Prolaktyna - normy, badanie, wahania. Sprawdź, kiedy warto zbadać poziom prolaktyny

Prolaktyna to hormon wydzielany w przysadce mózgowej. Zbyt wysoki poziom prolaktyny może być przyczyną poważnych kłopotów ze zdrowiem. Zbyt duże stężenie hormonu prolaktyny we krwi może świadczyć o poważnych chorobach i bywa niebezpieczne. Masz nieregularne miesiączki, nie możesz zajść w ciążę? A może skarżysz się na bolesność piersi? Dowiedz się, czy powinnaś zbadać poziom prolaktyny.

Spis treści

1. Prolaktyna - co to jest?
2. Prolaktyna - normy
3. Prolaktyna - badanie
4. Wysoka prolaktyna - kiedy badać?
5. Prolaktyna - cena
6. Prolaktyna - wahania
7. Nadmiar prolaktyny - leczenie
8. Hormony wytwarzane w przysadce mózgowej

Prolaktyna - co to jest?

Prolaktyna to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Sprawia m.in., że podczas dojrzewania dziewczętom rosną piersi. Gdy kobieta spodziewa się dziecka, prawidłowe stężenie prolaktyny podtrzymuje pracę ciałka żółtego, by mogło nadal produkować progesteron - teraz ważny dla utrzymania ciąży.

Prolaktyna stymuluje też rozwój gruczołów mlecznych i tworzenie się mleka. Za mało prolaktyny w organizmie matki to jedna z przyczyn problemów z karmieniem piersią. Gdy kobieta często i długo karmi piersią, w jej organizmie utrzymuje się dość wysokie stężenie tego hormonu. Uniemożliwia to prawidłowe dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i owulację, dzięki czemu prolaktyna może pełnić funkcję "naturalnego środka antykoncepcyjnego". Nie daje jednak 100-procentowego zabezpieczenia przed kolejną ciążą!

Prolaktyna - normy

Do zbadania stężenia prolaktyny wystarczy próbka krwi pobranej z żyły. Co mogą zwiastować różne poziomy tego hormonu? Prolaktyna normy: 

• 5-25 ng/ml - mieścisz się w normie
• powyżej 25 ng/ml - możesz mieć nieregularne okresy i cykle bezowulacyjne
• powyżej 50 ng/ml - może dojść do zupełnego zatrzymania miesiączki
• powyżej 100 ng/ml - budzi podejrzenie guza przysadki mózgowej

Prolaktyna - badanie

Lekarz przede wszystkim zleca badania poziomu prolaktyny we krwi. Na badanie należy zgłosić się wyspanym, na czczo, najlepiej między godziną 8. a 12. (w innych godzinach wyniki mogą nie być miarodajne, bo poziom prolaktyny zmienia się w ciągu doby). W dniu poprzedzającym analizę niedozwolony jest zbyt duży wysiłek (także ćwiczenia), nie wolno jeść obfitej kolacji ani współżyć.

Gdy prolaktyny jest za dużo, lekarz zleca badanie hormonów tarczycy. Jeśli wyniki nie wskazują na niedoczynność tego gruczołu, należy powtórzyć badanie poziomu prolaktyny. Przed powtórną analizą trzeba jednak zażyć specjalny preparat. Takie postępowanie pomaga wstępnie ustalić, czy przyczyną zaburzeń hormonalnych jest gruczolak przysadki mózgowej. Jeżeli badanie potwierdzi jego obecność, zaleca się wykonanie rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej, żeby określić usytuowanie oraz wielkość guza.

Zobacz także: Hormony płciowe

Wysoka prolaktyna - kiedy badać?

Zbyt wysoki poziom prolaktyny w organizmie jest przyczyną wielu dolegliwości. Przede wszystkim tych związanych z piersiami, które stają się bolesne, obrzmiałe i wrażliwe na dotyk. Czasem, mimo że kobieta nie jest w ciąży i nie karmi dziecka, pojawia się mleczny wyciek z sutka (tzw. mlekotok).

Charakterystycznym objawem nadmiaru prolaktyny są zaburzenia cyklu miesiączkowego - menstruacje pojawiają się częściej niż co 25 dni lub rzadziej niż co 33 dni. Z czasem są coraz bardziej skąpe, aż wreszcie mogą w ogóle zaniknąć. Cykle bywają też bezowulacyjne (stąd kłopoty z zajściem w ciążę). Obniża się popęd płciowy, a stosunki, z powodu suchości pochwy, są bolesne.

Gdy winę za zbyt wysokie stężenie prolaktyny ponosi gruczolak przysadki mózgowej - można mieć uporczywe bóle głowy czy zaburzenia widzenia, a gdy przyczyną jest niedoczynność tarczycy - można tyć bez powodu.

Jeżeli zaburzenia menstruacyjne i dolegliwości związane z piersiami utrzymują się przez dłuższy czas, trzeba udać się do ginekologa-endokrynologa.

Prolaktyna - cena

Koszt badania prolaktyny uzależniony jest od miejsca wykonywania badania - ceny wahają się od 30 do 50 zł.

Prolaktyna - wahania

Stężenie prolaktyny wzrasta znacznie podczas ciąży i karmienia piersią. Ale nie tylko. Jej poziom podlega pewnym wahaniom również w ciągu doby - rośnie w drugiej połowie nocy, najwyższy jest wczesnym rankiem, a potem stopniowo się obniża. W cyklu miesiączkowym poziom prolaktyny w niewielkim stopniu rośnie wraz ze wzrostem stężenia estrogenów, by w drugiej połowie cyklu się obniżyć. Niektóre codzienne sytuacje też powodują wahania prolaktyny - przybywa jej np. po zjedzeniu posiłku, gdy się zmęczymy, podczas stosunku albo jeśli dopada nas stres.

Zobacz także: Hormony męskie

Nadmiar prolaktyny - leczenie

Nie ma jednej metody obniżania wysokiego poziomu prolaktyny w organizmie. Jeśli za zachwianie równowagi hormonalnej odpowiadają przyjmowane leki - lekarz może zdecydować o ich odstawieniu lub zamianie na inne. Przy schorzeniach tarczycy, nerek czy wątroby - leczy się podstawowe choroby, dzięki czemu poziom prolaktyny się obniża.

W przypadku gruczolaka przysadki sprawa jest bardziej skomplikowana. Guz powstaje (dlaczego - nie wiadomo) z tkanki gruczołowej (stąd nazwa), dlatego ma też zdolność wydzielania hormonów (w tym prolaktyny). Im guz jest większy, tym więcej potrafi ich wydzielić.

Większość guzów to nowotwory łagodne. Jeśli zostaną wykryte, gdy są małe (poniżej 10 mm), często wystarczy podawanie leków (np. Bromokryptyny, Norprolacu czy Dostineksu), by znikły po kilku miesiącach terapii. Te, które nie giną po farmakoterapii lub są zbyt duże, trzeba usunąć chirurgicznie. Przez małe nacięcie pod górną wargą (wewnątrz jamy ustnej) neurochirurg dostaje się do przysadki mózgowej i usuwa guz. Czasem potrzebna jest jeszcze radioterapia. Mimo wyleczenia, do końca życia konieczna jest kontrola endokrynologiczna i sprawdzanie poziomu prolaktyny.

Hormony wytwarzane w przysadce mózgowej

Przysadka mózgowa ma wielkość fasoli. Jest przytwierdzona do podstawy mózgu szypułą. Dzieli się na dwa płaty. Przedni, większy, wytwarza hormony, które zarządzają produkcją innych ważnych hormonów.

• Hormon tyreotropowy (TSH) - stymuluje wytwarzanie i uwalnianie hormonów tarczycy - T3 i T4. Ma wpływ na wzrost tarczycy.
• Hormon adrenokortykotropowy (ACTH) - reguluje funkcje nadnerczy, a przez to wydzielanie hormonów takich jak np. aldosteron, kortyzon.
• Hormony gonadotropowe, czyli FSH, LH, prolaktyna - stymulują funkcje gruczołów płciowych, a więc jajników u kobiet i jąder u mężczyzn.
• Hormon wzrostu (GH) - wspomaga rozwój kości, chrząstek i mięśni.

Dwa hormony wydzielane przez tylny płat przysadki oddziałują bezpośrednio na określone komórki organizmu. Nie są więc hormonami nadrzędnymi w stosunku do innych.

• Hormon antydiuretyczny (ADH, wazopresyna) - wpływa na nerki i zapobiega odwodnieniu organizmu.
• Oksytocyna - wyzwala skurcze porodowe macicy i powoduje wypływanie mleka z piersi u matki karmiącej.