Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny): przyczyny, objawy, leczenie

Zespół abstynencyjny (inaczej zespół odstawienny) może pojawić się przy każdej próbie zerwania z nałogiem. Jakie są przyczyny wystąpienia zespołu odstawiennego? Jakie objawy świadczą o jego wystąpieniu? I jak przebiega leczenie zespołu abstynencyjnego?

Spis treści

1. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny): nasilenie objawów
2. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po alkoholu
3. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po opioidach
4. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po kannabinoidach
5. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po benzodiazepinach
6. Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po nikotynie

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) rozwija się kiedy osoba uzależniona przestaje dostarczać organizmowi określoną substancję lub znacznie zmniejsza przyjmowane dawki. Zespół ten występuje w przypadku wszystkich uzależnień.

Nie są to tylko subiektywne odczucia psychiczne osoby, która jest na odwyku. Dolegliwości, które się pojawiają można oznaczyć w badaniach medycznych. Wiadomo, że zespołom odstawiennym towarzyszy:zwolnienie czynności serca

• spadek ciśnienia tętniczego
• obniżenie poziomu kortyzolu
• obniżenie poziomu adrenaliny (hormony stresu)
• obniżenie poziomu dopaminy, czyli hormonu szczęścia

U osób na odwyku dochodzi także do wzrostu masy ciała oraz zaburzeń uwagi i pamięci.

Większość z tych objawów najsilniej jest odczuwana w pierwszym miesiącu po odstawieniu substancji uzależniającej. Im dłużej utrzymuje się abstynencja tym objawy są słabsze.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny): nasilenie objawów

Nasilenie objawów, ale także ryzyko wystąpienia zespołu abstynencyjnego, zależy od okresu zażywania substancji uzależniającej oraz od stosowanych dawek.

Im dawki substancji uzależniającej były większe i im gwałtowniejsze było ich odstawienie tym burzliwiej może przebiegać okres abstynencji.

Niezwykle ważną rzeczą jest również rodzaj substancji, od której się uzależniliśmy. To także decyduje o objawach jakie będą towarzyszyły zespołowi odstawiennemu. Inaczej mówiąc, inne objawy pojawią się u osoby, która zerwała z nałogiem palenia, inne u osoby uzależnionej od alkoholu, a jeszcze inne u kogoś, kto przyjmował narkotyki.

W praktyce klinicznej najczęściej występują zespoły abstynencyjne po odstawieniu alkoholu, opioidów, nikotyny, kannabinoidów oraz leków uspokajających i nasennych.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po alkoholu

Do typowych objawów alkoholowego zespołu abstynencyjnego zalicza się:

• drżenie mięśni
• bóle mięśni
• wzmożoną potliwość
• nudności
• przyspieszoną akcję serca
• niepokój
• nadwrażliwość na dźwięki
• nadwrażliwość na światło
• bezsenność
• poczucie ogólnego rozbicia

W ciężkich przypadkach mogą wystąpić

• zaburzenia świadomości
• tzw. objawy wytwórcze, czyli halucynacje, iluzje, urojenia oraz napady drgawek padaczkowych

Większość osób mających objawy tego zespołu musi być leczona przez specjalistów, często w szpitalu, aby ograniczyć ryzyko zgonu.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po opioidach

Nagłe odstawienie opioidów prowadzi do

• pogorszenia nastroju
• bezsenności
• bólu i kurczów mięśni
• biegunki
• nudności i wymiotów
• tzw. gęsiej skórki (piloerekcja)
• zwiększonej potliwości

Pojawia się też:

• katar
• łzawienie oczu
• rozszerzenie źrenic
• podwyższone ciśnienie
• trudne do opanowania ziewanie

W zależności od rodzaju przyjmowanego opioidu dolegliwości występują w różnym czasie i różnie długo się utrzymują.

Po heroinie np. objawy zespołu odstawiennego (zazwyczaj) utrzymują się przez nieco ponad tydzień.

Po metadonie, leku który stosuje się w terapiach odwykowych, przykre objawy będą się utrzymywały przez 14-21 dni.

Objawy odstawienia opioidów ustępują nierównomiernie. Mogą się utrzymywać przez wiele miesięcy.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po kannabinoidach

Kannabinoidy to produkty wytwarzane z konopii indyjskich. Po odstawieniu pojawia się:

• psychiczny głód kannabinoli
• zaburzenia snu
• drażliwość
• lęk
• osłabienie apetytu
• wzmożona potliwość
• objawy dyspeptyczne
• niekiedy występuje podwyższona temperatura ciała i dreszcze

Objawy ustępują nierównomiernie i mogą utrzymywać się od kilku dni do kilku miesięcy.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po benzodiazepinach

Typowymi objawami dla tego zespołu odstawiennego są:

• niepokój
• lęk
• niemożność odprężenia się
• drażliwość
• nadwrażliwość na dźwięki
• światłowstręt
• zmniejszenie apetytu
• nudności
• wymioty
• biegunki
• zawroty i bóle głowy
• szum w uszach
• trudności z koncentracją uwagi
• kołatanie serca
• bóle i sztywność mięśni
• uczucie mrowienia w kończynach
• zmienione odczucia smaku (metaliczny posmak w ustach)

W cięższych przypadkach mogą występować zaburzenia świadomości w postaci majaczenia oraz napady drgawek padaczkowych. Podobne zespoły abstynencyjne może wywołać również odstawienie leków nasennych niebenzodiazepinowych.

Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny) po nikotynie

Zerwanie z nałogiem palenia, zwłaszcza gdy zrobi się to z dnia na dzień może być przyczyną:

• drażliwości
• pogorszenia pamięci i koncentracji
• obniżenia nastroju
• nieuzasadnionego niepokoju
• odczuwania zmęczenia
• ospałości, zaburzeń snu
• zawrotów głowy
• bólu głowy
• zwiększonego apetytu
• przybierania na wadze z powodu zwiększonego łaknienia

U wielu osób po zerwaniu z nałogiem przez wiele tygodni utrzymuje się kaszel, nazywany kaszlem palacza.

Przeczytaj też:

• Terapia odwykowa: dla kogo i na jakich zasadach?

Anna Jarosz