Urografia – kiedy wykonuje się badanie RTG nerek z kontrastem?

Urografia to badanie rentgenowskie układu moczowego, które dzięki podaniu kontrastu umożliwia obejrzenie zarówno nerek, jak i pęcherza oraz moczowodów. Jakie są wskazania do urografii? Jak przebiega rentgen nerek z kontrastem i jakie mogą wystąpić powikłania? 

Spis treści

1. Urografia: wskazania
2. Urografia: przygotowanie do badania
3. Urografia: przebieg badania
4. Urografia: powikłania

Urografia jest nadal podstawową metodą rozpoznawania chorób układu moczowego. Ale nie jedyną. Zazwyczaj diagnozowanie zaczyna się od ultrasonografii (USG). Jeśli to badanie wykaże nieprawidłowości, trzeba wykonać urografię. Wprawdzie nie zawsze udaje się dzięki niej rozpoznać chorobę, czasem potrzebne są jeszcze inne, uzupełniające analizy, ale uzyskane informacje pozwalają urologowi zaplanować dalszy tok postępowania.

Urografia: wskazania

Wskazania do przeprowadzenia wynikają przede wszystkim z zaburzeń pracy układu moczowego, które mogą być spowodowane nieprawidłowościami w wytwarzaniu, przepływie czy usuwaniu moczu. Zaliczamy do nich m. in.:

• wrodzone i nabyte wady układu moczowego
• podejrzeniu nieprawidłowego kształtu nerek, moczowodów, pęcherza
• zaburzenia ukrwienia nerek
• urazy miednicy, jamy brzusznej (w przypadku, gdy inne badania są niedostępne)

Poza tym urografia pozwala ocenić czynność wydzielniczą nerek, jest też wykorzystywana jako badanie pomocnicze, gdy obraz w USG lub tomografii komputerowej jest niejednoznaczny.

Urografia: przygotowanie do badania

Do urografii trzeba się przygotować. W dniu badania należy być na czczo, a poprzedniego dnia powinno się przyjąć środek przeczyszczający, aby przewód pokarmowy nie był wypełniony ani masą pokarmową, ani gazami.

Jeszcze wcześniej pacjent musi wykonać określone badania krwi, tzn. oznaczyć poziom kreatyniny i mocznika. Oba te wskaźniki pośrednio obrazują czynność nerek. Idąc na urografię, trzeba wziąć ze sobą wyniki tych analiz.

Urografia: przebieg badania

Układ moczowy to zespół narządów, których zadaniem jest - mówiąc najogólniej - sprawne wydalanie moczu. Do układu należą nerki, moczowody, pęcherz i cewka moczowa.

Aby uzyskać obraz budowy (morfologii) tych organów i ich funkcjonowania, robi się serię zdjęć rentgenowskich. Obraz na kliszy powstaje jedynie wtedy, gdy poda się pacjentowi środek cieniujący, czyli kontrast.

Dostaje się on wraz z krwią do nerek, a potem do moczu, z którym przechodzi do dalszych części układu moczowego. Lekarze mówią wtedy o zakontrastowanym moczu. Pierwsze zdjęcia wykonuje się zwykle po 5, 10, 20, 30 i po godzinie. Niekiedy lekarz może zdecydować o ponownym wykonaniu zdjęć po 6, 12 i 24 godzinach.

Pierwsze zdjęcia (faza nefrograficzna badania) pokazują nerki: ich liczbę (dwie, tylko jedna lub więcej niż dwie), położenie (prawidłowe lub nieprawidłowe) i kształt. Wykazują również obecność niektórych kamieni, tzw. niecieniujących.

W następnej, wydalniczej fazie badania można również obserwować, czy obie nerki wydalają mocz w tym samym czasie, czy są jakieś przeszkody, które blokują swobodny przepływ moczu do pęcherza.

Kontrast, wypełniając układy kielichowo-miedniczkowe w nerkach, dostarcza wiadomości o ich budowie oraz o odpływie moczu przez moczowody do pęcherza.

Na tym etapie badanie pokazuje to, czego nie widać na USG - moczowody. Niekiedy są one poszerzone (na skutek utrudnionego odpływu moczu) i układają się łukowo lub są zagięte, co bywa przyczyną gromadzenia się tam moczu i powstawania stanów zapalnych. Czasami w moczowodzie odkrywa się kamień, który blokuje swobodny odpływ moczu do pęcherza.

W ostatniej fazie badania zakontrastowany mocz wypełnia pęcherz. Na zdjęciu widać zarys pęcherza, jego ściany - gładkie lub pogrubione - ewentualne uchyłki, guzy, cień powiększonej prostaty. Można też przekonać się, czy po mikcji (oddaniu) mocz nie zalega w pęcherzu.

Urografia: powikłania

Po podaniu kontrastu często chorzy skarżą się na gwałtowne uczucie ciepła, a nawet gorąca, swędzenie skóry, nudności, czasami ma wymioty.

W skrajnych przypadkach może nastąpić nagły spadek ciśnienia tętniczego, a niezwykle rzadko zagrożone bywa życie.

To, że drogi moczowe są widoczne na zdjęciu rentgenowskim, zależy od obecności jodu w kontraście. Jod silnie pochłania promieniowanie rentgenowskie.

Kontrast jest organicznym związkiem jodu rozpuszczonym w wodzie. Organizm go nie wchłania, lecz prawie w 100 proc. wydala wraz z moczem. Osobom, które są uczulone na jod lub mają toksyczne wole tarczycy, nie zaleca się wykonywania urografii.

Jeśli pacjent już wcześniej miał badanie z kontrastem i wystąpiły niepokojące reakcje, to koniecznie należy o tym powiedzieć zarówno lekarzowi kierującemu na badanie jak i personelowi, który go wykonuje.

Bardzo rzadko występującym powikłaniem urografii, które dotyka osoby z wcześniej istniejącą niewydolnością nerek, może być też nefropatia kontrastowa - ostre uszkodzenie nerek przez środek cieniujący. Po dwóch, trzech dniach od podania kontrastu wzrasta poziom kreatyniny we krwi - na szczęście dożylne podanie kontrastu (w przeciwieństwie do podania do tętnicy) to uszkodzenie nerek ma charakter przemijający.

miesięcznik "Zdrowie"