Badanie ogólne moczu - analiza wyników

Zwykła analiza moczu (badanie ogólne moczu) przynosi cenne informacje nie tylko o funkcjonowaniu układu moczowego, ale też o pracy wielu innych ważnych organów. Jak pobrać mocz do badania i jakie są prawidłowe wyniki badania moczu?

Spis treści

1. Wyniki badania moczu: elementy chemicznej analizy moczu
2. Wyniki badania moczu: składniki osadu badane pod mikroskopem
3. Posiew moczu
4. Dobowa zbiórka moczu

Do badania moczu oddajemy porcję porannego moczu (co najmniej po 5 godzinach od ostatniego siusiania). Należy zebrać środkowy strumień w ilości ok. 100–150 ml. Najlepszym naczyniem jest kupiony w aptece jałowy plastikowy pojemnik (kosztuje ok. 1,50 zł) ze szczelną pokrywką. Aby uniknąć zanieczyszczenia moczu i zafałszowania wyników, trzeba przestrzegać pewnych zasad. Kobiety powinny umyć łagodnym środkiem (np. płynem do higieny intymnej) ujście cewki moczowej po rozchyleniu warg sromowych. Nie mogą zbierać moczu podczas miesiączki ani tuż przed nią i tuż po niej. Mężczyźni muszą oczyścić żołądź prącia (po odciągnięciu napletka). Zasadnicze znaczenie ma szybkie przekazanie próbki do laboratorium. Jeśli nie jest to możliwe, napełniony pojemnik należy przechować w lodówce. Analiza ogólna moczu jest badaniem popularnym i tanim. Wynik badania moczu uzyskuje się po kilku godzinach. Laborantka umieszcza probówkę z moczem w wirówce, aby rozdzielić elementy płynne od stałych (czyli osadu).

Wyniki badania moczu: elementy chemicznej analizy moczu

Barwa i przejrzystość – prawidłowy jest kolor słomkowy. Po wypiciu dużej ilości płynów mocz staje się prawie bezbarwny; gdy pije się mało, ma barwę mocno żółtą. Może się zabarwić pod wpływem jedzenia (np. na różowo po burakach) lub leków (pomarańczowo po witaminach B). Gdy jest ciemny jak mocna herbata, trzeba podejrzewać żółtaczkę lub kamicę nerek czy pęcherza. Mocz powinien być przejrzysty. Mętny może oznaczać ropne zapalenie dróg moczowych.Ciężar właściwy – w granicach: 1,016–1,022 kg/l. Wartość zbliżona do ciężaru wody (1,000 kg/l) może być objawem początku niewydolności nerek.Odczyn – lekko kwaśny, czyli pH 5,5. Odczyn zasadowy świadczy o infekcji układu moczowego lub kamicy nerkowej. Najlepszym sposobem zakwaszania moczu jest zażywanie witaminy C lub picie soku z żurawin. Glukoza (cukier) – jej obecność sygnalizuje, że cukrzyca jest źle leczona. Białko – nie powinno go być w moczu. Jego ślad pojawia się najczęściej w czasie choroby z gorączką, po dużym wysiłku fizycznym. Jeśli białkomocz utrzymuje się dłużej, trzeba wyjaśnić przyczynę. Bywa nią kamica nerek lub stan zapalny dróg moczowych. Bilirubina – jej obecność w moczu sygnalizuje niewydolność wątroby, niedrożność dróg żółciowych (żółtaczkę mechaniczną), żółtaczkę zakaźną. Urobilinogen – jednorazowo nie powinien być wydalany w ilości większej niż 0,1 mg (w ciągu doby – do 4 mg). Zwiększone jednorazowe wydalanie może sygnalizować uszkodzenie miąższu wątroby (marskość) lub żółtaczkę. Ciała ketonowe – nawet mała ich ilość świadczy o źle leczonej lub nie leczonej cukrzycy, niewydolności nerek, niedożywieniu. Występują też po dużym wysiłku fizycznym.

Wyniki badania moczu: składniki osadu badane pod mikroskopem

Nabłonki – poniżej 5. Większa liczba może oznaczać stan zapalny dróg moczowych. Krwinki białe (leukocyty) – nie więcej niż 1–5 w polu widzenia. Jeśli jest ich więcej niż 10, mogą świadczyć o bakteryjnym zapaleniu układu moczowego. Trzeba wykonać posiew. Krwinki czerwone (erytrocyty) – nie więcej niż 1–3 w polu widzenia. Zwiększona liczba wskazuje na schorzenia: wady lub nowotwór układu moczowego, uszkodzenie miąższu nerek lub dróg odprowadzających mocz, kamicę nerkową, marskość wątroby, zaburzenia krzepnięcia krwi, gruźlicę. Wałeczki (szkliste, grubo- lub drobnoziarniste, woskowe) – ich obecność może wskazywać na poważne uszkodzenie miąższu nerek. Potrzebna dalsza diagnostyka. Składniki mineralne, czyli kryształy (kwasu moczowego, moczanów lub szczawianów wapnia) – poziom powyżej 10 mówi o zagrożeniu kamicą nerek lub pęcherza.

Posiew moczu

Jeśli wynik badania ogólnego moczu odbiega od normy i np. wskazuje na zakażenie, a w dodatku występują charakterystyczne dolegliwości, zwykle wykonuje się posiew moczu. Jego celem jest zidentyfikowanie bakterii, które wywołały infekcję, i sporządzenie antybiogramu, by dobrać właściwy antybiotyk. Całe badanie trwa kilka dni. Mocz nalany na płytkę z pożywką pozostaje w cieplarce do czasu, aż bakterie się rozmnożą i utworzą kolonie. Najczęściej spotyka się bakterie: Escherichia Coli, Proteus, Klebsiella, Enterokok. Wynik badania zawiera nazwę bakterii oraz informacje o jej stężeniu w mililitrze moczu i wrażliwości na konkretne antybiotyki. Jeżeli w badaniu ogólnym odnotowano znaczną liczbę leukocytów i u chorego są objawy infekcji, a wynik posiewu jest ujemny, może to sugerować zakażenie prątkami gruźlicy lub grzybami. Trzeba wówczas wykonać posiewy na specjalnych podłożach. Na wyniki czeka się do kilku tygodni. Naczynie, do którego oddaje się mocz, musi być starannie wyjałowione, dlatego bierze się je z laboratorium, w którym będzie wykonywany posiew.

Dobowa zbiórka moczu

Dzięki badaniu dobowej zbiórki moczu można stwierdzić, ile danej substancji wydalamy w ciągu 24 godzin. Zdarza się, że w jednej porcji moczu jest jej więcej, w innej mniej. Jeżeli więc np. w próbce oddanej do badania ogólnego znajduje się białko, lekarz zleca dobową zbiórkę i sprawdza, ile białka wydalamy w ciągu doby. Ten wynik jest ważny, może bowiem wskazywać np. na uszkodzenie kłębuszków nerkowych. Podobnie sprawdza się ilość cukru, wałeczków. Najczęściej jednak trzeba skontrolować, ile “ucieka” z moczem wapnia, sodu, potasu, fosforu. Jest to pomocne przy leczeniu kamicy nerkowej, a także osteoporozy.

miesięcznik "Zdrowie"