Badania wzroku. Nowoczesne metody badania wzroku, które warto znać

Nawet gdy świetnie widzisz, warto od czasu do czasu udać się do okulisty i zrobić badania kontrolne wzroku. Jakie badania możesz wykonać w nowoczesnym gabinecie okulistycznym?

Spis treści

1. Podstawowe badania wzroku
2. Dodatkowe badania wzroku

Rodzaj badania wzroku jest zawsze uzależniony od przyczyny, która skłoniła nas do odwiedzenia okulisty. Jeżeli z upływem lat „mamy zbyt krótkie ręce”, aby przeczytać drobny druk, wystarczy nieskomplikowane badanie wzroku. Inaczej jest wtedy, gdy oczy zaczynają chorować lub na ich kondycję wpływają schorzenia ogólnoustrojowe, np. cukrzyca czy miażdżyca.

Podstawowe badania wzroku

• Komputerowe badanie wzroku polega na ocenie krzywizny rogówki i wady wzroku. Badanie pozwala ocenić sprawność oka jako aparatu optycznego i ustalić, jaką ma wadę. Ale trzeba pamiętać, że takie badanie nie zawsze pozwala dobrać właściwe okulary. Dzieje się tak z kilku powodów. Przede wszystkim ludzie młodzi mają silne mięśnie oczu, które dostosowują moc oka do odległości, na jaką chcą patrzeć. Komputerowe badanie wzroku przeprowadza się bez wyłączenia tych mięśni, co wpływa na nieprecyzyjną ocenę wady wzroku. Poza tym moc szkieł musi być dobrana do oczekiwań pacjenta. Oznacza to, że osoba, która widziała świat nieco niewyraźnie, nie będzie nosić okularów podkreślających wszelkie niuanse.

• Badanie ciśnienia wewnątrz oka wykonuje się używając tonometru. Okuliści najczęściej korzystają z automatycznych urządzeń, które same wyrzucają porcję powietrza. Powietrze uderza w rogówkę i odkształca ją. Im wyższe ciśnienie wewnątrz oka, tym trudniej odkształcić rogówkę. Innym urządzeniem służącym do mierzenia ciśnienia wewnątrz oka jest tonometr aplanacyjny wyposażony w specjalny pryzmat, który zbliża się do oka (jest ono znieczulone) i przeprowadza pomiar ciśnienia. Badanie daje odpowiedź, czy mieścimy się w normie (9-20 mmHG), czy też nie. Wysokie ciśnienie w oku nie musi świadczyć o rozwoju jaskry, ale np. o nadciśnieniu ocznym.

• Ostrość wzroku powinna być zbadana podczas każdej wizyty u okpisty. Pacjent musi z tablicy odczytać litery, rozpoznać kształty. Zakłada się, że jeśli ktoś przeczyta 10 rzędów na 10 widocznych na tablicy, ma pełną ostrość widzenia. Po ocenie widzenia do dali ocenia się ostrość widzenia do bliży, czyli zdolność czytania drobnego druku. Zwykle po 40. roku życia większość potrzebuje okparów do czytania (sama wada nazywana jest starczowzrocznością lub prezbiopią). Między 40. a 65. rokiem życia zmieniamy okpary średnio co 3–5 lat, ponieważ wada wzroku się pogłębia. Większość ludzi ok. 65. roku życia do czytania używa okparów + 3,5–4 dioptrie

• Badanie całego oka przeprowadza się, wykorzystując lampę szczelinową (biomikroskop). Urządzenie pozwala obejrzeć całe oko. Najpierw ocenia się stan przedniej części oka, czyli fragment od rogówki do soczewki. Jeżeli lekarz chce zbadać także dno oka, uzbraja lampę szczelinową w dodatkową soczewkę i dzięki temu może ocenić stan siatkówki. Aby badanie było prawidłowo przeprowadzone, lekarz musi rozszerzyć źrenicę, aby ocenić zmiany w całej siatkówce – od jej początku (niewidocznego bez rozszerzenia źrenicy) aż do końca, czyli nerwu wzrokowego. Nerw wzrokowy utworzony jest bowiem z włókien nerwowych siatkówki. Badając dno oka, można też rozpoznać wiele chorób układowych, do których zalicza się np. cukrzycę i miażdżycę. Upraszczając, można powiedzieć, że takie zmiany, jakie na dnie oka zaobserwuje okpista, są także w innych narządach.

Dodatkowe badania wzroku

Jeżeli po wykonaniu badań podstawowych lekarz nie może postawić diagnozy, wykonuje kolejne. Dzieje się tak również wtedy, gdy członkowie rodziny pacjenta chorowali na jaskrę lub on sam ma wysokie ciśnienie wewnątrz oka, zmiany w nerwie wzrokowym lub inne niepokojące objawy.

• Badanie pola widzenia określa czułość nerwu wzrokowego. Polega na patrzeniu na bodźce świetlne o zmieniającym się natężeniu. Przy słabym nerwie wzrokowym pacjent będzie dostrzegał tylko silne światło, a słabszego nie. Wyniki odnosi się do ustalonych norm wiekowych. Zmniejszona czułość nerwu wzrokowego oznacza chorobę. Ograniczenie pola widzenia może też sugerować schorzenia mózgu, np. guza przysadki mózgowej.

• Badania obrazowe oka (HRT, GDX, OTC ) to bardzo nowoczesna technika badania poszczególnych przekrojów tkanek oka, np. siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego, rogówki. Badanie wykonuje się przy podejrzeniu jaskry, zwyrodnienia plamki (AMD), cukrzycowych zmian w siatkówce czy nowotworu. Jest niezwykle precyzyjne i pozwala wykryć nawet najmniejsze nieprawidłowości w budowie oka.

• USG oka nazywane USG A (A od amplituda) pozwala zobaczyć, co dzieje się za okiem, czyli w oczodole. Badanie wykonuje się również wtedy, gdy do diagnozowania pacjenta nie da się wykorzystać lampy szczelinowej. A tak dzieje się np., jeśli pacjentowi nie można zajrzeć do środka oka z powodu zaćmy czy też bielma rogówki. USG pokazuje zmiany w siatkówce takie jak odwarstwienie czy przedarcie siatkówki, guzy oka, wylewy, zmiany w nerwie wzrokowym o charakterze jaskrowym. USG A wykonuje się także po to, aby dobrać pacjentowi odpowiednią soczewkę, którą trzeba wymienić, np. z powodu zaćmy. Zapis USG A przypomina nieco zapis EKG, gdzie każde wychylenie linii zapisu ma swoje znaczenie i oznacza np. rodzaj tkanki, jej konsystencję czy też unaczynienie.

• Ultraszerokokątne badanie dna oka to najnowocześniejszy sposób badania, jaki stosuje się w okulistyce. Dotychczasowe urządzenia pozwalały zrobić zdjęcie niewielkiego obszaru siatkówki w zakresie ok. 50 stopni. Od tego roku stało się możliwe sfotografowanie obszaru 200 stopni siatkówki. Dzięki nowej technologii lekarz może podczas jednego badania obejrzeć oko od początku siatkówki aż do nerwu wzrokowego.

Uwaga, nowość! W gabinetach okulistycznych będzie niebawem dostępne urządzenie do badania składu łez. Aparatura pozwoli o wiele skuteczniej pomagać osobom cierpiącym na zespół suchego oka.

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Piotr Fryczkowski