Leukocyty - jakie są normy. Co oznacza niska lub podwyższona zawartość krwinek białych?

Leukocyty są jednym z najważniejszych składników krwi. To właśnie te komórki są „żołnierzami” broniącymi naszej odporności, walczącymi z groźnymi wirusami, bakteriami i grzybami. Badanie poziomu leukocytów należy do rutynowych badań w ramach morfologii. Ile wynoszą zatem normy poszczególnych frakcji leukocytów? Co wpływa na podwyższony lub zbyt niski poziom białych krwinek? Sprawdź!

Spis treści

1. Co to są leukocyty? 
2. Dlaczego leukocyty są tak ważne w utrzymaniu zdrowia?
3. Leukocyty: rodzaje i ich funkcje
4. Leukocyty: normy u dorosłych i dzieci 
5. Leukocyty: jakie są wskazania do badania?
6. Leukocyty: normy. Co oznaczają leukocyty podwyższone? 
7. Niskie leukocyty: powód do niepokoju?
8. Leukocyty w moczu: norma
9. Leukocyty a dieta: czy istnieje między nimi związek?

Co to są leukocyty? 

Leukocyty, nazywane inaczej białymi krwinkami (WBT- ang. white blood cells), są po erytrocytach i trombocytach dużą grupą elementów morfotycznych krwi. W odróżnieniu od erytrocytów posiadają one jądro komórkowe, dzięki czemu mają własny, niezależny metabolizm i możliwość podziałów. Są także mniej liczne (średnia ilość białych krwinek to około 4–10 tys./mm³ krwi).

Dlaczego leukocyty są tak ważne w utrzymaniu zdrowia?

Leukocyty można porównać do straży pilnującej naszej odporności. To one są głównym składnikiem układu immunologicznego człowieka. Dzięki temu, wykorzystując różnorodne mechanizmy, chronią przed atakiem wirusów, bakterii lub grzybów. Specyficzne strategie immunologiczne obejmują:

• fagocytozę - czynne pochłanianie i trawienie patogenów we wnętrzu komórek układu odpornościowego,
• odporność swoistą - produkcja limfocytów T oraz B i specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnym patogenom,
• wytwarzanie wolnych rodników i degranulacja – aktywne wydzielanie reaktywnych form tlenu oraz cząsteczek wykazujących działanie toksyczne dla szkodliwych drobnoustrojów.

Połączenie wymienionych mechanizmów w większości przypadków powoduje zniszczenie szkodliwych cząsteczek i utrzymanie równowagi (homeostazy) fizjologicznej organizmu.

Leukocyty: rodzaje i ich funkcje

Leukocyty stanowią niejednorodną grupę komórek różniących się wyglądem i pełnioną funkcją. Pierwszy, najbardziej ogólny podział, dzieli te komórki na:

• granulocyty (zawierające wewnątrz cytoplazmy specjalne granule, czyli ziarnistości)
• agranulocyty (niezawierające ziaren).

W obrębie agranulocytów rozróżniamy z kolei:

• Limfocyty – to komórki  średnicy od 6 do 15 μm, posiadające duże jądro komórkowe. Stanowią one około 25–35 proc. populacji wszystkich krwinek białych. Ich główną rolą jest rozpoznawanie, identyfikacja i eliminowanie nieznanych antygenów, czyli wrogich komórek lub specyficznych białek na ich powierzchni. Limfocyty powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, ale też w grasicy, węzłach chłonnych, śledzionie oraz grudkach limfatycznych na powierzchni błon śluzowych.

Pod względem pełnionych funkcji limfocyty można podzielić na:

• Limfocyty T – najbardziej liczna grupa limfocytów (w tym m.in. podrodzaje limfocytów: Tc, Th, Treg, NKT) odpowiedzialna za wywołanie odporności komórkowej i produkcję cytokin.
• Limfocyty B – to one rozpoznają właściwy antygen i produkują przeciwciała, dzięki którym uodparniamy się na przebytą infekcję. Ponad połowa ilości limfocytów znajduje się w narządach limfatycznych. Natomiast pozostała część krąży po organizmie – we krwi i tkance łącznej w poszukiwaniu antygenów. 
• Monocyty - największe komórki pośród wszystkich leukocytów mierzące od 10 do 40 µm. Powstają przeważnie w szpiku kostnym i stanowią około 3 do 8 proc. wszystkich leukocytów. Komórki te mają specjalną właściwość: są komórkami żernymi - fagocytami, czyli mogą aktywnie pochłaniać fragmenty obumarłych tkanek i patogenów we krwi. Potrafią także szybko pełzać, a w przypadku pojawienia się stanu zapalnego przenikać przez śródbłonek naczynia krwionośnego do właściwego miejsca występowania patogenów. Wydzielają różnorodne cytokiny: interferon i interleukiny, regulujące i pośredniczące w poszczególnych etapach odpowiedzi immunologicznej. Dojrzałe monocyty, po przedostaniu się z krwi do tkanek, stają się makrofagami.

Granulocyty z kolei możemy podzielić na:

• Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) – to najbardziej liczna grupa granulocytów, stanowiąca jednocześnie około 50 do 75 proc. wszystkich białych krwinek. Komórki te mają kulisty kształt i średnicę od 12 do 15 µm. Stanowią główny filar odporności nieswoistej, czyli pierwszej bariery organizmu przed szkodliwymi drobnoustrojami, niezależnej od wytwarzania przeciwciał. Neutrofile powstają w szpiku kostnym, skąd trafiają do krwi. W odpowiedzi na sygnały prozapalne potrafią przenikać przez ściany naczyń do tkanek, gdzie po aktywacji fagocytują patogeny. Są głównym składnikiem ropy wytwarzanej w ostrej fazie zapalenia.
• Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) – stanowią średnio od 1 do 5 proc. liczby wszystkich leukocytów, ale odsetek ten może się zmieniać pod wpływem stresu, wysiłku fizycznego, a nawet pory dnia czy fazy cyklu miesiączkowego u kobiet. Ich nazwa pochodzi od nazwy eozyny (barwnika używanego popularnie w histologii), który posiada kwasowy charakter i zabarwia wewnętrzne ziarnistości eozynofilii na czerwono. Podobnie jak neutrofile, eozynofile również powstają w szpiku kostnym, a po procesie dojrzewania przedostają się do krwi. Na powierzchni eozynofilii znajduje się wiele białek receptorowych „współpracujących” z licznymi interleukinami i chemokinami kaskady immunologicznej. Komórki te są również fagocytami, a ich główna rola to niszczenie pasożytów i alergenów.
• Bazofile (granulocyty zasadochłonne) – są kulistymi komórkami z wydłużonym jądrem o średnicy około 10 µm. Pod względem liczebności stanowią zaledwie około 1 proc. wszystkich krwinek białych. Produkowane są w szpiku kostnym. Chociaż neutrofile posiadają zdolność do fagocytozy, nie jest ona równie wydajna co neutrofili. Ich główną „bronią” jest obecność specyficznych substancji zawartych w ziarnistościach: heparyny, histaminy, leukotrienów i interleukiny-4, wydzielanych podczas procesu zapalnego. To właśnie uwalniana przez bazofile histamina, która powoduje rozszerzenia naczyń krwionośnych, jest sprawcą typowych objawów alergii, na którą cierpi wielu z nas: opuchlizny, zaczerwienienia czy uczucia gorąca.

Przeczytaj także: Morfologia krwi - o czym mówi to badanie krwi

Leukocyty: normy u dorosłych i dzieci 

Prawidłowa ilość leukocytów w organizmie zdrowego człowieka wynosi od 4 do 10 tys./µl. Ustalone normy mogą się jednak dosyć znaczne różnić w zależności od wieku, a u małych dzieci w okresie wzrostowym będą znacznie wyższe, np.:

• noworodki: 9 – 30 tys./µl
• roczne dzieci: 6 – 20 tys./µl
• dzieci w wieku 4-6 lat: 5 – 15,5 tys./µl
• dzieci w wieku 10 lat: 4,5- 13,5 tys./µl

Należy jednak pamiętać, że określenie liczby wszystkich białych krwinek jest bardzo ogólną wskazówką, która niewiele mówi o rodzaju ewentualnego schorzenia czy przebiegającego procesu zapalnego. Dlatego odpowiednie normy określono dla poszczególnych grup leukocytów.

Co istotne, wartości referencyjne leukocytów ustalane są indywidualnie w każdym laboratorium i mogą zależeć np. od rodzaju maszyny zliczającej komórki.

Przykładowe normy poszczególnych typów leukocytów:

Przeczytaj także: Dowiedz się, jak rozpoznać objawy białaczki u dzieci i dorosłych! 

Leukocyty: jakie są wskazania do badania?

Na wynik poziomu leukocytów wpływa bardzo wiele czynników, ale wyraźne odstępstwa od normy mogą być pierwszym objawem wielu chorób. 

Bez wątpienia badanie poziomu leukocytów (będące składową podstawowego badania krwi) należy wykonać przy:

• podejrzeniu chorób o podłożu zapalnym,
• podejrzeniu chorób autoimmunologicznych i układowych (np. toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów),
• ostrych zakażeniach,
• uczuleniach i nawracających alergiach,
• podejrzeniu chorób związanych ze spadkiem odporności (np. AIDS lub nowotworach),
• regularnych bilansach ogólnego stanu zdrowia.

Leukocyty: normy. Co oznaczają leukocyty podwyższone? 

Czasami, nadmiernie podwyższony poziom leukocytów może być spowodowany normalnymi fizjologicznymi funkcjami naszego organizmu i nie powinien stanowić powodu do niepokoju. 

Leukocyty podwyższone  (inaczej: leukocytoza) mogą wystąpić np.:

• po intensywnym wysiłku fizycznym,
• w wyniku silnego stresu,
• w ciąży (głównie w III trymestrze, co wiąże się z naturalną stymulacją odporności kobiety),
• po porodzie (w tzw. połogu),
• w wyniku infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych,
• po inwazyjnych zabiegach (np. chirurgicznych),
• po oparzeniach skóry.

Niskie leukocyty: powód do niepokoju?

Stan leukopenii, czyli znaczne obniżenie poziomu białych krwinek najczęściej stanowi sygnał alarmowy nieprawidłowości organizmu lub poważnych chorób wpływających na stan naszej odporności. Taka sytuacja może być wynikiem między innymi:

• przyjmowania niektórych grup leków (np. cytostatyków stosowanych w chemioterapii, barbituranów, silnych antybiotyków lub leków przeciwdrgawkowych),
• chorób autoimmunologicznych,
• sepsy (posocznicy), czyli gwałtownej reakcji organizmu na toczący się stan zapalny,
• AIDS,
• poważnego niedożywienia,
• uszkodzenia szpiku kostnego po terapiach onkologicznych,
• choroby wątroby i śledziony.

Analizowanie liczebności poszczególnych frakcji leukocytów, jej genezy i skutków ubocznych wymaga dużej wiedzy medycznej. Dlatego o wszystkich przypadkach mogących wpływać na zaburzone normy poziomu tych komórek, takich jak urazy, stres lub inne choroby, powinniśmy zawsze poinformować lekarza prowadzącego.

Przeczytaj także: Jakie są przyczyny i objawy zapalenia szpiku kostnego?

Leukocyty w moczu: norma

Leukocyty obecne są nie tylko we krwi, ale również w moczu człowieka, gdzie pełnią swoją ochronną funkcję. Za dopuszczalną normę fizjologicznie obecnych leukocytów uważa się około 8 do 10 sztuk komórek na mm³ w świeżej próbce lub też od 3 do nawet 5 milionów komórek w dobowej zbiórce moczu.

Wszystkie wartości powyżej tej liczby (np. 8 do 10 milionów leukocytów na dobę) mogą wskazywać na zakażenie układu moczowego lub inne choroby, np.:

• zapalenie nerek,
• zapalenie jajników,
• zapalenie prostaty,
• kamicę nerkową,
• nowotwór pęcherza moczowego.

Stan, w którym wykrywa się podwyższoną liczbę leukocytów w moczu, nazywa się leukocyturią.

Badanie moczu pod kątem obecności białych krwinek jest szczególnie ważne u kobiet w ciąży. Właśnie wtedy, kiedy pęcherz moczowy jest stale uciskany przez rosnącą macicę i nie do końca może być opróżniany, istotnie wzrasta ryzyko zakażeń układu moczowego. Nieleczone infekcje układu moczowego mogą dawać powikłania w postaci chronicznego stanu zapalnego, który jest niebezpieczny dla płodu, a nawet skutkować poronieniem.

Przeczytaj także: Sprawdź, jak zapobiegać infekcji, a gdy zapalenie pęcherza się pojawi – jak szybko się z nim uporać!

Leukocyty a dieta: czy istnieje między nimi związek?

Jak dotąd nie dowiedziono bezpośredniego związku pomiędzy konkretną dietą lub spożywaniem specyficznych produktów a podwyższeniem leukocytów. Pomimo to, w przypadku stanów obniżonej odporności i potwierdzonej leukopenii (tzw. obniżonej ilości leukocytów) zaleca się suplementację diety w witaminę B12 oraz kwas foliowy (inaczej zwany też witaminą B9).

Oba te związki pełnią niezwykle istotną rolę w produkcji nie tylko leukocytów, ale i erytrocytów, a także ich prawidłowego dojrzewania i stabilności genetycznej. Produkty bogate w witaminy z grupy B (w tym B12 i B9) to np.:

• ryby,
• mięso,
• drób,
• jajka,
• mleko i produkty mleczne.

W stanach obniżonej odporności nie wolno także spożywać produktów nieświeżych, spleśniałych oraz surowych (głównie surowego mięsa, jajek lub ryb), ponieważ może to doprowadzić do infekcji. Unikać powinno się również niepasteryzowanych napojów (np. naturalnego piwa lub mleka „od krowy”).

Surowe owoce lub warzywa jako bogate źródło witamin i mikroelementów nie muszą być wyłączane z diety, jednak zawsze trzeba pamiętać o ich dokładnym umyciu.

Leukocyty to bez wątpienia główny fundament tarczy odpornościowej naszego organizmu. Ich optymalny poziom przyczynia się do utrzymania równowagi stanu zdrowia. Należy jednak regularnie badać ich liczbę we krwi, ponieważ zbyt niskie lub zbyt wysokie stężenie leukocytów może świadczyć o stanie chorobowym. 

Czy wiesz, jakie to badanie?

Pytanie 1 z 10

densytometria

badanie USG jamy brzusznej

nieinwazyjny pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG

przegląd stomatologiczny jamy ustnej

Następne pytanie