PrEP (przedekspozycyjna profilaktyka HIV) – na czym polega?

PrEP to metoda zapobiegania HIV polegająca na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych przez osoby zdrowe, ale objęte dużym ryzykiem zakażenia. W Polsce PrEP jest już dostępny, choć jego cena wciąż jest dość wysoka, a koszty kuracji musi ponosić pacjent. Dla kogo przeznaczony jest PrEP, jak wygląda terapia i jakie niesie ze sobą skutki uboczne?

Spis treści

1. Dla kogo przeznaczony jest PrEP?
2. Jaka jest skuteczność PrEP?
3. Jak wygląda PrEP?
4. PrEP w Polsce
5. Czy stosując PrEP można rezygnować z prezerwatyw?
6. Skutki uboczne PrEP
7. Cena PrEP w Polsce
8. Jak długo stosować PrEP?

PrEP to skrót od Pre-exposure Prophylaxis, czyli profilaktyki przedekspozycyjnej mającej na celu ochronę przez zakażeniem wirusem HIV. PrEP polega na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych (m.in. Truvada) przez osoby seronegatywne, które bardziej niż inni narażone są na kontakt z wirusem, np. w wyniku uprawiania seksu z wieloma partnerami.

Innymi słowy, w ramach PrEP zdrowy pacjent profilaktycznie bierze leki przeciwko HIV, aby w razie zetknięcia z wirusem nie ulec zakażeniu.

Dla kogo przeznaczony jest PrEP?

Profilaktyka przedekspozycyjna jako metoda zapobiegania HIV polecana jest osobom, które są szczególnie narażone na zakażenie. Wśród nich wymienić można osoby uprawiające seks z wieloma partnerami, często podejmujące ryzykowne zachowania seksualne (np. stosunek bez prezerwatywy, pod wpływem substancji odurzających) lub osoby, których partner jest seropozytywny, nie leczy się antyretrowirusowo lub leczy się nieskutecznie.

Sprawdź też: CHEMSEX - czym jest i jakie niesie ze sobą zagrożenia?

W tym kontekście wymienia się głównie mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (MSM), choć taki rodzaj kuracji mogą stosować także osoby bi- lub heteroseksualne. PrEP to terapia odpowiednia również dla osób w związkach, z których jedno jest nosicielem HIV i które wspólnie starają się o dziecko (co wyklucza używanie prezerwatyw).

Czytaj też: Wirus HIV a ciąża - jak urodzić zdrowe dziecko?

Jaka jest skuteczność PrEP?

Badania przeprowadzone na grupie MSM wykazały, że osoby, które regularne przyjmowały leki stosowane w PrEP, były o 72% mniej narażone (w niektórych przypadkach nawet o 92%) na zakażenie HIV w porównaniu z grupą przyjmującą placebo.

U osób heteroseksualnych w związkach, w których jedna ze stron była nosicielem HIV, ryzyko przeniesienia wirusa na partnera spadło o 75% w porównaniu z grupą przyjmującą placebo (w przypadku osób, które deklarowały przyjęcie wszystkich dawek leku było to 90%).

Jak wygląda PrEP?

Badania przed PrEP

Pacjent, który chciałby przystąpić do PrEP, powinien w pierwszej kolejności wykonać pakiet niezbędnych badań medycznych, tj.:

• badanie krwi na obecność wirusa HIV,
• morfologia krwi,
• badanie poziomu kreatyniny,
• badanie ogólne moczu,
• badania na obecność innych chorób przenoszonych drogą płciową (chlamydia, rzeżączka, kiła),
• badania na HCV (żółtaczka typu C), HB-s (zapalenie wątroby typu B), antygen HB-s,
• próby wątrobowe (ALAT, AspAT).

Z gotowym pakietem wyników należy zgłosić się do wybranej placówki medycznej oferującej możliwość przystąpienia do PrEP (lista placówek w dalszej części artykułu). Należy pamiętać, aby na miesiąc przed wizytą u lekarza nie podejmować ryzykownych zachowań seksualnych.

Dawkowanie leku

Lekarz po dopuszczeniu do terapii PrEP przepisuje pacjentowi lek zawierający dwie substancje czynne: dizoproksyl tenofowiru i emtrycytabinę. Zakłócają one działanie enzymu niezbędnego do namnażania się wirusa HIV, chroniąc tym samym przed rozwojem zakażenia.

Lek stosuje się codziennie w dawce 1 tabletka na dobę. Należy przyjmować go zawsze o stałej porze i nie zmniejszać ani nie zwiększać przepisanej dawki, ponieważ może to wpływać na obniżenie jego skuteczności.

Możliwe jest też zastosowanie doraźnego schematu leczenia: 2 tabletki na 2-12 godzin przed stosunkiem i po jednej tabletce 24 godziny i 48 godzin po stosunku. Takie dawkowanie zapewnia taką samą ochronę co stałe przyjmowanie leku codziennie o tej samej porze. Jest jednak zalecane tylko tym osobom, które z wyprzedzeniem planują stosunki seksualne i w skali miesiąca jest ich nie więcej niż kilka (można przyjąć maksymalnie 7 tabletek leku tygodniowo).

Kontrole lekarskie

W trakcie terapii pacjent musi być pod stałym nadzorem lekarza, a także regularnie wykonywać badania na obecność wirusa HIV. Zalecane są wizyty co 3 miesiące. Z uwagi na skutki uboczne PrEP, należy stale kontrolować funkcje wątroby i nerek.

Czy stosując PrEP można rezygnować z prezerwatyw?

Eksperci podkreślają, że choć PrEP wykazuje dużą skuteczność w zapobieganiu HIV, osoby go stosujące nie powinny rezygnować z prezerwatyw. Po pierwsze dlatego, że leki PrEP nie mają 100% skuteczności, po drugie – środki te nie chronią przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową, np. kiłą, rzeżączką, chlamydią.

Skutki uboczne PrEP

Leki stosowane w ramach PrEP nie są obojętne dla zdrowia. Skutki uboczne najczęściej dają się we znaki w pierwszych tygodniach terapii. Należą do nich:

• nudności,
• biegunka,
• utrata apetytu,
• bóle głowy.

Powyższe objawy zwykle ustępują w ciągu miesiąca od rozpoczęcia kuracji. Mogą występować też skutki uboczne długofalowe, takie jak zmniejszenie gęstości kości i niewydolność nerek.

Jak długo stosować PrEP?

Nie istnieją oficjalne zalecenia mówiące o tym, jak długo powinno się stosować PrEP. Profilaktyka przedekspozycyjna jest wskazana wtedy, gdy pacjent szczególnie narażony jest na zakażenie wirusem HIV. Można więc zrezygnować z PrEP, jeśli ryzyko zakażenia spada (np. w związku z utrzymywaniem kontaktów seksualnych tylko z jednym parterem, co do którego mamy pewność, że nie jest nosicielem wirusa HIV ani nie podejmuje zachowań zwiększających ryzyko rozwoju zakażenia).