TSR (terapia skoncentrowana na rozwiązaniach) - terapia skupiona na teraźniejszości i przyszłości

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) to nurt terapeutyczny, polegający na dochodzeniu do celu (rozwiązywaniu trudnej sytuacji) poprzez wyszukiwanie i uświadamianie klientowi jego możliwości i mocnych stron. W terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach unika się wracania do przeszłości, większość uwagi kierując na teraźniejszość i przyszłość.

Spis treści

1. Założenia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach (TSR)
2. Dla kogo terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR)?
3. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach nie dla każdego

TSR - terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (ang. Solution Focused Brief Therapy – SFBT) - to określenie jednej z metod podejścia terapeutycznego. TSR w Polsce stosowana jest od lat 90. i z każdym rokiem cieszy się coraz większym uznaniem.

Dlatego też coraz częściej można zauważyć pod nazwiskiem specjalisty podpis: "terapeuta TSR" lub "pracuje w podejściu skoncentrowanym na rozwiązaniach". Czym jest TSR? Kiedy warto skorzystać ze wsparcia specjalisty pracującego w tym nurcie i dlaczego to podejście zyskuje coraz większą popularność?

Założenia terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach (TSR)

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) opiera się technikach wspomagania zmiany, ale nie zakłada przy tym ustalonej strategii i kolejności działań - terapeuta nie analizuje i nie opisuje zgłoszonego problemu, a ostatecznym efektem terapii jest nie samo rozwiązanie problemu, ale opracowanie najlepszego, najbardziej optymalnego wyjścia z danej sytuacji. To uczestnik terapii (często przez samych terapeutów nazywany po prostu "klientem") decyduje o tym, które problemy są rozwiązywane i w jakiej kolejności.

Od innych metod TSR różni się tym, że terapeuta nie wchodzi w rolę eksperta, który daje klientowi wskazówki, jak rozwiązać trapiące go problemy, nie wyznacza celów, jakie osoba poddająca się terapii powinna osiągnąć, żeby trudności, z którymi się zgłosiła zupełnie zniknęły lub zmniejszyły swoje nasilenie. W TSR nie stawia się diagnozy, nie rozkłada problemu na czynniki pierwsze, a do przeszłości klienta wraca się tylko sporadycznie. Na terapii nie padają pytania: "Jak powinno być?", "Dlaczego tak nie jest?", za to szuka się emocji, odczuć i umiejętności (w psychologii nazywa się je "zasobami klienta"), które się sprawdzają i pomagają w życiu. Dochodzi się do tego przez skupienie się na "tu i teraz" oraz na przyszłości uczestnika terapii. Do tego co minęło wraca się tylko po to, aby odszukać momenty, w których omawiany problem jeszcze nie istniał, był nieco mniejszy lub klient był w stanie choć w minimalnym stopniu sobie z nim radzić. Następnie próbuje się nazwać pozytywne stany i odczucia z tamtego okresu. Przekonanie o nieuchronności zmiany i uświadomienie, że w życiu nic nie trwa wiecznie, zgodnie z założeniami terapii TSR ma utwierdzić klienta w tym, że skoro wszystko ma swój określony w czasie początek, to musiał istnieć moment, kiedy danego problemu nie było. W tym momencie zadaniem terapeuty jest wydobycie zasobów danej osoby, jego umiejętności, predyspozycji czy skutecznych strategii działania. Wszystko po to, by łatwiej wypracować strategię dojścia do oczekiwanej przyszłości.

Szukanie momentów z życia, w których niepożądane objawy były mniejsze lub zupełnie nie występowały i wzmacnianie działających mechanizmów stosowanych przez klienta w tamtym czasie, pozwala osiągnąć sukces terapeutyczny.

Podejście TSR najbliższe jest nurtowi humanistycznemu w duchu Miltona Eriksona, jednak czerpie również w sporej mierze z efektów uzyskanych przez psychoterapię systemową. Metoda terapeutyczna skoncentrowana na rozwiązaniach została wypracowana w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 70. XX w. przez Steva de Shazera.

Pomimo specyficznej roli, terapeuta pozostaje ekspertem od terapii, czyli sposobu, w jaki zostanie poprowadzona rozmowa i jakie techniki terapeutyczne zostaną zastosowane. Wspiera osobę poddającą się terapii w dotarciu do celu oraz w wypracowaniu optymalnej drogi, najbardziej adekwatnej do osiągnięcia celu terapeutycznego. To dlatego terapeuta unika stawiania diagnozy w tradycyjnym jej rozumieniu. W trakcie procesu bazuje on na perspektywie i postrzeganiu uczestnika terapii. Zadaniem specjalisty jest zrozumienie jego świata oraz sposobu działania. Stara się on wydobyć z osoby w trakcie terapii jak najwięcej informacji, które są w stanie przybliżyć go do rozwiązania problemu.

Terapeuta skupia się na metodach i zachowaniach, które przynoszą korzystny z perspektywy klienta efekt, podczas rozmowy wydobywa to, co mu pomaga, próbuje ustalić jakie strategie do tej pory konstruktywnie wpływały na rozwiązywanie innych problemów.

Dla kogo terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR)?

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach z powodzeniem praktykowana jest w wielu obszarach wparcia psychologicznego. Coraz więcej ośrodków i instytucji zajmujących się terapią oraz szeroko rozumianym zdrowiem psychicznym docenia skuteczność metody. Warto rozważyć skorzystanie z terapii, w tym również metody skoncentrowanej na rozwiązaniach, jeżeli doświadczasz:

• problemów w obszarze zdrowia psychicznego,
• uzależnienia bądź współuzależnienia,
• doznajesz przemocy lub jesteś jej sprawcą,
• doświadczyłeś sytuacji trudnej np.: utraty osoby bliskiej, wypadku, utraty pracy, kryzysu w związku itp.,
• trudności w relacji ze swoją rodziną lub partnerem/partnerką,
• trudności wychowawczych, itp.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach nie dla każdego

Nie da się ukryć, że zwolennicy bardziej tradycyjnych nurtów często polemizują z głównymi założeniami TSR, która unika szufladkowania klienta. Sposób pracy zwykle nie zależy od wcześniejszej diagnozy, tylko od indywidualnych zasobów uczestnika terapii i tego, na ile jest on w stanie w danym momencie z nich skorzystać. Diagnoza, jako taka nie jest postrzegana w kategoriach narzędzi, wręcz przeciwnie - uznawana jest za niepotrzebną. Terapeuta nie podąża za ewentualnym rozpoznaniem, tylko za tym, co klient uznaje jako najważniejsze dla niego w danym momencie.

Klient w procesie terapeutycznym pełni specyficzną rolę. Metoda TSR zakłada, że to on posiada wszelkie zasoby, aby znaleźć najkorzystniejszy dla siebie sposób poradzenia sobie z trudnością. To on lub ona wyznacza cele i obszary do pracy, jednocześnie oceniając skuteczność podejmowanych działań. Charakterystyczna dla tego nurtu terapeutycznego jest całkowita akceptacja perspektywy uczestnika terpaii oraz jednoczesne założenie, że jest on ekspertem w swojej sprawie, a terapeuta stanowi jedynie narzędzie, które służy dojściu do ważnego dla niego celu. Klient konstruuje sposób rozwiązania na podstawie własnych zasobów i skutecznych doświadczeń.

Warto pamiętać, że terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR) nie jest jedynym panaceum na wszystko, to tylko jedna z możliwości pracy nad poprawieniem jakości życia, poradzeniem sobie z różnego rodzaju trudnościami. Rozważając podjęcie terapii zachęcam do poznania nurtu, w jakim pracuje dany specjalista, po to by wybór osoby, której powierzymy swoje zaufanie był wyborem świadomym.

Patrycja Szeląg-Jarosz