Antybiogram przed leczeniem antybiotykiem. Jak wygląda antybiogram i jak czytać jego wyniki?

Antybiogram wykonuje się przed leczeniem antybiotykiem po to, by antybiotykoterapia była skuteczna. Leczenie powinno bowiem uwzględniać wrażliwość danej bakterii na antybiotyk. A tempo, w jakim pojawiają się odporne szczepy bakteryjne sprawia, że coraz mniej antybiotyków jest w stanie zwalczyć infekcję. Jak wygląda antybiogram? Ile trwa badanie? Jak interpretować wyniki antybiogramu?

Spis treści

1. Kiedy wykonuje się antybiogram? Wskazania do wykonania antybiogramu
2. Antybiogram - jak się przygotować do badania?
3. Jak wygląda antybiogram?
4. Jak odczytywać wynik antybiogramu?
5. Czy antybiogram jest skuteczny?

Antybiogram to badanie mikrobiologiczne, mające na celu określenie, na które antybiotyki bakterie są oporne, a na które wrażliwe. W oparciu o wyniki antybiogramu można podać pacjentowi konkretny rodzaj antybiotyku zwalczającego bakterię, która jest przyczyną zakażenia, a co za tym idzie - maksymalnie zwiększyć skuteczność antybiotykoterapii.

Kiedy wykonuje się antybiogram? Wskazania do wykonania antybiogramu

Obecnie obserwuje się niezdrową tendencję do często niepotrzebnego przyjmowania przez pacjentów dużej ilości antybiotyków, czego skutkiem jest uodpornienie się coraz większej ilości szczepów bakterii na tego typu leki. Dlatego antybiogramy wykonuje się głównie przy ciężkich lub nawracających infekcjach, gdzie nie wiadomo dokładnie jakie bakterie zaatakowały organizm oraz na jakie leki są oporne. Aby nie podawać pacjentowi nieskutecznych antybiotyków, które tylko przyczynią się do osłabienia układu immunologicznego chorego, należy wykonać antybiogram. Antybiogram wykonuje się również wtedy, gdy wiadomo, że dany patogen jest mało wrażliwy na antybiotyki.

Antybiogram - jak się przygotować do badania?

Gdy pobiera się krew lub oddaje mocz, wskazane jest, aby pacjent był na czczo. Jeśli wymaz ma być pobrany z gardła, na kilka dni przed badaniem nie powinno stosować się leków działających miejscowo, ponieważ mogą one zmienić wynik badania.

Jak wygląda antybiogram?

Pierwszym etapem badania jest pobranie od pacjenta próbki wydzieliny, np. krwi lub plwociny, z której robi się posiew na podłożu bakteriologicznym, tzn. hoduje się pobrane bakterie na specjalnych pożywkach. Po kilkunastu godzinach, jeśli w wydzielinie pacjenta znajdowała się bakteria, wyrośnie ona na podłożu. Cechami charakterystycznymi danej bakterii są kolor, kształt i inne właściwości.

Drugim etapem antybiogramu jest badanie wzrostu wyhodowanych bakterii w obecności kilku- kilkunastu bawełnianych krążków, z których każdy jest nasączony innym antybiotykiem. Po 18–24-godzinnej inkubacji w temperaturze 37 °C można zobaczyć, które krążki antybiotykowe najlepiej zwalczyły bakterię zgromadzoną wokół siebie. Wokół każdego krążka powstaje bowiem strefa zahamowania wzrostu bakterii. Im jest ona większa, tym większa jest wrażliwość szczepu na dany antybiotyk, a im mniejsza, tym większa jest oporność szczepu. W ten sposób otrzymuje się informację, które antybiotyki są skuteczne w walce z daną bakterią. Jest to najczęstszy rodzaj antybiogramu, tzw. antybiogram wykonywany metodą dyfuzji z krążka na agarze.

W laboratoriach można jeszcze wykonać antybiogram metodą rozcieńczeń w podłożu płynnym lub stałym albo metodą automatyczną -  automaty same nakładają próbkę bakteryjną na płytki zawierające antybiotyki w różnych stężeniach. Wyniki tych badań są opracowywane i opatrywane komentarzem przez system komputerowy.

Jak odczytywać wynik antybiogramu?

Po otrzymaniu wyników badań, które zostały przeprowadzone metodą krążkową, lekarz może określić szczep bakteryjny jako wrażliwy, średniowrażliwy, lub oporny. Ostateczny typ ustala się poprzez porównanie średnicy strefy zahamowania do średnic granicznych, które zostały ustalone przez Comité de l’Antibiogramme de la Societé Française de Microbiologie (Komitet ds. Oznaczania Wrażliwości Drobnoustrojów Francuskiego Towarzystwa Mikrobiologicznego).

• szczep wrażliwy - można podać pacjentowi antybiotyki w tradycyjnych dawkach
• szczep średniowrażliwy poddaje się leczeniu antybiotykami, ale dopiero, gdy podaje się zwiększone dawki leku
• szczep oporny nie reaguje na leczenie bez względu na sposób leczenia i zastosowane dawki

Czy antybiogram jest skuteczny?

Antybiogram nie daje stuprocentowej pewności, na jaki rodzaj antybiotyku jest wrażliwa dana bakteria. Wątpliwości pojawiają się szczególnie przy wymazie z gardła. Drobnoustroje są organizmami bardzo wrażliwymi na stosowane przez chorego środki lecznicze, np. aerozole, płukanki do gardła, tabletki, które mogą miejscowo zahamować ich rozwój. Wówczas z pobranego do wymazu materiału trudno wyhodować bakterie, mimo że infekcja w organizmie wciąż się toczy.

Monika Majewska