ENZYMY TRZUSTKOWE - normy. Jak interpretować wyniki badań?

Enzymy trzustkowe (lipaza, amylaza, elastaza) są wytwarzane przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki. Badanie poziomu ich aktywności jest wykonywane m.in. przy podejrzeniu chorób trzustki i innych narządów układu pokarmowego. Jeśli poziom enzymów trzustkowych jest podwyższony lub obniżony, można być pewnym, że trzustka nie działa prawidłowo. Sprawdź, jakie są normy dla enzymów trzustkowych i jak interpretować wyniki badań.

Spis treści

1. Enzymy trzustkowe - amylaza. Normy
2. Enzymy trzustkowe - lipaza. Normy
3. Enzymy trzustkowe - elastaza. Normy

Enzymy trzustkowe (lipaza, amylaza, elastaza) to substancje, które znajdują się w produkowanym przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki soku trzustkowym. Trafiają one do dwunastnicy, gdzie odpowiadają za trawienie i rozkład substancji odżywczych: węglowodanów, białek i tłuszczów.

Produkcja enzymów trzustkowych jest ściśle kontrolowana przez hormony układu pokarmowego, wydzielane m.in. podczas rozciągania żołądka czy trawienia w wyższych partiach przewodu pokarmowego. Jeśli proces kontroli zostanie zakłócony, może dojść do nadmiernego lub niewystarczającego wytwarzania enzymów, który może wskazywać na różne schorzenia, nie tylko trzustki.

Enzymy trzustkowe - amylaza. Normy

Amylaza jest jednym z najważniejszych i najbardziej aktywnych enzymów trzustkowych. Jako jedyny odpowiada bowiem za trawienie węglowodanów - rozkładanie wielocukrów do cukrów prostych. Proces ten odbywa się w jamie ustnej, dwunastnicy i jelicie cienkim. (amylaza jest produkowana także przez gruczoły ślinowe, błonę śluzową jelita cienkiego, jak również przez gruczoły mleczne, jądra i jajniki). Poziom amylazy trzustkowej w organizmie można określić w oparciu o badanie krwi lub moczu (gdyż jest wydalana także z nim).

• prawidłowe stężenie amylazy w moczu wynosi 10-490 U/I, a we krwi 25-125 U/I, przy czym u osób starszych jest on nieco wyższy - 20-160 U/l.

Podniesiony poziom amylazy może świadczyć m.in. o ostrym zapaleniu trzustki lub przewlekłej postaci tej choroby, zapaleniu pęcherzyka żółciowego, perforacji wrzodu żołądka lub dwunastnicy, śwince, chorobach wątroby i niewydolności nerek, alkoholizmie, a nawet o ciąży pozamacicznej.

Z kolei obniżony poziom amylazy może sugerować rozległe uszkodzenie trzustki (np. ostre piorunujące zapalenie trzustki, zaawansowane przewlekłe zapalenie trzustki), mukowiscydozę, ciężkie uszkodzenie wątroby (np. zapalenie wątroby). Jej aktywność obniżają również leki, które wiążą wapń (np. cytryniany i szczawiany).

Enzymy trzustkowe - lipaza. Normy

Lipaza trzustkowa to przedstawiciel enzymów, które rozkładają tłuszcze, a konkretnie trójglicerydy pokarmowe do kwasów tłuszczowych i glicerolu. Lipaza wyprodukowana przez trzustkę jest nieaktywna. Dopiero po trafieniu do dwunastnicy przekształca się w formę aktywną (gotową do trawienia) pod wpływem kwasów żółciowych, fosfolipidów oraz białka - kolipazy. Lipaza nie przechodzi do moczu, dlatego jej aktywność można ocenić tylko za pomocą badan krwi.

• prawidłowe stężenie lipazy we krwi nie powinno przekraczać poziomu 150,0 U/L.

Podniesiony poziom lipazy trzustkowej może świadczyć m.in. o ostrym zapaleniu trzustki lub nowotworze tego narządu, perforacji wrzodu dwunastnicy, zapaleniu otrzewnej, a także niedrożności przewodu trzustkowego. Na podniesienie poziomu aktywności lipazy trzustkowej mają wpływ także leki, np. kodeina, heparyna, opioidy.

Inne enzymy trzustkowe, które trawią tłuszcze, to fosfolipaza i esteraza.

Enzymy trzustkowe - elastaza. Normy

Elastaza to przedstawiciel enzymów, które odpowiadają za rozkład białka z pożywienia na mniejsze cząstki zwane peptydami. Elastaza przechodzi z sokiem trzustkowym do jelit, a następnie jest wydalana z kałem. W związku z tym, że elastaza sama nie podlega trawieniu w przewodzie pokarmowym, jej zawartość w kale ściśle odpowiada ilości wydzielanej przez trzustkę.

Elastaza w kale - prawidłowy poziom: > 200ug/g kału

Obniżone stężenie elastazy zwykle świadczy o stanach zapalnych lub niewydolności trzustki, która prowadzi do zaburzeń wchłaniania. W związku z tym badanie poziomu elastazy jest bardzo ważnym badaniem profilaktycznym u osób podwyższonego ryzyka zachorowań np. na cukrzycę.

Innym enzymem trzustkowym, który trawi białka, jest trypsynogen. Nieaktywny enzym wytwarzany jest przez trzustkę, a następnie transportowany do jelita cienkiego, gdzie, przy pomocy enzymu w błonie śluzowej jelita, przekształca się w formę aktywną -  trypsynę.

Normy dla tego enzymu nie zostały ustalone, ponieważ zależą one od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, metoda oznaczenia. W związku z tym wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Ostateczna interpretacja wyników badań należy więc do lekarza.

Warto jednak wiedzieć, że podwyższony poziom może oznaczać mukowiscydozę u niemowlęcia, a także zaburzone wydzielanie enzymów trzustkowych, zapalenie trzustki lub nowotwór trzustki u dorosłych lub niemowląt.

Inne enzymy trzustkowe, które trawią białka, to chymotrypsyna i karboksypeptydaza.

Monika Majewska