Szybkie i bezbolesne badanie, które musi zrobić każdy palacz

Spirometria jest badaniem bezbolesnym, nie wymaga przygotowań, trwa kilka minut, a daje cenne informacje: pozwala ocenić pracę i pojemność płuc. Dlatego powinien ją zrobić każdy palacz papierosów.

Spis treści

1. Spirometria - jak się przygotować do badania
2. Zanim udasz się na badanie spirometryczne, wykonaj w domu prosty test.
3. Spirometria - kto się powinien przebadać?
4. Spirometria - przebieg badania
5. Spirometria - normy
6. Spirometria - jak odczytać wyniki?
7. Spirometria - podstawowe badanie w diagnostyce obturacyjnych schorzeń płuc

Spirometria to najczęstsze badanie czynnościowe płuc, niezbędne do diagnozowania i kontrolowania leczenia chorób obturacyjnych, które powodują zwężenie dróg oddechowych i utrudniają oddychanie, m.in. astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Spirometria - jak się przygotować do badania

Specjaliści podkreślają, że choć badanie należy do niezwykle prostych, nie jest zwyczajnym oddychaniem przez rurkę i wymaga od pacjenta pewnego wysiłku oraz dokładnego wykonywania poleceń.

Trzeba w odpowiednim momencie i we właściwy sposób nabierać i wydmuchiwać powietrze. Specjalista wykonujący badanie musi to od pacjenta wyegzekwować, w przeciwnym razie wyniki nie będą prawdziwe. Wskazane jest luźne ubranie, które umożliwi głębokie nabieranie powietrza. Spirometrii nie powinno się wykonywać bezpośrednio po wysiłku fizycznym.

Zanim udasz się na badanie spirometryczne, wykonaj w domu prosty test.

Spirometria - przebieg badania

Przed rozpoczęciem badania trzeba podać wiek, płeć, wzrost, ewentualnie wagę. Dane te wprowadza się do komputera, do którego jest podłączony spirometr. Pacjent siedzi lub stoi swobodnie, w pozycji wyprostowanej. W ustach trzyma jednorazowy plastikowy ustnik, który ściśle obejmuje ustami.

Na nosie ma zaciśnięty klips uniemożliwiający oddychanie przez nos. Ustnik jest podłączony giętkim przewodem do spirometru. Najczęściej wykonuje się spirometrię dynamiczną. Najpierw pacjent robi kilka spokojnych oddechów. Następnie powoli nabiera jak najwięcej powietrza, potem jak najmocniej i jak najdłużej je wydmuchuje. Czynność powtarza się kilkakrotnie w celu określenia powtarzalności wyników. Gdy powietrze nabiera się powoli i równie wolno je wydmuchuje, wtedy jest to spirometria statyczna.

Spirometria - normy

Całkowita pojemność płuc (total lung capacity, TLC) dorosłego człowieka wynosi ok. 5-6 l powietrza. Przeciętna pojemność życiowa (vital capacity, VC) u mężczyzny to 4,5 l, a u kobiety ok. 3,2 l. Natomiast u sportowców może się znacznie wahać i wynosić nawet 6-8 l. Palacz w średnim wieku ma o blisko 20–30% mniejszą pojemność płuc niż osoba niepaląca.

Ludzkie płuca osiągają pełnię swoich możliwości w 20. roku życia. Później zdrowy człowiek zmniejsza objętość wydychanego w pierwszej sekundzie powietrza rocznie o 25 ml. Zdrowy człowiek w pierwszej sekundzie wydmuchuje powietrze stanowiące 85 proc. pojemności płuc, chory mniej. Badanie spirometryczne mierzy ilość wydychanego powietrza w poszczególnych momentach wydechu oraz jego siłę i dynamikę. Badanie spirometryczne rejestruje też częstość oddechów w określonym czasie. Prawidłowa wynosi od 16 do 24 na minutę.

Podczas badania mierzy się pojemność życiową (FVC), czyli największą ilość powietrza, którą można wydmuchać z płuc, oraz ilość powietrza wydychanego podczas pierwszej sekundy (FEV1). Dlatego wydech musi być jak najmocniejszy i jak najdłuższy.

W badaniu spirometrycznym komputer wylicza tzw. wartości należne, jakie osoba o danej płci, wzroście i wieku powinna osiągnąć. Gdy wynik jest bliski tej średniej, to znaczy, że płuca pracują prawidłowo. Jeśli zmierzone wskaźniki są wyraźnie niższe od wartości należnych, świadczy to o tym, że praca płuc jest zaburzona.

Spirometria - jak odczytać wyniki?

Na wydruku oprócz graficznego obrazu pracy płuc oznaczone są parametry: wynik pacjenta i procent wartości należnej.

• FVC - to natężona pojemność życiowa – największa objętość powietrza, jaką można wydmuchać z płuc podczas maksymalnego, szybkiego wydechu
• VC – pojemność życiowa, czyli całkowita objętość wydmuchanego powietrza. Wykazuje stopień ograniczenia sprężania i rozprężania płuc podczas oddychania na skutek choroby płuc czy deformacji klatki piersiowej.
• FEVı – ilość powietrza wydmuchiwanego w czasie pierwszej sekundy najmocniejszego wydechu. Obrazuje wielkość obturacji, czyli zwężenia światła oskrzeli. Obturacja może być spowodowana skurczem oskrzeli, obrzękiem błony śluzowej czy pokryciem jej śluzową wydzieliną. W zależności od obniżenia
• FEVı są różne stopnie obturacji: łagodna (ponad 70 proc. wartości należnej), umiarkowana (60-69 proc.), umiarkowanie ciężka (50-59 proc.), ciężka (35-49 proc.) i bardzo ciężka (mniej niż 35 proc.).
• FEVı/FVC (wskaźnik Tiffeneau) – jest najważniejszy. Wartość poniżej 0,7 świadczy o obturacji drzewa oskrzelowego co oznacza, że pacjent ma trudności z szybkim wydmuchiwaniem powietrza.
• PEF – szczytowy przepływ wydechowy mierzony za pomocą tzw. pikflometru. Podobnie jak wskaźnik FEVı określa stopień obturacji drzewa oskrzelowego. PEF mierzy się podczas spirometrii, ale badanie można też zrobić samemu w domu (aparat kupisz w sklepie medycznym). Po wyzerowaniu urządzenia trzeba wypuścić powietrze, następnie wziąć jak najgłębszy wdech i bez zatrzymania oddechu jak najszybciej wydmuchać powietrze przez ustnik. Wskaźnik pokazuje wartość przepływu.

Czytaj także:

• Skutki palenia papierosów - w jakie mity wierzą palacze?
• Oczyszczanie płuc po rzuceniu palenia - dieta i ćwiczenia oddechowe
• Jak wygladają płuca palacza?
• Pancytopenia - przyczyny, objawy, leczenie

Spirometria - podstawowe badanie w diagnostyce obturacyjnych schorzeń płuc

youtube.com/Piotr Dąbrowiecki

miesięcznik "Zdrowie"