Aborcja eugeniczna: na czym polega aborcja eugeniczna?

Aborcja eugeniczna to termin, który odnosi się do zabiegu przerwania ciąży z powodu zdiagnozowanych u płodu wad genetycznych. Wyrażenia tego zaczęto regularnie używać w polskiej retoryce politycznej od 2018r. Decyzja Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020r. uznająca aborcję eugeniczną za niezgodną z Konstytucją RP sprawiła, że termin ten pojawia się we wszystkich mediach i dyskusjach społecznych na temat prawa do aborcji. Skąd się zatem wzięło wyrażenie: aborcja eugeniczna i co tak naprawdę oznacza?

Spis treści

1. Aborcja eugeniczna: geneza nazwy
2. Aborcja eugeniczna: czym jest?
3. Aborcja eugeniczna: status prawny

Aborcja eugeniczna: geneza nazwy

Aby zrozumieć termin: aborcja eugeniczna, trzeba najpierw wiedzieć, czy jest sama eugenika.

Słowo: eugenika wywodzi się z języka starogreckiego i znaczy tyle, co: dobrze urodzony. Pojęcie eugeniki wprowadził w 1869 r. Francis Galton, brytyjski podróżnik, przyrodnik, lekarz, pisarz, prekursor badań nad inteligencją, prywatnie – spokrewniony z Karolem Darwinem.

Pierwotnie, Francis Galton określił eugeniką działania polegające na takim selektywnym rozmnażaniu zwierząt i ludzi, aby ulepszać gatunki z pokolenia na pokolenie – zwłaszcza jeśli chodzi o cechy dziedziczne.

W następnych latach, Galton zmodyfikował nieco definicję eugeniki dzieląc ją na:

• eugenikę pozytywną – zachęcającą do częstszego reprodukowania osobników najlepszych,
• eugenikę negatywną – zniechęcającą do reprodukcji osobników mniej wartościowych.

Współczesna eugenika to bardziej pogląd, pewien nurt myślowy, który zakłada możliwość doskonalenia cech dziedzicznych gatunku i tworzenie do tego takich warunków, aby cechy pozytywne się rozwijały, a cechy negatywne były ograniczane. A do tworzenia tych warunków wykorzystuje się tak szlachetne działania jak np. propagowanie zachowań prozdrowotnych jeśli chodzi o kondycję fizyczną i zdrowie psychiczne, walkę z chorobami wenerycznymi oraz kształtowanie świadomego rodzicielstwa.

Jednak wykorzystanie eugeniki negatywnej przez reżimy narodowosocjalistyczne, zwłaszcza podczas II wojny światowej, celem eksterminacji całych grup narodowych i etnicznych sprawiło, że eugenika obecnie kojarzy się przede wszystkim negatywnie. Jest ona utożsamiana z eliminacją niepożądanych jednostek ze społeczeństwa, aby zahamować rozprzestrzenianie się w nim „szkodliwych genów”.

Aborcja eugeniczna: czym jest?

Wyrażeniem: aborcja eugeniczna określa się potocznie zakończenie ciąży ze względu na ciężkie schorzenia genetyczne wynikające z nieprawidłowej liczby chromosomów w łańcuchu DNA i powiązanie z nimi wady rozwojowe występujące u jeszcze nienarodzonego dziecka.

Do takich schorzeń zalicza się:

• zespół Downa – trisomię chromosomu 21,
• zespół Edwardsa – trisomię chromosomu 18,
• zespół Patau – trisomia chromosomu 13,
• zespół Warkany’ego – trisomia chromosomu 8
• anencefalię i mikrocefalię – stany, w których albo całkowicie nie wykształca się w głowa i mózg, albo powstawać jedynie ich zalążki lub fragmenty.

Powyższe zespoły wad rozwojowych diagnozuje się w badaniach screeningowych i inwazyjnych badaniach prenatalnych – najczęściej amniopunkcji. Wszystkie te schorzenia są nieodwracalne i nieuleczalne.

Aborcja eugeniczna: status prawny

Termin: aborcja eugeniczna nie ma mocy prawnej. Jest częścią dyskusji politycznej i społecznej zwolenników i przeciwników aborcji.

Obecnie, w Polsce aborcja jest nielegalna. Polskie prawo, a dokładnie: ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z dnia 7 stycznia z 1993 r., przewiduje jednak możliwość przerwania ciąży tylko w 3 sytuacjach:

• kiedy istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego – gwałtu, przemocy kazirodczej (do 12. tygodnia ciąży),
• kiedy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia ciężarnej kobiety,
• kiedy badania prenatalne albo inne przesłanki wskazują na duże prawdopodobieństwo nieodwracalnego upośledzenia płodu lub choroby, która zagraża jego życiu. Aborcja jest wtedy możliwa do czasu osiągnięcia przez płód wieku umożliwiającego mu przeżycie poza organizmem matki. Decyzję o możliwości zakończeniu ciąży podejmuje w tym przypadku lekarz lub specjalna komisja, ale decyzja ostateczna należy do rodziców dziecka.

Gdy ciąża przerywana jest z tego ostatniego powodu, to zabieg nazywany jest właśnie aborcją eugeniczną. Jednak używanie tej nazwy w kontekście terminacji ciąży z ciężkimi wadami genetycznymi jest dużym nadużyciem. 

Czytaj też:

• Aborcja w Polsce - kiedy można dokonać aborcji? 

Magdalena Gajda