Testy na grypę - rodzaje. Ile kosztują i gdzie je wykonać?

Testy na grypę zyskują na popularności. Wirus grypy jest przyczyną ostrego zakażenia układu oddechowego i co roku powoduje śmierć kilkuset tysięcy osób na świecie. Na powikłania choroby są szczególnie narażone osoby w podeszłym wieku i z obniżoną odpornością. I to właśnie u nich testy na grypę mają szczególne znaczenie w identyfikacji wirusa. Jakie są rodzaje testów na grypę? Które testy warto wykonać aby uzyskać wiarygodny wynik?

Testy na grypę stanowią podstawę rozpoznania choroby. A to dlatego, że ze względu na podobieństwo obrazu klinicznego i przebiegu grypy (tzw. objawy grypopodobne) do innych zakażeń wirusowych, rozpoznanie choroby na podstawie samych objawów jest niemożliwe. Grypa jest chorobą potencjalnie śmiertelną, szczególnie w grupach wysokiego ryzyka powikłań, czyli u osób w podeszłym wieku, małych dzieci oraz osób z osłabiona odpornością. Z tego powodu ważne jest, aby szybko zidentyfikować wirusa i zastosować odpowiednie leczenie np. inhibitorami neuraminidazy. Jednak zwykle testy na grypę nie są wykonywane rutynowo, gdyż u większości osób choroba przebiega w sposób łagodny i nie wymaga farmakoterapii.

Spis treści

1. Testy na grypę - rodzaje badań
2. Testy na grypę - badania molekularne
3. Testy na grypę - badania serologiczne
4. Testy na grypę - szybkie testy diagnostyczne
5. Testy na grypę - jak wygląda pobranie materiału do badań?
6. Testy na grypę - kiedy wykonuje się badanie?
7. Testy na grypę - jak interpretować wyniki badań serologicznych?
8. Testy na grypę - jak interpretować wyniki badań molekularnych?
9. Testy na grypę - gdzie można wykonać? Cena
10. Testy na grypę - a koronawirus

Testy na grypę - rodzaje badań

Badania laboratoryjne w kierunku wirusów grypy obejmują:

• badania molekularne (genetyczne), które mą na celu potwierdzenie obecności materiału genetycznego wirusa w pobranej próbce
• badania serologiczne (immunologiczne), które mą na celu potwierdzenie obecności przeciwciał wytworzonych przeciwko wirusowi grypy w pobranej próbce
• szybkie testy diagnostyczne, których zaletą jest uzyskanie wyniku badania w ciągu kilkunastu- lub kilkudziesięciu minut

Testy na grypę - badania molekularne

Badanie molekularne jest najczulszym i najbardziej specyficznym testem na grypę. Badanie opiera się przede wszystkim na łańcuchowej reakcji polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR). Badanie ma na celu wykrycie materiału genetycznego wirusa, czyli RNA w pobranej próbce i jest tzw. złotym standardem w diagnostyce grypy. Dużą specyficzność testów molekularnych gwarantuje stosowanie specjalnych starterów i sond fluorescencyjnych, które łączą się ze sekwencjami charakterystycznymi dla wirusa grypy.

Zaletą testów molekularnych jest możliwość zróżnicowania zakażenia poszczególnymi typami wirusa grypy, a nawet określanie jego podtypu np. A (H1N1) pdm09 lub A (H3N2).

Kluczowe w uzyskaniu rzetelnego wyniku testu molekularnego na grypę jest odpowiednio pobrany materiał do badania. Wacik, którym pobiera się wymaz nie może być wykonany z bawełny, waty lub drewna. Najczęściej do tego celu stosuje się wymazówki wykonane z dakronu (rodzaj włókna syntetycznego). Dodatkowo znaczenie ma czas pobrania, warunki przechowywania i transportu próbki.

Nieprawidłowości mogą skutkować wynikami fałszywie ujemnymi, czyli pacjent jest zakażony wirusem grypy, ale test pokazuje wynik negatywny. W takim przypadku, gdy objawy ewidentnie wskazują ma grypę badanie należy powtórzyć z nowo pobranej próbki.

Testy na grypę - badania serologiczne

Oprócz testów molekularnych na grypę możliwe jest wykonanie badań serologicznych, które wykrywają obecność białek odpornościowych (przeciwciał) we krwi chorego. Jednak ich znaczenie w praktyce klinicznej jest marginalne, gdyż nie powalają one na potwierdzenie aktywnego zakażenia wirusem grypy. Wynika to z faktu, że układ odpornościowy potrzebuje kilkunastu dni aby wytworzyć specyficzne przeciwciała IgM i IgG przeciwko wirusowi.

Z tego powodu badanie serologiczne musi być wykonane w dwóch próbkach krwi pacjenta pobranej w początkowej fazie choroby i w okresie rekonwalescencji lub po kilku tygodniach od zakażenia. Jednorazowe wykonanie testu na grypę lub na samym początku zakażenie może dać wynik fałszywe ujemny.

Testy serologiczne mają większe znaczenie w ocenie skuteczności szczepienia przeciwko wirusom grypy.

Najczęściej stosowanym badaniem serologicznym w diagnostyce grypy jest test zahamowania hemaglutynacji. Metoda opiera się na zdolności przeciwciał wytworzonych przeciwko białku znajdującemu się na powierzchni wirusów grypy (hemaglutyninie) do zahamowanie aglutynacji (sklejania) czerwonych krwinek.

Inne powszechnie stosowane badanie serologiczne opiera się na metodzie hamowania neuraminidazy. Ten test służy głównie do oceny skuteczności szczepienia przeciwko wirusowi grypy.

Testy na grypę - szybkie testy diagnostyczne

Szybkie testy diagnostyczne na grypę (RIDT, ang. Rapid Influenza Diagnostics Test) polegają na bezpośrednim wykrywaniu białek (antygenów) wirusów grypy A i B. Wynik badania jest dostępny w ciągu 15–30 minut, dlatego test może być przeprowadzony przez lekarza lub pielęgniarkę podczas wizyty pacjenta w gabinecie.

Szybkie testy diagnostyczne na grypę opierają się na metodzie immunoenzymatycznej lub immunochromatograficznej. Obecnie są one jednymi z najczęściej stosowanych testów diagnostycznych wykrywających wirusy grypy.

Wadą szybkich testów diagnostycznych jest duża częstość wyników fałszywie ujemnych, która dodatkowo wzrasta w okresie sezonu zachorowania na grypę. Natomiast w okresach niskiej zachorowalności na grypę (np. lato) zwiększa się prawdopodobieństwo otrzymania wyników fałszywie dodatnich. Dlatego testy te należy traktować jako badanie wstępne, a każdy wynik budzący wątpliwości i tak należy potwierdzić badaniem laboratoryjnym.

Materiał do badania stanowi wymaz z jamy nosowo-gardłowej, aspirat z nosa lub popłuczyny z górnych dróg oddechowych, które należy pobrać u dorosłych nie później niż 48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów zakażenia. U małych dzieci zwykle liczba cząsteczek wirusa grypy jest wyższa i wykonanie testu później (nawet po 5 dniach) również jest możliwe.

Testy na grypę - jak wygląda pobranie materiału do badań?

Podstawowe znaczenie w uzyskaniu rzetelnego wyniku testu na grypę ma właściwe pobranie próbki.

W celu uzyskania wymazu z jamy nosowo-gardłowej osoba pobierająca wprowadza pacjentowi dakronową wymazówkę do nozdrza na głębokość 3-5 centymetrów. Następnie po wykonaniu kilku obrotów wymazówką wyjmuje ją i umieszcza w próbówce transportowej. Taki sposób pobierania jest stosowany zwykle u dorosłych.

Natomiast u dzieci częściej pobiera się popłuczyny lub aspirat z nosa. Pobranie aspiratu polega na wprowadzeniu przez osobę pobierającą za pomocą strzykawki niewielkiej ilości jałowego roztworu soli fizjologicznej do nosa. Następnie sól fizjologiczna zostaje odessana z powrotem do strzykawki. Uzyskany w taki sposób aspirat zostaje umieszczony w specjalnym podłożu wirusologicznym.

Badanie serologiczne wykonuje się z krwi mylnej pobranej ze zgięcia łokciowego.

Testy na grypę - kiedy wykonuje się badanie?

• u osób hospitalizowanych u których istnieje podejrzenie grypy
• u osób z objawami grypopodobnymi z grupy wysokiego ryzyka powikłań:
• w podeszłym wieku
• z chorobami przewlekłymi jak choroby układu sercowo-naczyniowego, astma, choroby nerek i choroby wątroby, cukrzyca
• z niedoborami odporności np. zakażone HIV, po transplantacji narządów
• u kobiet w ciąży
• o osób otyłych
• w dochodzeniu epidemiologicznym, podczas którego ustala się źródło zakażenia i drogi szerzenia się zakażenia
• w trakcie oceny skuteczności szczepienia przeciwko grypie

Testy na grypę - jak interpretować wyniki badań serologicznych?

Wzrost stężenia przeciwciał IgM i IgG przeciwko białkom wirusa grypy (np. hemaglutynine) wskazuje na zakażenie wywołane grypą. Jednak uwaga, badanie z pojedynczej próbki może nie być informatywne klinicznie. Stąd badanie serologiczne należy wykonać z dwóch próbek krwi pobranych w okresie ostrego okresu choroby (jednak nie później niż 7 dni po ich wystąpieniu), a następnie w okresie rekonwalescencji (po 2-4 tygodniach od zachorowania). Ma to na celu określenie zmieniającej się dynamiki przeciwciał.

Testy na grypę - jak interpretować wyniki badań molekularnych?

Wynik dodatni uzyskany metodami molekularnymi oznacza, że osoba badana ma aktywne zakażenie wirusem grypy. Wynik negatywny oznacza brak zakażenia wirusem grypy. Jednak w przypadku, gdy objawy ewidentnie wskazują ma grypę badanie należy powtórzyć z nowo pobranej próbki.

Testy na grypę - gdzie można wykonać? Cena

W Polsce badania molekularne i serologiczne w kierunku grypy są wykonywane przez kilka referencyjnych laboratoriów diagnostycznych m. in. Państwowy Zakład Higieny w Warszawie. Test na grypę może być również wykonany w laboratoriach komercyjnych.

Cena badania serologicznego (przeciwciała IgM i IgG) to około 160 zł

Cena badania molekularnego z określeniem podtypu wirusa to koszt około 200 zł.

Testy na grypę - a koronawirus

Specjaliści apelują, że w okresie jesienno-zimowym dojdzie do nałożenia się zachorowań na grypę i COVID-19. Obydwie choroby są powodowane przez zakażenia wirusowe i dają bardzo podobny obraz kliniczny. Stąd kluczowe będzie rozróżnienie zakażenia u osób z objawami grypopodobnymi. Aktualnie kilka firm opracowuje testy molekularne i serologiczne pozwalające na różnicowanie obydwu zakażeń.

Czytaj też: 

• Covid-19 a grypa: jak je rozróżnić bez robienia testów?
• Wirusy grypy – rodzaje, objawy zakażenia, leczenie
• Leki przeciwwirusowe na grypę. Jakie leki stosuje się w leczeniu grypy?
• Powikłania po grypie

dr n. med. Karolina Karabin