RTG jamy brzusznej. Wskazania, przygotowania, przebieg badania RTG jamy brzusznej

RTG jamy brzusznej to badanie, które wykonuje się przy podejrzeniu nieprawidłowości i chorób narządów znajdujących się w obrębie jamy brzusznej, często wykonywane jest również w celach profilaktycznych. RTG jamy brzusznej jest bezbolesne i szybkie, wymaga jednak pewnych przygotowań. Jakie są wskazania do RTG jamy brzusznej, jak przebiega to badanie i w jaki sposób należy się do niego przygotować?

RTG jamy brzusznej to badanie, które wykonuje się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.  Niekiedy lekarze określają je jako "zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej", pacjenci zaś - jako "prześwietlenie brzucha".

To jedna z powszechnie stosowanych procedur diagnostycznych. Zdjęcie RTG jamy brzusznej pozwala lekarzowi zobaczyć i ocenić narządy położone między spojeniem łonowym, a przeponą i wychwycić ewentualne patologie w układzie pokarmowym i układzie moczowym. 

Jakie są wskazania do RTG jamy brzusznej? Czego lekarz może dowiedzieć się na podstawie tego badania i w jaki sposób przygotować się do RTG jamy brzusznej?

Spis treści

1. RTG jamy brzusznej - wskazania
2. RTG jamy brzusznej - przygotowanie
3. RTG jamy brzusznej - przebieg badania
4. RTG jamy brzusznej - badanie z kontrastem

RTG jamy brzusznej - wskazania

Jak każde badanie rentgenowskie, tak i RTG jamy brzusznej przeprowadzane jest wyłącznie na zlecenie lekarza co oznacza, że by je wykonać potrzebne jest skierowanie - również w przypadku, gdy za RTG jamy brzusznej pacjent płaci z własnej kieszeni. Gdy badanie  to wykonywane jest u dzieci w wieku do 16 lat, niezbędna jest również Książeczka Zdrowia Dziecka, w której musi zostać wpisana informacja o przeprowadzonym prześwietleniu - to konieczne po to, by możliwe było monitorowanie ilości badań, przeprowadzonych z wykorzystaniem promieni rentgenowskich. 

Skierowanie na RTG jamy brzusznej lekarz wówczas, jeśli u pacjenta występują dolegliwości ze strony któregoś z narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej, które trudno zdiagnozować za pomocą innych metod, lub badanie to musi zostać przeprowadzone w celach profilaktycznych.  

RTG jamy brzusznej wykonywane bywa również w nagłych przypadkach, np. na Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych (SOR) lub na Izbie Przyjęć szpitala - wówczas, kiedy pacjent trafia tam np. po silnym urazie.

Najczęstsze wskazania do RTG jamy brzusznej:

• podejrzenie perforacji żołądka lub jelit (czyli otworu zlokalizowanego w jednym z odcinków przewodu pokarmowego, który mógł powstać na skutek trwającego procesu zapalnego czy rozwijającego się nowotworu)
• połknięcie małego ciała obcego
• ostry ból brzucha o nieustalonej przyczynie
• nawracające lub przewlekłe bóle brzucha
• przewlekłe lub nawracające nudności/wymioty
• choroba Leśniowskiego-Crohna
• podejrzenie rozdęcia jelita grubego i jego niedrożności
• podejrzenie wrzodów żołądka, dwunastnicy, jelita
• stenoza (zwężenie) części przewodu pokarmowego, które może skutkować jego niedrożnością
• kamienie żółciowe
• kamienie nerkowe
• rozdęcie okrężnicy
• obecność płynu w jamie brzusznej.

RTG jamy brzusznej - przygotowanie

Do badania RTG jamy brzusznej wykonywanego w trybie ambulatoryjnym należy się odpowiednio przygotować - bez tego wynik badania może być niedokładny, np. wówczas, gdy w przewodzie pokarmowym obecne będą treści pokarmowe czy gazy lub masa kałowa, zaciemniająca obraz. Dokładne zalecenia dostępne są w przychodniach, które wykonują badanie RTG jamy brzusznej, zazwyczaj jednak przygotowania do tego badania wszędzie wyglądają podobnie:

• w dniu poprzedzającym badanie należy przyjąć lek rozbijający gazy w przewodzie pokarmowym (zwykle w dawce 3 x 2 tabletki co dwie godziny - od godz. 14 do wieczora - chociaż te zalecenia mogą się nieznacznie różnić).
• na 1-2 dni przed badaniem badania dieta powinna być lekkostrawna: nie należy jeść dań wzdymających, a także surowych owoców, warzyw (przede wszystkim strączkowych i kapustnych), nie wolno również pić soków ani napojów gazowanych, jeść słodyczy, ciemnego pieczywa, jogurtów i kefiru.
• w dniu badania nie wolno żuć gumy, pić kawy ani palić papierosów.
• na prześwietlenie trzeba przyjść na czczo (być na czczo przez 6 godzin przed wykonaniem RTG jamy brzusznej). Jeśli ma być ono rano, należy być na czczo i po wypróżnieniu, jeśli zaś po południu, to wtedy rano można zjeść lekki posiłek.
• przed badaniem należy się wypróżnić -  można zastosować środki przeczyszczające.
• należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach, szczególnie tych, które zawierają bizmut. Lekarz musi również wiedzieć o ewentualnej ciąży, spirali wewnątrzmacicznej i o alergii na bar.

RTG jamy brzusznej - przebieg badania

RTG jamy brzusznej przeprowadzane jest za pomocą aparatu emitującego promienie X wyposażonego bądź w kliszę promienioczułą, bądź też w płytę, która rejestruje obraz w postaci zapisu cyfrowego. Badanie jest bezbolesne i trwa kilka minut. Wcześniej należy zdjąć biżuterię oraz odzież, która wyposażona jest w elementy metalowe, a podczas badania trzeba przyjąć pozycję zalecaną przez lekarza (zazwyczaj stojącą, rzadko leżącą) i odsłonić brzuch.

Niekiedy konieczna jest zmiana pozycji lub wstrzymanie oddechu. Okolice szyi w trakcie badania mogą dodatkowo zostać osłonięte specjalnym fartuchem, który nie przepuszcza promieni rentgenowskich. Niekiedy taką osłonę zakłada się również na okolice bioder i miednicy - jest tak wówczas, kiedy prześwietlana ma być górna część jamy brzusznej.

RTG jamy brzusznej - badanie z kontrastem

Niekiedy przez badaniem RTG jamy brzusznej konieczne jest podanie środka cieniującego - tzw. kontrastu (zawierającego związki jodu lub barytu) - po to, by obraz był wyraźniejszy. Substancja ta, w zależności od wskazań lekarza, może być podana dożylnie, doustnie, dojelitowo lub doodbytniczo - wszystko zależy od tego, co konkretnie ma pokazać prześwietlenie.

Przykładowo, w przypadku diagnostyki nowotworów i stanów zapalnych kontrast podawany jest dożylnie, natomiast przy podejrzeniu wrzodów czy nadżerek lub perforacji fragmentu układu pokarmowego podaje się go doustnie. Po badaniu RTG jamy brzusznej z kontrastem trzeba przez kolejną godzinę pozostać w przychodni ze względu na możliwe ryzyko reakcji alergicznej lub efektów ubocznych. 

Czy rozpoznasz organ po kształcie?

Pytanie 1 z 12

Organ na zdjęciu to:

Śledziona

Wątroba

Trzustka

Następne pytanie

Katarzyna Hubicz