Uzależnienie od uczenia się. Czy to możliwe, że dziecko uczy się za dużo?

Pracoholizm to pojęcie powszechnie znane. Obecnie zaczyna się jednak mówić o powiązanym z nim zjawisku, dotyczącym nieco młodszych ludzi – uzależnieniu od uczenia się. Uzależnienie od zdobywania wiedzy grozi stałym uczuciem przemęczenia, ale i zwiększa ryzyko zaburzeń depresyjnych czy lękowych. Jak pomóc dziecku uzależnionemu od nauki?

Spis treści

1. Dlaczego od uczenia się można się uzależnić?
2. Objawy uzależnienia od uczenia się
3. Możliwe następstwa uzależnienia od nauki
4. Jak pomóc komuś, kto uczy się za dużo?

Pandemia COVID-19 nie tylko uwydatniła istniejące już wcześniej w populacji problemy dotyczące zdrowia psychicznego, ale i przyczyniła się do pojawienia się nowych trudności – wystarczy tutaj wspomnieć o zaburzeniach, które zaczęły się pojawiać u dzieci w związku ze zdalnym nauczaniem. Niejeden naukowiec analizował zmiany zachowań ludzi wynikające z nastania na świecie poważnego zagrożenia epidemiologicznego – wiele z tych prac dotyczyło problematyki uzależnień.

Specjaliści skupiali się raczej na tym, jak pandemia wpłynęła na stosowanie przez ludzi różnych substancji psychoaktywnych. Okazało się, że w przypadku części z nich ich spożycie wzrosło, a w przypadku innych zmalało. W przeszłości uzależnienia kojarzono właśnie ze stosowaniem różnych substancji, obecnie wiadomo, że uzależnić się można… tak naprawdę od wszystkiego.

W kontekście uzależnień u dzieci i młodzieży zazwyczaj zwraca się uwagę na takie z nich, jak uzależnienie od gier komputerowych, narkotyków czy telefonu komórkowego. Obecnie psychologowie zaczynają jednak zwracać uwagę na problem, o którym dotychczas mało kto w ogóle wspominał – mowa o uzależnieniu od uczenia się. Dlaczego od uczenia się można się uzależnić?

Dlaczego od uczenia się można się uzależnić?

Do rozwoju uzależnień behawioralnych dochodzi wtedy, gdy jakaś powtarzalna czynność – zakupy, granie w gry komputerowe czy aktywność fizyczna – prowadzi do odczuwania niebywałej przyjemności czy nawet euforii. Nie jest to jednak tak naprawdę wystarczające do tego, by człowiek się od czegoś uzależnił – zazwyczaj problem pojawia się wtedy, gdy nie jest on w stanie poradzić sobie z doświadczanymi emocjami i szuka jakichś sposobów na to, by przestać zmagać się z odczuwanym stresem.

Biorąc pod uwagę powyższe, powoli jasne powinno stawać się to, dlaczego uczenie się może uzależniać. Zdobywanie najlepszych ocen w klasie, pochwały od nauczycieli czy rodziców mogą być źródłem bardzo nawet dużej przyjemności.

Współcześnie – szczególnie w ostatnich klasach danych szkół – pedagodzy wywierają duży nacisk na uczniów, mówiąc im o tym, że od tego, jakie w danym momencie uzyskają wyniki, zależeć może cała ich przyszłość.

Ostatecznie młody człowiek wtedy, gdy jest w stanie posiąść całą wiedzę, którą – jak sądzi – powinien zdobyć, może odczuwać zadowolenie z samego siebie. 

Dodatkowym zjawiskiem, które może sprzyjać występowaniu uzależnienia od uczenia się, jest satysfakcja z przygotowania do każdej lekcji. Daje to dziecku poczucie kontroli i panowania nad swoją własną sytuacją szkolną.

Objawy uzależnienia od uczenia się

O tym, że uczenie się i związane z nim zachowania stały się problemem, przekonać może zaobserwowanie u ucznia kilku aspektów. Jedną z przesłanek przekonujących o tym, że nastolatek uczy się patologicznie może być to, że wtedy, kiedy ma on wolny czas – np. z powodu ferii czy wakacji – ciężko jest mu znaleźć sobie jakiekolwiek zajęcie.

Za niepokojące z całą pewnością można uznać również to, że wtedy, gdy brakuje rzeczy do nauczenia się, uczeń staje się drażliwy, ma trudności z koncentracją uwagi czy obniżony nastrój.

Tak jak przygotowania do matury pod koniec szkoły średniej można uznać za w pełni zasadne, tak już jednak sytuacja, gdzie nastolatek zaczyna mówić o nich pierwszego dnia po rozpoczęciu nauki w szkole ponadpodstawowej zdecydowanie może świadczyć o nadmiernym zainteresowaniu uczeniem się.

Niepokoić powinno również zauważenie, że uczeń nie jest tak naprawdę w stanie rozmawiać o czymkolwiek innym niż uczenie się.

Możliwe następstwa uzależnienia od nauki

Zasadniczo można by pomyśleć, że uzależnienie od uczenia się mogłoby być spełnieniem marzeń wymagających rodziców – w końcu dzięki temu ich ukochana pociecha zdobywałaby wyłącznie nie tylko dobre, ale tak naprawdę najlepsze stopnie. W rzeczywistości jednak nadmierne zainteresowanie nauką wcale nie przynosi korzyści, może ono z kolei stanowić przyczynę rozmaitych problemów.

Uzależniony od nauki nastolatek może tracić nad sobą kontrolę i wtedy, gdy zdecydowanie powinien on udać się na nocny odpoczynek, może on zajmować się nauką dopóty, dopóki nie opanuje całego materiału obowiązującego na najbliższy sprawdzian.

Krótkoterminowo takie postępowanie może skutkować zarwaniem nocy i zmęczeniem oraz problemami z koncentracją następnego dnia, w dłuższej perspektywie sprzyjać jednak może wielu różnym, poważnym problemom.

Pierwsze obserwacje specjalistów wskazują na to, że z uzależnieniem od uczenia się związane może być zwiększone ryzyko m.in. zaburzeń depresyjnych czy zaburzeń lękowych. Problem zdecydowanie jest więc poważny i należy zacząć poświęcać mu uwagę.

Jak pomóc komuś, kto uczy się za dużo?

Zwracać uwagę na to, że uczeń spędza przy książkach zdecydowanie zbyt dużo czasu, mogą zarówno jego nauczyciele, jak i rodzice. Podejrzewając taki problem, warto działać jak najszybciej – odpowiednio wczesna interwencja może zapobiegać wystąpieniu następstw uzależnienia od uczenia się.

Z dzieckiem należy przede wszystkim porozmawiać: może się okazać, że krótka nawet rozmowa pozwoli spojrzeć mu na swoje zachowania z innej perspektywy i pozwoli ono sobie czasem na niezbędne mu chwile wytchnienia.

Wtedy jednak, gdy wszelkie rozmowy nie przynoszą efektów, niezbędne staje się sięgnięcie po specjalistyczne wsparcie – w pierwszej kolejności warto udać się z nastolatkiem do psychologa.