Stres, patologia, brak pomocy. Jak pandemia wpływa na zdrowie psychiczne dzieci?

Utrzymywanie się pandemii czy związanych z nią obostrzeń niewątpliwie wpływa na stan psychiczny populacji ludzkiej. W związku z sytuacją epidemiologiczną jedne grupy doświadczają mniejszych, inne większych trudności. Jej skutki odczuwają również najmłodsi. Jak pandemia COVID-19 wpłynęła na zdrowie psychiczne dzieci? Jak pomóc dzieciom w dobie pandemii?

Spis treści

1. COVID-19 a częstość występowania u dzieci zaburzeń psychicznych
2. Nauka zdalna i jej negatywny wpływ na psychikę dzieci
3. Środowisko domowe – częsta przyczyna zaburzeń psychicznych u dzieci
4. Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami psychicznymi?

O tym, że kondycja polskiej psychiatrii dziecięcej jest daleka od ideału, wspomina się od wielu tak naprawdę już lat. Podkreślane jest to, że brakuje nie tylko personelu, ale i miejsc, w których potrzebujący młodzi pacjenci mogą otrzymać niezbędną im pomoc. Częstość występowania zaburzeń psychicznych u dzieci wzrastała już od dłuższego czasu. Obecnie jednak mówi się o tym, że problemy natury psychiatrycznej pojawiać się mogą u jeszcze większej niż wcześniej ilości pociech. Winna takiemu rozwojowi jest utrzymująca się od kilkunastu miesięcy pandemia COVID-19.

COVID-19 a częstość występowania u dzieci zaburzeń psychicznych

Niektórzy dorośli zakładają, że dla dzieci pandemia nie stanowi jakiegoś większego problemu – otóż nic bardziej mylnego. Wbrew wszelkim pozorom najmłodsi często doskonale zdają sobie sprawę z obecnej sytuacji epidemiologicznej. Do tego różne obostrzenia najzwyczajniej w świecie dotykają również i ich.

Dzieci mogą również obawiać się choroby, o której wspomina się, że doprowadza do zgonu naprawdę wielu osób. Lęki dotyczyć mogą zachorowania ich samych lub kogoś z najbliższych im osób.

Obecnie, w dobie pandemii, zwiększyła się częstość występowania u dzieci przede wszystkim zaburzeń depresyjnych i lękowych. Przyczyn takiej sytuacji jest dość dużo. Za jedną z głównych można uznać zdalne nauczanie.

Nauka zdalna i jej negatywny wpływ na psychikę dzieci

Sytuacja epidemiologiczna doprowadzała – a w zasadzie wciąż czasami doprowadza – do konieczności przechodzenia szkół na nauczanie zdalne czy hybrydowe. Choć zapewne istnieją korzyści płynące z kształcenia online, w dużej mierze przeważają jednak wady takiego modelu edukacji.

Rozwój człowieka zaczyna się bezpośrednio po przyjściu na świat i choć najbardziej zauważalne zmiany obserwuje się w pierwszych latach życia dziecka, tak naprawdę ludzie rozwijają różne swoje umiejętności aż do dorosłości.

Jednymi z takich, które ciężko nabyć jedynie we własnym domu, są kompetencje społeczne. Przebywające wśród rówieśników, ale i wśród obcych dorosłych dziecko nabywa rozmaite zdolności, dzięki którym jest ono w stanie później prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie. Kształcenie zdalne może więc mieć długoterminowe konsekwencje, pewne jednak jego następstwa widać już teraz.

Dzieciom najzwyczajniej w świecie potrzebny jest kontakt z rówieśnikami. Wtedy, gdy mają one lekcje w trybie zdalnym, spotkania z równolatkami bywają mocno utrudnione, a czasami nawet niemożliwe. Izolacja społeczna jak najbardziej może z kolei stanowić jedną z możliwych przyczyn zaburzeń depresyjnych u najmłodszych.

Warto tutaj od razu wspomnieć, że nauka zdalna dla wielu uczniów bywa źródłem bardzo silnego nawet stresu. Dzieciom trudno bywa znieść konieczność pokazywania swojej twarzy w kamerce, wielu z nich ciężko również przełamać wstyd i np. nagrać filmiki prezentujące to, jak wykonują różne ćwiczenia fizyczne, o których przygotowanie poprosił nauczyciel wychowania fizycznego.

Nasilać stres mogą również dość prozaiczne czynniki, takie jak np. niestabilność łącza internetowego. Wbrew pozorom nie wszyscy ludzie w Polsce mają dostęp do perfekcyjnie działających łącz i wielu uczniów zmaga się z zacinającymi się platformami edukacyjnymi czy zerwaniem dostępu do Internetu w trakcie pisania jakiegoś sprawdzianu.

Długotrwały stres, jak nietrudno się domyślić, wpływa niekorzystnie na ludzką psychikę i ostatecznie może on prowadzić do rozwoju różnych zaburzeń psychicznych.

Środowisko domowe – częsta przyczyna zaburzeń psychicznych u dzieci

Konieczność nauki zdalnej związana jest z przebywaniem zasadniczo przez cały czas w domu i to również może odpowiadać za to, że obecnie problemy dotyczące zdrowia psychicznego spotykane są u najmłodszych częściej. Wydawać się to może dość zaskakujące, w praktyce jednak trzeba tutaj zaznaczyć, że w wielu sytuacjach to właśnie trudna sytuacja rodzinna odpowiedzialna jest za to, że dziecko zmaga się z jakimiś zaburzeniami psychicznymi.

Przemoc w rodzinach występowała od zawsze, obecnie jednak może ona mieć miejsce częściej ze względu na to, że rodziny – szczególnie wtedy, gdy rodzice również pracują zdalnie – spędzać mogą ze sobą zasadniczo cały czas. Do tego należy wspomnieć o tym, że wtedy, kiedy dzieci uczęszczają do szkoły, różne osoby – ich rówieśnicy, nauczyciele czy szkolni psychologowie – są w stanie zauważyć pewne problemy i zwyczajnie zareagować.

Wtedy, kiedy dziecko jest zamknięte w czterech ścianach i pedagogów spotyka wyłącznie w świecie wirtualnym, możliwość zaobserwowania ewentualnego problemu staje się znacznie mniejsza.

Ostatecznie części zaburzeń psychicznych można by zapobiec wtedy, gdyby odpowiednio wcześnie zareagowano na pierwsze ich przejawy czy czynniki, które mogą sprzyjać ich wystąpieniu – brak interwencji to kolejna przyczyna tego, że obecnie zaburzenia psychiczne u dzieci spotykane są częściej niż wcześniej.

Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami psychicznymi?

Pierwszym krokiem do tego, aby pomóc dziecku z zaburzeniami psychicznymi, jest zaobserwowanie tego, że z dzieckiem dzieje się coś złego.

Rodzicom czy nauczycielom nie wolno bagatelizować potencjalnych przejawów depresji czy zaburzeń lękowych, takich jak np. obniżenie nastroju, wycofanie z kontaktów międzyludzkich czy znaczne zmniejszenie zainteresowania rzeczami, które wcześniej stanowiły pasję młodego pacjenta.

Z dziećmi należy rozmawiać. Cenne dla nich jest choćby to, że rodzic w ogóle zauważy ich problem.

Zauważając jakiekolwiek niepokojące zachowania, należy jak najszybciej poszukiwać pomocy. W Polsce, nawet w ramach prywatnej opieki medycznej, znalezienie psychologa czy psychiatry dziecięcego zajmuje czas, dlatego też trzeba szukać pomocy od razu.

W przypadku wielu dziecięcych zaburzeń psychicznych wczesna interwencja daje szanse na to, że całe leczenie będzie trwało krócej, dodatkowo może ona zapobiegać najpoważniejszym następstwom zaburzeń psychicznych u dzieci, takich jak próby samobójcze czy popełnienie przez dziecko samobójstwa.