CYTOLOGIA – nieprawidłowy wynik badania cytologicznego nie musi oznaczać najgorszego

Nieprawidłowy wynik cytologii nie musi oznaczać najgorszego. Rak szyjki macicy rozwija się bowiem wiele lat, zanim osiągnie stadium zagrażające życiu. Im szybciej zostaną podjęte kroki w walce z tą chorobą, tym większe szanse na wygraną.

Spis treści

1. Cytologia – badanie, którego nie wolno lekceważyć
2. Nieprawidłowy wynik to początek badań
3. Leczenie zależy od stadium choroby
4. Po zabiegu: wsparcie psychoonkologa

Nieprawidłowy wynik cytologii może być źródłem lęku i stresu. Nie należy jednak wpadać w panikę, gdyż rak szyjki macicy (RSM) nie rozwija się z dnia na dzień. Od chwili zakażenia wirusem HPV do rozwoju raka inwazyjnego mija 3–10 lat. Jeśli kobieta systematycznie robiła cytologię, ma duże szanse, by całkowicie przezwyciężyć chorobę.

Cytologia – badanie, którego nie wolno lekceważyć

Cytologia jest niezwykle cennym badaniem w profilaktyce i diagnostyce raka szyjki macicy. Pozwala wykryć nie tylko stany zapalne i określić ich przyczynę, ale także uchwycić wczesne zmiany nowotworowe, kiedy nie powodują one żadnych dolegliwości i – co najistotniejsze – kiedy są całkowicie uleczalne. Wartość badania cytologicznego zależy od oceny i interpretacji zmian morfologicznych oraz ich prawidłowej klasyfikacji, która jest cenną informacją dla lekarza prowadzącego o dalszym kierunku leczenia i terminie następnego badania. Obecnie zalecaną w Polsce klasyfikacją wymazów cytologicznych jest opisowy system Bethesda (TBS), choć często jeszcze spotyka się ocenę rozmazów w pięciostopniowej skali Papanicolau (PAP) – uważana jest ona jednak za niewystarczającą, bo nie dostarcza ginekologowi wszystkich informacji istotnych dla dalszego postępowania. W programach przesiewowych nieprawidłowe wyniki badania cytologicznego stanowią od 1 do 8 proc. wszystkich ocenionych rozmazów. W Polsce w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy w ciągu 2008 r. wśród 795 288 wykonanych badań było 19 296 (2,43 proc.) nieprawidłowych wyników cytologii.

SPRAWDŹ>>System Bethesda - wyniki cytologii system Bethesda

Nieprawidłowy wynik to początek badań

W przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii konieczne jest potwierdzenie lub wykluczenie zmian przednowotworowych i samego raka. W tym celu stosuje się kolejne badania, które pozwalają zweryfikować wynik cytologiczny, a w przypadku stwierdzenia zmian przedrakowych i rakowych umożliwiają szybkie podjęcie leczenia. Przy niejasnych wynikach (ASC-US, LSIL; grupa IIIA) stosuje się dwa powtórne badania cytologiczne w odstępach 6-miesięcznych po uprzednim leczeniu przeciwzapalnym, a także test HR HPV, który służy do wykrywania obecności DNA lub mRNA wysokoonkogennych typów wirusa HPV. W niektórych przypadkach zalecane jest wykonanie kolposkopii.Jeśli wyniki cytologii nasuwają podejrzenie zmian rakowych i raka (ASC-H, HSIL, AGC; grupa IIIB, IV i V), wykonuje się kolposkopię. To oglądanie szyjki macicy w dużym powiększeniu po uprzednim zastosowaniu próby octowej i próby Schillera, czyli przemyciu szyjki macicy rozcieńczonym kwasem octowym i jodyną. Nieprawidłowe komórki zabarwiają się specyficznie, co pozwala precyzyjnie określić podejrzane miejsca i wskazać, które powinny być zbadane histopatologicznie. Na podstawie uzyskanych w ten sposób wyników stosuje się odpowiednie leczenie w zależności od charakteru zmiany i stopnia jej zaawansowania. Aby jak najdokładniej ustalić stadium choroby, wykonuje się dodatkowo morfologię krwi, badanie moczu, USG przezpochwowe i jamy brzusznej, cystoskopię, rektoskopię i RTG klatki piersiowej.

Leczenie zależy od stadium choroby

Istnieje wiele metod leczenia zmian przedrakowych i rakowych szyjki macicy. W stadium 0 (carcinoma in situ), kiedy rak ograniczony jest do nabłonka, możliwe są następujące sposoby leczenia:

• Chirurgia laserowa – za pomocą promienia laserowego niszczone są komórki nowotworowe;
• Kriochirurgia – komórki nowotworowe i zmiany przedrakowe są niszczone poprzez zamrożenie;
• Usunięcie zmian za pomocą pętli diatermicznej (LEEP), elektrycznej (elektrokonizacja) – za pomocą cienkiego drucika, przez który przepływa prąd elektryczny, wycina się zmieniony fragment szyjki macicy;
• Chirurgiczna konizacja – usunięcie fragmentu szyjki macicy w kształcie stożka.

Wybór odpowiedniej metody zależy od wieku kobiety oraz planów posiadania dzieci.W stadiach, gdy rak przekracza błonę podstawną szyjki macicy i nacieka głębsze tkanki (I–IV), a także narządy sąsiadujące, stosowane są:

• Histerektomia (prosta albo radykalna) – wycięcie macicy; histerektomia prosta polega na usunięciu macicy i szyjki macicy, radykalna obejmuje wycięcie szyjki i trzonu macicy, górnej części pochwy, a także przydatków i okolicz-nych węzłów chłonnych; operację wykonuje się w I i II stadium zaawansowania raka;
• Radioterapia – zastosowanie wysokich dawek promieniowania, które ogranicza zdolność komórek rakowych do namnażania się (stosuje się brachyterapię – naświetlania wewnętrzne, i teleterapię – naświetlania zewnętrzne); metoda ta może być stosowana wspomagająco przed operacją lub po niej albo samodzielnie lub w połączeniu z chemioterapią w wyższych stadiach zaawansowania raka;
• Chemioterapia – podawanie leków przeciwnowotworowych, które niszczą komórki rakowe nawet w odległych częściach ciała; stosuje się w przypadku przerzutów do innych narządów.

Szansa na wyleczenie RSM zależy od zaawansowania raka w momencie podjęcia terapii, wieku i ogólnego stanu zdrowia kobiety, a także zastosowania właściwego leczenia.

Po zabiegu: wsparcie psychoonkologa

W trakcie leczenia i po nim niezbędna może okazać się pomoc psychologiczna, bo w przypadku diagnozy, jaką jest rak, niełatwo poradzić sobie samej z trudnymi emocjami towarzyszącymi chorobie. W takiej sytuacji wsparcie bliskich może okazać się niewystarczające, a specjalistyczna pomoc (najlepiej psychoonkologa) pozwala zaakceptować chorobę, zmierzyć się z lękiem, poprawia stan psychiczny i wspomaga proces powrotu do zdrowia.

miesięcznik "Zdrowie"