CRP - jaka jest norma, jak wysokie CRP powinno niepokoić i jak przebiega badanie CRP

Weryfikacja

Autor: dr n. med. Karolina Karabin

Badanie CRP, czyli tzw. białko ostrej fazy, pomaga ocenić, czy w organizmie toczy się stan zapalny wywołany przez drobnoustroje, uszkodzenie tkanek, rozwijający się nowotwór lub proces autoimmunologiczny. Kto powinien wykonać badanie białka CRP? Jaka jest norma CRP i jak interpretować wynik?

Spis treści

1. Co to jest CRP?
2. Na czym polega badanie CRP i jakie są normy?
3. Interpretacja wyniku CRP
4. Co oznacza podwyższony poziom CRP?
5. Badanie CRP a choroby sercowo-naczyniowe
6. Badanie CRP - rola białka CRP w organizmie
7. CRP - wskazania do wykonania badania

CRP jest glikoproteiną zbudowaną z 5 identycznych podjednostek (pentamer) o masie 23 kDa. Należy do tzw. białek ostrej fazy i jest elementem nieswoistej odpowiedzi odpornościowej. CRP jest wytwarzane głównie przez wątrobę pod wpływem cytokin prozapalnych. Oprócz tego jego mniejsze ilości CRP mogą być produkowane przez komórki nerwowe, monocyty, limfocyty oraz blaszkę miażdżycową.

Białko CRP zostało odkryte przez Tilletta i Francisa w 1930 roku i zostało po raz pierwszy wyizolowane z surowicy pacjenta z ostrym stanem zapalnym spowodowanym przez bakterię Streptococcus pneumoniae.

Co to jest CRP?

Białko CRP jest nieswoistym markerem stanu zapalnego i nie pozwala na zlokalizowanie źródła stanu zapalnego ani określenia jego przyczyny. W celu określenia źródła i przyczyny stanu zapalnego należy wykonać dodatkowe badania obrazowe i laboratoryjne.

Czynniki wpływające na stężenie białka CRP

Na stężenie białka CRP mają wpływ różne czynniki:

• wiek
• rasa
• płeć
• pora roku
• aktywność fizyczna

Ponadto niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, statyny i fibraty mogą fałszywie zaniżać stężenie białka CRP, gdyż leki te zmniejszają odpowiedź zapalną w organizmie. Ponadto suplementacja magnezu może fałszywie zaniżać stężenie białka CRP.

Na czym polega badanie CRP i jakie są normy?

Oznaczenie białka CRP wykonuje się z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Nie trzeba być na czczo. Cena badania w prywatnym laboratorium waha się od 10 do 25 zł. 

Norma CRP dla białka może różnic się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami.

Zwykle przyjmuje się, że wartości białka CRP u osób zdrowych powinny wynosić poniżej 10 mg/l.

Natomiast wartości powyżej 10 mg/l mogą wskazywać na toczący się stan zapalny w organizmie.

W laboratoriach diagnostycznych białko CRP oznacza się za pomocą metod immunoturbidymetrycznych, immunonefelometrycznych lub immunoenzymatycznych (np. ELISA).

W diagnostyce białka CRP wykorzystuje się metody konwencjonalne, których próg detekcji wynosi 5-10 mg/l. Jednak coraz powszechniej stosowane są metody wysokoczułe z progiem detekcji wynoszącym około 0,01 mg/l.

Pozwalają one na ocenę bardzo niskich stężeń białka CRP (tzw. wysokoczułe białko CRP lub hs-CRP). W obydwu przypadkach oznacza się tę samą substancję chemiczną, jednak badanie hs-CRP jest o wiele czulsze i może być stosowane w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Interpretacja wyniku CRP

Najwyższe stężenia białka CRP (nawet powyżej 500 mg/l) obserwuje się w trakcie zakażeń bakteriami Gram-ujemnymi.

Zakażenia bakteriami Gram-dodatnimi i pasożytami powodują mniej gwałtowny wzrost białka CRP (około 100 mg/l).

Najmniej białko CRP reaguje na zakażenia o podłożu wirusowym (wzrost do około 50 mg/l).

W celu zróżnicowania zakażenia bakteryjnego od wirusowego o podobnym przebiegu klinicznym bardzo często zleca się badanie stężenia prokalcytoniny. Stężenie prokalcytoniny znacznie wzrasta w trakcie zakażenia bakteryjnego, natomiast w przypadku zakażenia wirusowego jej stężenie wzrasta nieznacznie.

Co oznacza podwyższony poziom CRP?

Białko CRP jest nieswoistym markerem toczącego się stanu zapalnego, zakażeń, uszkodzeń i martwicy tkanek. Jak wysokie CRP powinno zaniepokoić?

Bardzo wysokie stężenie białka CRP we krwi powinno zaniepokoić pacjenta, ponieważ może być spowodowane:

• zakażeniami bakteryjnymi np. paciorkowcami
• zakażeniami grzybicze np. kandydozą
• zakażeniami pasożytniczymi np. glistą ludzką
• chorobami tkanki łącznej np. toczniem rumieniowatym układowym, reumatoidalnym zapaleniem stawów
• zapaleniami jelit np. chorobą Leśniowskiego-Crohna
• nowotworami np. rakiem jelita grubego
• ostrym zapaleniem trzustki
• zawałem mięśnia sercowego
• rekonwalescencją po operacji

Wysokie stężenie białka CRP we krwi może być spowodowane:

• zakażeniami wirusowymi np. wirusem zapalenia wątroby typu B
• podeszłym wiekiem
• paleniem papierosów
• nadwagą lub otyłością
• cukrzycą
• nadciśnieniem tętniczym
• stosowaniem hormonalnej terapii zastępczej
• chorobami zębów
• chorobami dziąseł
• ciążą

Badanie CRP a choroby sercowo-naczyniowe

Badania CRP ma również zastosowanie w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. W takim przypadku oznacza się wysokoczułe białko CRP, a interpretację wyniku badania określa się w następujący sposób:

• hsCRP poniżej 1 mg/l - niskie ryzyko sercowo-naczyniowe
• hsCRP 1–3 mg/l - umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe
• hsCRP powyżej 3 mg/l - wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe

Badanie CRP - rola białka CRP w organizmie

Białko CRP jest produkowane w trakcie stanu zapalnego, głównie pod wpływem interleukiny 6 (IL-6), ale także w mniejszym stopniu interleukiny 1β (IL-1β) i czynnika martwicy nowotworowej α (TNF-α).

Gdy stężenie IL-6 rośnie podczas ostrego stanu zapalnego, wątroba rozpoczyna produkcję białka CRP, którego stężenie we krwi gwałtownie wzrasta (nawet 1000-krotnie).

Poziom białka CRP zaczyna wzrastać od 4 do 6 godzin po rozpoczęciu stanu zapalnego i osiąga szczyt po około 1 do 2 dni.

Białko CRP odgrywa rolę w rozpoznawaniu drobnoustrojów oraz uszkodzonych komórek. Wiążąc się z antygenami na powierzchni drobnoustrojów, ułatwia ich rozpoznanie i usunięcie przez układ odpornościowy.

W tym celu ma zdolność aktywowania układu dopełniacza i komórek żernych (neutrofilów i makrofagów) za pośrednictwem receptorów Fc. Oprócz tego stymuluje ono dalsze wydzielanie IL-6, IL-1 β i TNF- α.

Okazuje się również, że białko CRP oprócz wspomnianych właściwości prozapalnych ma również właściwości przeciwzapalne, gdyż stymuluje uwalnianie cytokin przeciwzapalnych, takich jak interleukina 10 (IL-10). Ma to zwykle miejsce kiedy białko CRP jest zaangażowane w procesy gojenia się ran, naprawy tkanek i usuwania uszkodzonych komórek.

CRP - wskazania do wykonania badania

Wskazaniem do badania CRP w laboratorium jest podejrzenie ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego oraz uszkodzenia tkanek. Dlatego badanie CRP zleca się w przebiegu:

• zakażeń bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych lub zakażeń pasożytniczych
• chorób z autoagresji
• zapalenia jelit
• ostrego zapalenia trzustki
• zawału mięśnia sercowego
• w okresie pooperacyjnym
• nowotworów
• gorączki o nieznanej przyczynie

Białko CRP może być również podwyższone w przebiegu:

• cukrzycy
• otyłości
• zaburzeń snu
• zaburzeń psychicznych
• w trakcie przewlekłego stresu

Jednak aktualnie jego znaczenie kliniczne w tych schorzeniach nie zostało ustalone i wymaga dalszych badań.

Oznaczanie białka CRP jest także przydatne w monitorowaniu dynamiki procesu zapalnego w trakcie leczenia np. w chorobach reumatycznych.

Kiedy stan zapalny wygasa poziom białka CRP spada już po 24 godzinach.

Szybkość spadku białka CRP powoduje, że jest ono bardzo dobrym wskaźnikiem zakażeń pooperacyjnych, ostrych zakażeń u noworodków i dzieci oraz wczesnym wskaźnikiem odrzucenia przeszczepu.

O autorze

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

Przeczytaj inne teksty tej autorki

Czy wiesz, jakie to badanie?

Pytanie 1 z 10

densytometria

badanie USG jamy brzusznej

nieinwazyjny pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG

przegląd stomatologiczny jamy ustnej

Następne pytanie

dr n. med. Karolina Karabin