Złożony zespół stresu pourazowego - przyczyny, objawy, leczenie

Złożony zespół stresu pourazowego to pojęcie oznaczające jednostkę, która łączy w sobie cechy zaburzeń stresowych pourazowych i zaburzeń osobowości. Przyczyną występowania tego problemu zazwyczaj jest doświadczanie traumatycznych wydarzeń – np. przemocy seksualnej – przez dłuższy czas. Jakie są objawy złożonego zespołu stresu pourazowego i jakie są metody leczenia tej jednostki?

Spis treści

1. Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): przyczyny
2. Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): objawy
3. Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): rozpoznawanie
4. Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): leczenie

Złożony zespół stresu pourazowego (ang. complex PTSD) w znacznym stopniu przypomina „typowy” zespół stresu pourazowego. Zespół stresu pourazowego (PTSD) to raczej dość znana pacjentom jednostka – kojarzona ona jest z tym, że rozwija się wskutek przeżycia jakiegoś traumatycznego wydarzenia. Pewne jednak nieprawidłowości w jej obrębie są charakterystyczne właśnie dla złożonego zespołu stresu pourazowego.

Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): przyczyny

Przyczyną złożonego zespołu stresu pourazowego są, jak nietrudno się domyślić, traumatyczne wydarzenia przeżywane przez pacjenta. Warto tutaj jednak od razu podkreślić, że zazwyczaj jednostka ta rozwija się u osób, które doświadczają traumy wielokrotnie lub przez bardzo długi czas.

Wśród zdarzeń, które mogą doprowadzać do rozwoju complex PTSD, wymienić można m.in.:

• przemoc seksualną,
• udział w długoterminowych działaniach wojennych,
• bycie więzionym przez dłuższy czas
• oraz wielokrotne doświadczanie przemocy w środowisku rodzinnym.

Dość często dzieje się tak, że pacjentami ze złożonym zespołem stresu pourazowego są te osoby, które doświadczały traumatycznych wydarzeń we wczesnym dzieciństwie. Do tego sprawcami przemocy często bywają najbliżsi pacjentów – ich krewni czy opiekunowie.

Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): objawy

Objawy złożonego zespołu stresu pourazowego częściowo pokrywają się z dolegliwościami, które występują w przebiegu PTSD. U pacjentów z complex PTSD obserwowane mogą być m.in.:

• ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia (np. w postaci tzw. flashbacków),
• unikanie sytuacji kojarzących się pacjentowi z traumą,
• odczuwanie stałego poczucia zagrożenia i bycie w gotowości do ucieczki.

Objawy complex PTSD są jednak zdecydowanie bardziej złożone. Poza wymienionymi wyżej dolegliwościami obejmują one innego jeszcze rodzaju problemy.

Pacjenci ze złożonym zespołem stresu pourazowego miewają trudności z kontrolowaniem własnych emocji. Zdarza się, że bez powodu wybuchają oni złością. Dochodzić może u nich do nasilonych wahań nastroju. Możliwe jest nagłe występowanie u nich – bez żadnej zewnętrznej przyczyny – stanów obniżonego nastroju.

Stosunkowo często bywa spotykana dysocjacja, czyli stan, w którym pacjent staje się niejako odcięty od swoich emocji czy ciała. W przebiegu complex PTSD zauważalne bywają także trudności z nawiązywaniem relacji międzyludzkich, które wynikać mogą z braku zaufania do innych ludzi.

Co jednak ciekawe, zdarza się, że pacjenci starają się utrzymywać relację z osobami, które wyrządziły im krzywdę. Dziać się tak może ze względu na to, że postępowanie prześladowcy może być przez pacjentów uznawane za zachowanie nieodbiegające od normy i – paradoksalnie – prowadzić do odczuwania przez nich poczucia bezpieczeństwa.

Pacjenci ze złożonym zespołem stresu pourazowego miewają tendencje do negatywnego odbierania samych siebie. Czasami czują się oni całkowicie bezwartościowi, a czasami nawet i winni tego, co ich spotkało.

Nierzadkie bywa również negatywne odbieranie całego świata. Bywa tak, że pacjent uważa, że życie jest pozbawione sensu, i że w przyszłości nie czeka go już nic dobrego.

Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): rozpoznawanie

Ogólnie postawienie rozpoznania complex PTSD nie jest łatwe – przy podejrzeniu występowania u pacjenta tej jednostki konieczne jest udanie się do psychiatry. 

Zdarza się, że pacjent zmagający się z tą jednostką może otrzymać tak naprawdę zupełnie inną diagnozę, taką jak np. osobowość borderline, z którą złożony zespół stresu pourazowego należy różnicować.

Złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD): leczenie

Leczenie PTSD nie jest łatwe, a leczenie złożonego zespołu stresu pourazowego – ze względu na bogatszą symptomatologię – jest jeszcze trudniejsze. Podstawową rolę odgrywa tutaj psychoterapia, podczas której konieczna jest praca z traumą (ogólnie niezbędne jest jej zidentyfikowanie i przepracowanie).

Terapia complex PTSD jest trudna, ponieważ u pacjenta pojawiać się może bardzo nasilony opór przed ponownym przeżywaniem traumatycznych wydarzeń.

Pacjentom ze złożonym zespołem stresu pourazowego mogą pomagać różne oddziaływania terapeutyczne, np. psychoterapię poznawczo-behawioralną czy terapię psychodynamiczną.

Psychoterapia stanowi podstawową metodę leczenia złożonego zespołu stresu pourazowego. Poza nią wykorzystywana bywa farmakoterapia. Zazwyczaj wykorzystywane są leki przeciwdepresyjne, takie jak np. paroksetyna, fluoksetyna czy sertralina.