Antykoncepcja długoterminowa (metody antykoncepcyjne o przedłużonym działaniu)

Metody antykoncepcji długoterminowej, czyli długodziałające środki antykoncepcyjne (metody inne niż tabletki antykoncepcyjne) - są uznawane za jedne z najwygodniejszych, a zarazem najbardziej skutecznych form zapobiegania niechcianej ciąży. W zależności od metody, antykoncepcję długoterminową stosuje się raz na miesiąc, raz na 3 lata lub nawet co 5 lat. Poznaj dostępne w Polsce metody antykoncepcji długoterminowej.

Spis treści

1. Zalety antykoncepcji hormonalnej długoterminowej
2. Metody antykoncepcji długoterminowej
3. Antykoncepcja długoterminowa - plaster antykoncepcyjny
4. Czego nie wiesz o antykoncepcji?
5. Antykoncepcja długoterminowa - dopochwowy pierścień antykoncepcyjny
6. Antykoncepcja długoterminowa - zastrzyk antykoncepcyjny
7. Antykoncepcja długoterminowa - wkładka domaciczna (spirala)
8. Antykoncepcja długoterminowa - hormonalna wkładka domaciczna
9. Antykoncepcja długoterminowa - implant antykoncepcyjny

Antykoncepcja długoterminowa polecana jest dla zabieganych (i zapominalskich) kobiet. Są to skuteczne metody antykoncepcyjne, których nie trzeba stosować codziennie. Często wybiera się je jako alternatywę jako dla tabletek antykoncepcyjnych, o których trzeba pamiętać każdego dnia.

Zalety antykoncepcji hormonalnej długoterminowej

Komfort stosowania oraz skuteczność antykoncepcji mają niebagatelny wpływ na decyzję kobiety o tym, która forma zabezpieczenia będzie dla niej najlepsza. Metody antykoncepcji hormonalnej i mechanicznej podawane w inny sposób niż doustnie polecane są przede wszystkim kobietom, które nie są zdyscyplinowane i zdarzało im się zapominać o regularnym zażywaniu tabletek hormonalnych.

- W dzisiejszym społeczeństwie 24 godziny to już za mało na obowiązki związane z nauką, pracą, organizacją życia rodzinnego i spotkaniami z przyjaciółmi. W tym przypadku ciężko jest pamiętać o wszystkim – w tym także o codziennym przyjmowaniu antykoncepcji. Rozwiązaniem dla intensywnie żyjącej kobiety są wygodne – bo niecodzienne – metody antykoncepcji hormonalnej, które powodują także, że kobieta ma o jedną informację mniej do zapamiętania – mówi dr Tomasz Sobierajski, socjolog z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Stosując długodziałające metody antykoncepcyjne łatwiej o zapewnienie deklarowanej na ulotce skuteczności, bo zmniejsza się szansa na popełnienie błędu w schemacie dostarczania hormonów do organizmu. O pigułce antykoncepcyjnej można niechcący zapomnieć, a problemy jelitowe wywołujące biegunki lub wymioty mogą spowodować usunięcie hormonów z organizmu, zanim zdążą się one wchłonąć, co tym samym obniża działanie antykoncepcyjne stosowanej metody.

Ważne! Wbrew obiegowym opiniom, większość antybiotyków nie wpływa na skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych. Jedynie Rymfapicyna, stosowana np. w terapii gruźlicy, może wchodzić w interakcje z pigułkami antykoncepcyjnymi.

Metody antykoncepcji długoterminowej

Do metod antykoncepcyjnych o wydłużonym czasie działania zaliczamy:

• plaster antykoncepcyjny,
• dopochwowy pierścień antykoncepcyjny,
• zastrzyk hormonalny,
• hormonalny system wewnątrzmaciczny,
• wkładkę domaciczną (spirala),
• implant antykoncepcyjny.

Przy doborze każdej z powyższych metod antykoncepcji wymagana jest konsultacja z lekarzem, który pomoże wybrać odpowiednią dla danej pacjentki metodę. Pacjentka natomiast może zasugerować lekarzowi, że prowadzi aktywny styl życia i chciałaby oprócz wysokiej skuteczności antykoncepcyjnej uzyskać wygodę w stosowaniu antykoncepcji oraz bezpieczeństwo pod kątem jak najmniejszej liczby skutków ubocznych.

Antykoncepcja długoterminowa - plaster antykoncepcyjny

Plaster antykoncepcyjny – jest systemem transdermalnym w kształcie kwadratu, który składa się z trzech warstw. W warstwie wewnętrznej znajduje się substancja klejąca, dzięki której plaster zachowuje prawidłową przyczepność do skóry. Hormony (estrogen i progesteron) są stale uwalniane z plastra i po wchłonięciu przez skórę dostają się bezpośrednio do krwioobiegu. Przy stosowaniu plastra konieczne jest jego naklejanie zawsze tego samego dnia tygodnia. Po trzech tygodniach jego stosowania należy zrobić siedmiodniową przerwę, podczas której nastąpi krwawienie z odstawienia. Jeżeli kobieta chce przesunąć termin miesiączki, zamiast siedmiodniowej przerwy może rozpocząć stosowanie kolejnego opakowania leku.

Zalety: Plaster antykoncepcyjny jest prosty w stosowaniu i można go przyklejać samemu, bez konieczności wizyty u ginekologa. Hormony przenikają przez skórę od razu do krwi dzięki czemu omijają układ pokarmowy.  W przypadku popełnienia błędu w stosowaniu metody (np. zapomnienie naklejenia nowego plastra) stary plaster daje 48 godzin dodatkowej ochrony antykoncepcyjnej.

Skuteczność - 99%. Wskaźnik Pearla określający skuteczność plastra antykoncepcyjnego wynosi 0,6-0,9.

Wady: Zbyt wysokie BMI (>30) może wpływać na poziom stężenia hormonów dostarczanych przez plaster i wpływać na ich skuteczność. U niektórych kobiet plaster antykoncepcyjny może podrażniać skórę, wywołać plamienie lub krwawienie.

Czego nie wiesz o antykoncepcji?

Antykoncepcja długoterminowa - dopochwowy pierścień antykoncepcyjny

Dopochwowy pierścień antykoncepcyjny wykonany jest z elastycznego, miękkiego tworzywa w kształcie „bransoletki” o średnicy niewiele większej niż 5 cm i przekroju 4 mm. Jest odporny na uszkodzenia mechaniczne. Jego innowacyjność polega na tym, że zawiera niewielką ilość dwóch żeńskich hormonów: progestagenu i estrogenu, które są uwalniane przez cały czas po umieszczeniu w pochwie i przenikają do krwioobiegu. Lekarz na wizycie uczy kobietę, jak w przyszłości będzie mogła umieszczać pierścień antykoncepcyjny. Pierścień należy ścisnąć palcami i włożyć go do pochwy pierwszego dnia cyklu miesiączkowego. Zakłada się go i usuwa w sposób podobny do umieszczania tamponu higienicznego. Po upływie trzech tygodni użytkowniczka samodzielnie usuwa pierścień, a następnie robi siedmiodniową przerwę na krwawienie z odstawienia. Podczas dwudziestu jeden dni, w których pierścień musi znajdować się w pochwie, możliwe jest jego wyjęcie na czas do trzech godzin. W wypadku samoistnego wypadnięcia pierścienia, należy go umyć w zimnej lub letniej wodzie i jak najszybciej założyć ponownie.

Zalety: Dopochwowy pierścień antykoncepcyjny zawiera minimalną ilość estrogenów (15 µg). Mała dawka hormonów powoduje, że kobiety stosujące pierścień rzadziej niż te stosujące np. pigułki, cierpią na bóle głowy, odczuwają tkliwość piersi, nudności i tyją. Pierścień umożliwia dobrą kontrolę cyklu. Jest niewyczuwalny – przez co jest dobrze tolerowany przez kobiety i akceptowany przez ich partnerów. Stosowany jest raz na miesiąc. Skuteczność antykoncepcyjna pierścienia utrzymuje się w przypadku jego wyjęcia i ponownego założenia w ciągu 3 godzin. Nie powinno się jednak usuwać go w czasie stosunku płciowego.

Skuteczność 99%. Wskaźnik Pearla określający skuteczność metody dopochwowej wynosi 0,65.

Wady: Kobiety początkowo muszą nauczyć się właściwej aplikacji pierścienia dopochwowego, ale staje się to coraz łatwiejsze, gdyż w aptekach dostępne są aplikatory, ułatwiające założenie pierścienia.

Antykoncepcja długoterminowa - zastrzyk antykoncepcyjny

Zastrzyk antykoncepcyjny jest metodą preferowaną przez kobiety, które karmią piersią po szóstym tygodniu po porodzie. Jest to też dobra forma antykoncepcji dla kobiet obciążonych chorobami ogólnoustrojowymi. Podaje się go poprzez iniekcję domięśniową  raz na 12 lub 8 tygodni. Po upływie tego czasu podawana jest kolejna dawka. Zastrzyk zawiera dużą dawkę jednego hormonu – progestagenu. Zastrzyk wstrzymuje owulację poprzez zagęszczenie śluzu szyjkowego, co w efekcie wpływa na jego nieprzepustowość dla plemników i uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. W Polsce jest to metoda stosowana stosunkowo rzadko.

Zalety: Przez cały czas działania zastrzyku kobieta jest praktycznie zabezpieczona w 99%. Stosowany raz na trzy miesiące. Iniekcja zmniejsza objawy przedmiesiączkowe (PMS). U kobiet karmiących zastrzyk jest obojętny na skład pokarmu.

Skuteczność: wskaźnik Pearla określający skuteczność zastrzyku antykoncepcyjnego wynosi 0-1.

Wady: Zastrzyk musi być wykonany przez lekarza lub pielęgniarkę. Efektem iniekcji jest co najmniej trzymiesięczna niepłodność. Pełna płodność powraca dopiero po kilku miesiącach od zaprzestania przyjmowania zastrzyków. Metoda ta może mieć wpływ na wzrost masy ciała i wahania nastrojów.

Antykoncepcja długoterminowa - wkładka domaciczna (spirala)

Wkładka domaciczna (spirala) - jest to metoda polecana tym kobietom, które już rodziły i raczej nie planują dzieci oraz tym, które nie chcą lub nie mogą korzystać z metod hormonalnych. Wkładka wykonana jest z polietylenu także z dodatkiem srebra lub miedzi. Kształtem przypomina literę T.

Wkładka jest skuteczna przez wszystkie dni cyklu miesięcznego. W zależności od typu może pełnić swoją funkcję od 3 do 5 lat. Wkładka zakładana jest przez lekarza w trakcie krwawienia miesiączkowego w momencie, gdy wejście do macicy jest lekko rozszerzone.

Zalety: Zapobiega ciąży nawet do 5 lat. Lekarz może ją usunąć, gdy kobieta chce zajść w ciążę. Zmniejsza comiesięczne krwawienia.

Skuteczność: wskaźnik Pearla określający skuteczność spirali waha się od 1 do 4 w zależności od modelu wkładki.

Wady: Nie jest zalecana kobietom, które nie rodziły. Zwiększa ryzyko stanów zapalnych pochwy. Po umieszczeniu wkładki domacicznej organizm kobiety musi się przyzwyczaić do „obcego ciała”, stąd w początkowym okresie stosowania mogą pojawić się bóle.

Antykoncepcja długoterminowa - hormonalna wkładka domaciczna

Hormonalna wkładka domaciczna - to plastikowa wkładka umieszczana w macicy na okres do 5-ciu lat. Budową bardzo przypomina zwykłą wkładkę domaciczną, ale dodatkowo ma zamontowany malutki zbiorniczek z hormonem progestagenem, który jest równomiernie uwalniamy przez cały okres korzystania z wkładki. Uwalniany hormon doprowadza do zagęszczenia śluzu szyjkowego, w efekcie czego nie mogą przez niego przedostać się plemniki. Jest to metoda antykoncepcyjna łącząca zalety (i wady) tradycyjnej spirali z tabletkami antykoncepcyjnymi.

Zalety:Wkładka hormonalna dzięki miejscowemu uwalnianiu progestagenu powoduje znaczne zmniejszenie obfitości i długości krwawień miesięcznych, a nawet u części pacjentek powoduje całkowite zaprzestanie miesiączkowania.

Skuteczność: wskaźnik Pearla określający skuteczność wkładki hormonalnej wynosi od 0,2 do 1.

Wady: Hormon (progestagen) działa miejscowo i nie wykazuje typowych dla np. doustnych tabletek antykoncepcyjnych działań ogólnoustrojowych. Stosowanie spirali antykoncepcyjnej wymaga regularnych wizyt u ginekologa po trzech miesiącach od założenia wkładki.

Antykoncepcja długoterminowa - implant antykoncepcyjny

Implant antykoncepcyjny wszczepia się pod skórę (po wewnętrznej stronie ramienia) na okres 3-5 lat. Implant jest wielkości zapałki (4 mm x 2 mm) i działa zapobiegając jajeczkowaniu, uniemożliwia plemnikom dotarcie do komórki jajowej i hamuje cykliczne dojrzewanie endometrium. Po usunięciu implantu antykoncepcyjnego płodność wraca w kolejnym cyklu miesiączkowym.

Zalety: Implant przez cały czas uwalnia niewielką ilość hormonu, dzięki czemu skuteczności tej metody nie obniżają wymioty, biegunka czy przyjmowanie antybiotyków.

Skuteczność ponad 99%. Wskaźnik Pearla określający skuteczność implantu antykoncepcyjnego wynosi 0,01.

Wady: Podczas stosowania tej metody mogą wystąpić nieregularne krwawienia.

Anna Jakimiuk