Choroby przewlekłe - rodzaje i klasyfikacja

Choroby przewlekłe rozwijają się latami, bardzo długo pozostając niezauważone. Początkowo łagodne i bagatelizowane objawy mogą jednak świadczyć o poważnych zmianach zachodzących w organizmie i prowadzących do trwałej utraty zdrowia a nawet śmierci. Jakie są rodzaje chorób przewlekłych? Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka ich rozwoju?

Spis treści

1. Choroby przewlekłe - czynniki ryzyka
2. Choroby przewlekłe - przykłady
3. Choroby przewlekłe - charakterystyka

Choroby przewlekłe są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia zawartych w raporcie Noncommunicable diseases country profiles 2018 - w 2016 roku choroby przewlekłe przyczyniły się do 71% wszystkich zgonów, czyli aż do 41 milionów. Wśród zmarłych 15 milionów stanowiły osoby zmarłe przedwcześnie, czyli w wieku 30-70 lat. Najczęściej przyczyną śmierci były choroby układu krążenia (37%), a zaraz po nich nowotwory (16%).

Cechy typowe dla chorób przewlekłych to: 

• objawy utrzymujące się przynajmniej 3 miesiące lub często nawracające
• powolny początek i małe nasilenie objawów
• nieuleczalność - możliwe jest jedynie leczenie objawowe

Choroby przewlekłe - czynniki ryzyka

Przyczyny chorób przewlekłych w wielu przypadkach pozostają niewyjaśnione, jednak istnieje wiele czynników ryzyka, które predysponują do wystąpienia choroby. Należą do nich:

• nadużywanie alkoholu
• palenie papierosów
• niezdrowa dieta zapewniająca dużą podaż soli oraz tłuszczów nasyconych, uboga w warzywa i owoce
• brak aktywności fizycznej
• życie w strefie o wysokim poziomie zanieczyszczenia powietrza

Choroby przewlekłe - przykłady

Do chorób przewlekłych zaliczają się:

• choroby układu krążenia, takie jak niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze oraz choroby naczyń mózgowych, w tym udar mózgu
• nowotwory
• przewlekłe choroby układu oddechowego, na przykład astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc
• cukrzyca
• otyłość
• osteoporoza
• choroby autoimmunologiczne
• padaczka
• HIV/AIDS
• przewlekłą choroba nerek

Choroby przewlekłe - charakterystyka

• Niewydolność serca

Niewydolność serca jest to stan, w którym dochodzi do zmniejszenia pojemności minutowej serca w stosunku do zapotrzebowania tkanek. Niewydolność serca może dotyczyć zarówno prawej jak i lewej komory.

Niewydolność lewokomorowa objawia się dusznością spoczynkową lub wysiłkową, napadową dusznością nocną oraz kaszlem. O niewydolności prawokomorowej świadczą obrzęki zlokalizowane zwykle w obrębie kostek, brak łaknienia i zaparcia.

• Choroba niedokrwienna serca

Choroba niedokrwienna serca jest szerokim pojęciem obejmującym wszystkie stany niedokrwienia mięśnia sercowego. Typowym objawem dla większości tych stanów jest ból w klatce piersiowej odczuwany zazwyczaj zamostkowo. Może występować też ból brzucha i nudności.

• Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze występuje, gdy ciśnienie tętnicze skurczowe przekracza 140 mm Hg, a ciśnienie tętnicze rozkurczowe 90 mm Hg. Schorzenie to często nie daje żadnych objawów. W niektórych przypadkach odczuwany jest ból głowy, zaburzenia snu i łatwe męczenie się.

• Udar mózgu

Udar mózgu jest to nagłe wystąpienie ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń fukcjonowania mózgu, ze względu na zaburzenia mózgowego przepływu krwi. Objawy zależą od lokalizacji ogniska udarowego. Często pojawiają się niedowłady, zaburzenia czucia, napady padaczkowe lub zaburzenia ruchomości gałek ocznych oraz niedowidzenie.

• Nowotwory

Nowotwory są bardzo szeroką grupą chorób, dzielącą się na nowotwory łagodne i złośliwe. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w 2018 roku najczęściej występującymi nowotworami były nowotwory płuc, nowotwory piersi oraz nowotwory jelita grubego. Jeśli chodzi o śmiertelność tych nowotworów, statystyki wyglądają inaczej, ponieważ najczęstszymi nowotworami powodującymi śmierć były nowotwory płuc, jelita grubego i nowotwory żołądka.

• Astma

Astma cechuje się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. Do jej objawów należą duszność, kaszel, świszczący oddech oraz uczucie ściskania w klatce piersiowej. Ograniczenie przepływu powietrza jest wywołane przez skurcz mięśniówki oskrzeli oraz obrzęk ich błony śluzowej. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje astmy: astmę alergiczną oraz astmę niealergiczną.

• Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Przewlekła obturacyjne choroba płuc polega na trwałym ograniczeniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Cechuje ją przewlekły kaszel, duszność, łatwe męczenie się. Wystąpienie choroby jest ściśle związane z narażeniem na szkodliwe cząsteczki lub gazy, na przykład dym tytoniowy. Rzadkim czynnikiem ryzyka jest również genetycznie uwarunkowany niedobór α1-antytrypsyny.

• Cukrzyca

Cukrzyca jest chorobą metaboliczną cechującą się podwyższonym poziomem cukru we krwi. Dwa podstawowe rodzaje cukrzycy to cukrzyca typu 1, mająca charakter autoimmunologiczny oraz znacznie częstsza cukrzyca typu 2, w powstawaniu której decydujący wpływ mają czynniki środowiskowe, chociaż może być także uwarunkowana genetycznie.

Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy powoduje wiele groźnych powikłań uszkadzając i prowadząc do niewydolności wielu narządów, w tym oczu, nerek, nerwów, serca oraz naczyń krwionośnych.

• Otyłość

Otyłość jest chorobą związaną z nadmiarem tkanki tłuszczowej. Graniczną wartością BMI, powyżej której osoby określa się jako otyłe jest 30.

Dodatkowo ze względu na wskaźnik BMI otyłość można podzielić na:

• I stopnia - BMI 30,00-34,99
• II stopnia - BMI 35,00 - 39,99
• II stopnia - BMI powyżej 40

• Osteoporoza

Osteoporoza jest chorobą szkieletu, w przebiegu której dochodzi do zmniejszania gęstości mineralnej tkanki kostnej, w związku z czym wzrasta ryzyko złamań. Osteoporoza pierwotna rozwija się u kobiet po menopauzie, rzadziej również u mężczyzn, natomiast osteoporoza wtórna powstaje w wyniku różnych stanów patologicznych oraz po stosowaniu niektórych leków.

• Choroby autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne są szeroką grupą chorób, których patogeneza opiera się na atakowaniu komórek własnego organizmu przez układ odpornościowy.

Do ich przykładów zaliczamy: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń rumieniowaty, chorobę Leśniewskiego-Crohna, celiakię oraz reumatoidalne zapalenie stawów.

• Padaczka

Padaczka jest przewlekłą chorobą dotyczącą mózgu, która objawia się występowaniem napadów padaczkowych. Podczas napadów może dochodzić do utraty przytomności i drgawek, ale istnieje też szereg mniej charakterystycznych objawów takich jak utrudnienie kontaktu z otoczeniem, bądź drgawki przebiegające bez utraty świadomości.

• HIV/AIDS

HIV jest wirusem, który prowadzi do rozwoju u osoby zarażonej AIDS. Po zakażeniu wirusem choroba może przypominać mononukleozę zakaźną. Pierwsze stadium trwa około dwóch tygodni. Później następuje faza bezobjawowa, która może trwać od 1,5 roku do 15 lat. Po tym czasie następuje stadium przetrwałej uogólnionej limfadenopatii, chory ma powiększone węzły chłonne, czuje się przewlekle zmęczony i cierpi na nawracające zakażenia.

Ostatnią fazą choroby jest stadium objawowe. Znaczne zmniejszenie liczby limfocytów powoduje łatwe zapadanie na zakażenia oportunistyczne, nowotwory oraz inne zespoły chorobowe.

• Przewlekła choroba nerek

Przewlekła choroba nerek jest to utrzymujące się dłużej niż trzy miesiące upośledzenie czynności lub budowy nerek. Wyróżnia się pięć faz w przewlekłej chorobie nerek. Ostatnie stadium jest to schyłkowa niewydolność nerek, która wymaga leczenia nerkozastępczego. Jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłej choroby nerek jest nefropatia cukrzycowa.