Odczyn Coombsa: testy PTA i BTA

Odczyn Coombsa to test antyglobulinowy, służący do wykrywania i identyfikowania przeciwciał odpornościowych we krwi. Wyróżniamy bezpośredni odczyn Coombsa (BTA) i pośredni odczyn Coombsa (PTA). Dzięki niemu można uniknąć poważnych powikłań poprzetoczeniowych, zdiagnozować choroby takie jak bruceloza i listerioza, oraz wykryć konflikt serologiczny między matką a dzieckiem. Jak wygląda badanie odczynu Coombsa?

Spis treści

1. Odczyn Coombsa pośredni (PTA)
2. Odczyn Coombsa bezpośredni (BTA)

Odczyn Coombsa występuje w dwóch wersjach - jako pośredni odczyn Coombsa (POC) czyli inaczej pośredni test antyglobulinowy (PTA) oraz jako bezpośredni odczyn Coombsa (BOC) czyli bezpośredni test antyglobulinowy (BTA).

Odczyn Coombsa pośredni (PTA)

Test antyglobulinowy pośredni PTA jest wykonywany jako część badania grupy krwi. Służy do wykrywania w osoczu przeciwciał przeciw antygenom erytrocytów innym niż A i B. Na jego podstawie można nie tylko wykryć obecność przeciwciał, ale także je zidentyfikować, określić, z którymi antygenami krwinek się wiążą.

W jakich przypadkach wykonuje się test PTA?

• Przed przetoczeniem krwi – jeśli biorca posiadałby przeciwciała odpornościowe przeciw krwinkom dawcy, zniszczyłyby je one. Nie wolno w takiej sytuacji przetaczać krwi.
• Po wystąpieniu reakcji poprzetoczeniowej (gdy np. omyłkowo pacjentowi zostanie przetoczona niewłaściwa krew), czyli jeżeli u pacjenta pojawią się takie objawy, jak: gorączka, ból pleców, wysypka, krew w moczu, żółtaczka, czy dezorientacja.
• Kobietom w ciąży w celu wykrycia konfliktu serologicznego między nią a dzieckiem. Konflikt serologiczny może mieć poważne konsekwencje, dlatego ważne jest, by zawczasu podjąć odpowiednie działania, np. przygotować personel szpitalny na transfuzję krwi. Pośredni test Coombsa daje także wiedzę na temat innych, nietypowych, przeciwciał w krwi matki, które np. mogłyby przedostać się przez łożysko do krwi dziecka, zaatakować jego czerwone krwinki i wywołać chorobę hemolityczną płodu i noworodka. PTA wykonuje się w pierwszym trymestrze ciąży i jeśli wynik jest negatywny, to kolejny raz około 30. tygodnia. Gdy matka nie ma przeciwciał, ale ma ujemny czynnik Rh to istnieje ryzyko powstania w którymś momencie konfliktu serologicznego, dlatego w tym przypadku badanie PTA powtarza się trzy razy podczas ciąży. Natomiast gdy wynik PTA jest dodatni – co oznacza, że we krwi matki są obecne przeciwciała – kobieta musi poddawać się częściej badaniom. Przy czym nie wszystkie przeciwciała oznaczają konflikt serologiczny, dlatego w przypadku wykrycia jakichkolwiek przeciwciał, konieczna jest ich identyfikacja. Konflikt serologiczny oznaczają przeciwciała anty-D.
• U chorych z niedokrwistością autoimmunohemolityczną, czyli gdy organizm produkuje przeciwciała przeciwko antygenom własnych erytrocytów. Może to wystąpić w przebiegu chorób takich jak toczeń rumieniowaty, białaczka limfocytowa, mononukleoza, a także zakażeniach Mycoplasma pneumoniae. Zdarza się też czasem, że anemia hemolityczna powstaje w wyniku podawania niektórych leków, np. penicyliny.
• W diagnostyce brucelozy i listeriozy.

Na czym polega test PTA?

By wykonać odczyn Coombsa wystarczy pobrać krew żylną. Może się to odbyć o dowolnej porze dnia, bez specjalnego przygotowania. Wynik dodatni oznacza obecność przeciwciał przeciw antygenom krwinek czerwonych, natomiast wynik ujemny wyklucza ich obecność.

Odczyn Coombsa bezpośredni (BTA)

BTA służy do wykrywania na krwinkach przeciwciał, które opłaszczają erytrocyty przyłączając się do ich antygenów. Test ten wykrywa obecność przeciwciał, ale nic nie mówi o ich źródle i typie. Zasada jest taka, że im więcej przeciwciał znajduje się na erytrocytach, tym silniejsza jest reakcja BTA.

W jakich przypadkach wykonuje się test BTA?

Bezpośredni test Coombsa może być pomocny w określeniu przyczyny niedokrwistości autoimmunohemolitycznej, w diagnostyce choroby hemolitycznej płodu i noworodka wywołanej konfliktem serologicznym oraz w celu wyjaśnienia przyczyn powikłań po transfuzji krwi.

Na czym polega test BTA?

Test antyglobulinowy bezpośredni wykonuje się poprzez pobranie krwi z żyły. Nie trzeba się do niego w żaden specjalny sposób przygotowywać. Dodatni wynik testu oznacza to, że przeciwciała są przyłączone na powierzchni erytrocytów. Test nie wskazuje jednak, jakiego rodzaju są to przeciwciała i jakie jest źródło ich pojawienia się.