Antykoncepcja: każda metoda zapobiegania ciąży czasem zawodzi

Antykoncepcja ma uchronić cię przed nieplanowaną ciążą. Niestety, nie zawsze tak się dzieje, bo antykoncepcja, bez względu na stosowaną metodę, czasem zawodzi.  Jakie mogą być powody tego, że dobrana przez ginekologa metoda antykoncepcji okazała się nieskuteczna?

Spis treści

1. Skuteczna antykoncepcja  uchroni cię przed zajściem w ciążę
2. Antykoncepcja: co osłabia działanie środków hormonalnych
3. W razie awarii antykoncepcja „po”
4. Wątpliwa kontrola płodności
5. Gdy zapomniałaś przyjąć pigułkę

O tym, jaką metodę antykoncepcji wybrać, decydują kobieta i jej ginekolog. Ginekolog bierze pod uwagę przede wszystkim stan zdrowia i styl życia pacjentki. Im bardziej szczerze odpowie ona na pytania ginekologa, tym większą uzyska pewność, że zalecona metoda będzie dla niej bezpieczna i jednocześnie da większą gwarancję, że nie dojdzie do niepożądanego zapłodnienia.

Skuteczna antykoncepcja  uchroni cię przed zajściem w ciążę

To, dlaczego antykoncepcja zawiodła, może wynikać z błędu popełnionego przez ginekologa, np. nieprawidłowego założenia wkładki domacicznej czy niewłaściwego przekazania pacjentce informacji o poprawnym stosowaniu danej metody. Ale za błąd ginekologa uznaje się też złe dobranie metody do charakteru i temperamentu kobiety. To ważne: kobieta roztargniona, zabiegana może zapomnieć o regularnym przyjmowaniu pigułki. Lepsza dla niej będzie metoda, która nie wymaga codziennego aplikowania, czyli np. wkładka domaciczna (spirala),  plaster antykoncepcyjny. Doustne środki mogą też być mniej skuteczne, gdy kobieta przyjmuje stale jakieś leki, np. przeciwdepresyjne. Dlatego jeśli rozmawiasz z ginekologiem o doborze antykoncepcji, powiedz mu o swoim trybie życia, zażywanych lekach, przewlekłych chorobach, o tym, czy współżyjesz regularnie.

Najwyższą skuteczność w zapobieganiu ciąży, mierzoną tzw. wskaźnikiem Pearla (im niższy wskaźnik, tym większa gwarancja), zapewnia antykoncepcja hormonalna, czyli hamująca rozwój pęcherzyka Graafa otaczającego komórkę jajową – wtedy mimo kontaktu z plemnikiem nie może dojść do zapłodnienia i powstania zarodka. Najmniej zawodne są tabletki dwuskładnikowe (wskaźnik Pearla 0,1–0,2). Na drugim miejscu znajdują się zastrzyki hormonalne (0,3), potem pigułki jednoskładnikowe (0,5) i wkładki domaciczne (0,6). Istnieją jednak spore różnice między skutecznością teoretyczną a praktyczną, wynikające z błędów w zażywaniu kolejnych dawek hormonów. Ważne jest i to, że sporo tabletek antykoncepcyjnych zawiera niewielkie dawki etynyloestradiolu (EE), co może mieć wpływ – zwłaszcza przy nieperfekcyjnym ich stosowaniu – na bezpieczeństwo antykoncepcji. Udowodniono, że tabletki z 20 mcg EE słabiej hamują rozwój pęcherzyka Graafa niż te z wyższą zawartością tego hormonu.

Antykoncepcja: co osłabia działanie środków hormonalnych

Skuteczność antykoncepcji zależy nie tylko od systematycznego brania tabletek, wymiany plastrów, krążków czy właściwego założenia wkładki. Istotny wpływ na działanie środków antykoncepcyjnych ma także:

• Nadwaga i otyłość– przy BMI przekraczającym 25 zmniejsza się skuteczność antykoncepcji hormonalnej, w tym także plastrów i pierścieni.
• Wymioty i biegunka – odpowiadają za ponad 9 proc. nieplanowanych ciąż. Gdy wymioty wystąpią niedługo po połknięciu tabletki, hormony nie wchłoną się, bo potrzeba na to ok. 5 godzin. 
• Antybiotyki – przyjmowanie tych leków (tetracykliny, penicyliny, cefalosporyny) odpowiada za ponad 20 proc. nieplanowanych ciąż. Jeśli konieczne jest zażywanie antybiotyku, niezbędne jest też stosowanie dodatkowego zabezpieczenia. Antykoncepcja przyjmowana z pominięciem przewodu pokarmowego (np. podskórnie) nie jest tak czuła na działanie antybiotyków. 
• Leki – do grupy leków, które podobnie jak antybiotyki wpływają na obniżenie skuteczności antykoncepcji, należą środki przeciwpadaczkowe, przeciwgrzybicze, przeciwgruźlicze i przeciwwirusowe. Skuteczność pigułek może być mniejsza, gdy razem z nimi przyjmuje się preparaty zawierające dziurawiec zwyczajny. Składniki dziurawca indukują enzymy metabolizujące preparaty hormonalne. Działanie to może się utrzymywać nawet do 2 tygodni od odstawienia dziurawca.

W razie awarii antykoncepcja „po”

Jeśli się odpowiednio nie zabezpieczyłaś i obawiasz się ciąży, możesz skorzystać z wyjścia awaryjnego, czyli zażyć tzw. tabletkę „po”. Mechanizm jej działania jest podobny do tradycyjnych pigułek hormonalnych. Tabletka „po” przyjęta przed owulacją hamuje jej wystąpienie, a zażyta po owulacji utrudnia plemnikom przenikniecie przez zagęszczony śluz. Skuteczność leku ocenia się na ponad 99 proc., jeśli zostanie przyjęty w pierwszej dobie po stosunku bez zabezpieczenia.

Wątpliwa kontrola płodności

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne uznaje za niepowodzenie antykoncepcji każdą ciążę, w którą zachodzi kobieta pomimo stosowania środków kontroli płodności. Aż 50–65 proc. nieplanowanych ciąż to skutek takich niepowodzeń. Ponad 12 proc. z nich ma miejsce w pierwszym roku stosowania antykoncepcji. W tym czasie najmniej skuteczne okazują się środki plemnikobójcze, które odpowiadają za blisko 30 proc. nieplanowanych ciąż, doustne tabletki to 8 proc. niepowodzeń, wkładki domaciczne – 1,1 proc., zaś plaster i krążek to niecały 1 proc. Największe ryzyko niepowodzenia antykoncepcji występuje wśród kobiet poniżej 25. roku życia.

Anna Jarosz