Testy psychologiczne: czym są i na czym polegają? Rodzaje testów psychologicznych
Testy psychologiczne pozwalają psychologom zdiagnozować różne zaburzenia. Testy psychologiczne mogą przybierać różną postać - być zarówno listą pytań, na które ma odpowiedzieć pacjent, jak i przygotowanym przez pacjenta rysunkiem, przedstawiającym jego rodzinę. Z pewnością testy psychologiczne odgrywają niebagatelną rolę w rozpoznawaniu zaburzeń psychicznych, niektóre z nich jednak wzbudzają kontrowersje – dlaczego?
Spis treści
- Testy psychologiczne: czym są?
- Testy psychologiczne: na czym polegają?
- Testy psychologiczne: kto je przeprowadza?
- Testy psychologiczne: co trzeba zrobić, aby prawidłowo je wykonać?
- Testy psychologiczne: dlaczego powinniśmy podchodzić z rezerwą do ich internetowych wersji?
- Testy psychologiczne: rodzaje testów
- Testy psychologiczne: kontrowersje związane z testami projekcyjnymi
Testy psychologiczne - można stwierdzić, że w swoim życiu zetknął się z nimi każdy człowiek – porównać je można bowiem niejako do tzw. psychotestów, które pospolicie są publikowane m.in. w prasie młodzieżowej czy kobiecej. W pewien sposób testy psychologiczne są nawet podobne do różnorodnych popularnych quizów, są one jednak znacząco bardziej rozbudowane i profesjonalne – nie bez przyczyny są one tak często wykorzystywane w diagnostyce psychologicznej, przeprowadzanej przez psychologów.
Testy psychologiczne: czym są?
Testy psychologiczne, dostępne w wielu różnych formach (m.in. w postaci listy kilkunastu pytań z odpowiedziami "tak" i "nie" czy w formie obrazków, które mają wywołać w badanym jakieś skojarzenia), mają za zadanie określać jakąś cechę psychologiczną człowieka. Obecnie funkcjonuje wiele różnych podziałów testów psychologicznych, jednym z ciekawszych jest ten, który dzieli element diagnostyki psychologicznej na testy kognitywne oraz testy niekognitywne.
Testy kognitywne można określać testami maksymalnych zdolności. Do nich zaliczamy chociażby testy oceniające ogólny poziom inteligencji człowieka czy testy zdolności językowych pacjenta. W obrębie testów kognitywnych wyróżnia się testy, które oceniać mają zdolności człowieka (czyli to, co dana osoba jest w ogóle w stanie osiągnąć) oraz testy pozwalające stwierdzić osiągnięcia pacjenta (w tym wypadku rozumieć to można jako np. to, co pacjent zdołał osiągnąć poprzez chociażby uczęszczanie do szkoły).
Drugą z wymienionych kategorii były testy niekognitywne (testy typowego zachowania). Testy psychologiczne tego rodzaju oceniają zdecydowanie odmienne aspekty ludzkiej psychiki, takie jak motywacja, osobowość, system wartości czy przyjmowane przez ludzi w codziennym życiu postawy.
O tym, jak istotne są testy psychologiczne, przekonać może to, że powstała związana z nimi dyscyplina psychologii - psychometria. Skupia się ona zarówno na teorii, jak i na praktycznym wykorzystywaniu testów psychologicznych.
Testy psychologiczne: na czym polegają?
"Prawdziwym" testem psychologicznym zdecydowanie nie jest zestaw kilku pytań, na podstawie których można ocenić, czy np. ktoś wierzy w zjawiska nadprzyrodzone. Testy psychologiczne, które są używane przez profesjonalistów, muszą charakteryzować się kilkoma cechami.
Wśród takich cech wymienia się:
- standaryzację testu,
- obiektywność testu,
- ustalenie wartości norm dla testu,
- walidację testu,
- wiarygodność testu.
Tego rodzaju wymagania stawiane testom psychologicznym służą temu, aby te rzeczywiście wykrywały istnienie u pacjentów jakichś odchyleń czy też, aby możliwe było oznaczanie u badanych określanych parametrów (np. inteligencji lub tego, czy rozwój umysłowy pacjenta jest zgodny z tym, który typowo obserwowany jest u innych ludzi z danej grupy wiekowej).
Klasycznie testy psychologiczne przeprowadzane są w formie papierowej, coraz częściej jednak do tychże badań wykorzystywana jest aparatura komputerowa.
Testy psychologiczne: kto je przeprowadza?
Wyborem właściwych dla potrzeb pacjentów testów psychologicznych i nadzorowaniem ich wykonywania zajmują się psycholodzy. Nierzadka jest sytuacja (szczególnie w placówkach psychiatrycznych), gdzie psychiatra zajmuje się pacjentem ze ściśle lekarskiego punktu widzenia, a jednocześnie bierze on pod uwagę wyniki testów psychologicznych, przeprowadzonych przez psychologa. Tego rodzaju kompleksowe podejście do problemów psychicznych pacjenta niejednokrotnie znacznie poprawia uzyskiwane efekty leczenia zaburzeń psychicznych.
Pewne postaci testów psychologicznych są szeroko dostępne – pacjenci bez większego problemu mogą odszukać je chociażby w Internecie. Specjaliści zalecają jednak zachowanie ostrożności przy wykonywaniu testów psychologicznych na własną rękę.
Testy psychologiczne: co trzeba zrobić, aby prawidłowo je wykonać?
Osobie, która ma być poddana jakiemuś testowi psychologicznemu, zalecić można przede wszystkim jedno: szczerość. W testach psychologicznych nie ma dobrych i złych odpowiedzi – aby ich wynik był miarodajny i mógł cokolwiek wnosić, przy rozwiązywaniu testu należy odpowiadać na pytanie zgodnie z tym, jaka jest rzeczywistość. Jednym z przykładowych pytań w tych testach, które może prowadzić do wątpliwości przy udzielaniu odpowiedzi, jest: "czy lubisz pomagać innym?". Słuszne i zgodne ze społecznymi przekonaniami wydaje się udzielenie odpowiedzi twierdzącej, jeżeli jednak tak naprawdę sądzimy inaczej – zaznaczajmy odpowiedź zgodną z naszymi prawdziwymi przekonaniami.
Rolą psychologa przeprowadzającego test psychologiczny nie jest przecież krytykowanie ani moralności, ani zasad etycznych pacjenta, a jedynie nadzorowanie tego, by test przebiegał zgodnie z założeniami, a potem przeanalizowanie uzyskanych jego wyników. Tylko szczerość przy udzielaniu odpowiedzi pozwoli uzyskać wiarygodny wynik testu – jest to istotne przede wszystkim dlatego, że od uzyskanych rezultatów może zależeć m.in. decyzja dotycząca tego, czy pacjenta wymaga jakiegokolwiek leczenia, czy też stan jego zdrowia psychicznego w żadnym stopniu nie odbiega od prawidłowego.
Testy psychologiczne: dlaczego powinniśmy podchodzić z rezerwą do ich internetowych wersji?
W sytuacji, kiedy chcielibyśmy wykonać test psychologiczny (np. wtedy, kiedy podejrzewamy możliwość istnienia u nas zaburzeń osobowości), najkorzystniej byłoby odwiedzić psychologa. Internetowy test – po pierwsze – może być dostępny w ograniczonej wersji, przez co otrzymany przez nas wynik może się okazać nie do końca miarodajny. Oprócz tego warto zwrócić uwagę na to, że rezultat testu zależy nie tylko od tego, czy właściwie go wykonamy, ale i od jego odpowiedniej analizy. Może się więc okazać, że według testu istnieją u nas jakieś zaburzenia psychiczne, których w rzeczywistości... wcale nie mamy. Ze względu na powyższe najkorzystniej jest rzeczywiście wykonywać testy psychologiczne pod okiem doświadczonych profesjonalistów.
Testy psychologiczne: rodzaje testów
Rola testów psychologicznych w rozpoznawaniu rozmaitych problemów psychicznych jest zdecydowanie większa, niż można by przypuszczać. Tak naprawdę rozmaite skale, kwestionariusze i testy wykorzystywane przez psychologów mogą bowiem być wykorzystywane przy rozpoznawaniu takich jednostek jak:
- zaburzenia osobowości (m.in. w teście Minnesota Multiphasic Personality Inventory, MMPI-2);
- zaburzenia nerwicowe (np. w tzw. Kwestionariuszu objawowym "O");
- zaburzenia ze spektrum autyzmu;
- zaburzenia koncentracji uwagi w postaci czy to ADHD czy ADD;
- zaburzenia afektywne;
- zaburzenie otępienne;
- zaburzenia odżywiania.
Powyżej wymieniono tylko wąski zakres problemów psychiatrycznych, w których rozpoznawaniu znaczenie mogą mieć testy psychologiczne - tak naprawdę dla każdego rodzaju zaburzeń psychicznych dostępne są specyficzne dla niego testy.
Opisywane narzędzia psychologiczne nie służą jednak wyłącznie do stwierdzania problemów psychicznych – istnieją również testy psychologiczne, które pozwalają określić:
- stopień odporności psychicznej (drogą przeprowadzenia testu MTQ48);
- poziom inteligencji;
- stopień gotowości szkolnej dziecka;
- możliwość pracy na specyficznych stanowiskach (takich jak np. kierowca autobusu czy pilot samolotu);
- drogę zawodową, która byłaby najkorzystniejsza dla danego człowieka (chociażby młodzi adepci medycyny poddają się czasami takowym testom psychologicznym – mogą im one udzielić odpowiedzi na pytanie, czy lepszym dla nich rozwiązaniem będzie wybór specjalności zabiegowej, np., chirurgii, czy też korzystniejsze byłoby dla nich wybranie specjalności niezwiązanej z pracą manualną – np. psychiatrii).
Testy psychologiczne: kontrowersje związane z testami projekcyjnymi
Dotychczas nie został wspomniany jeden z ciekawszych typów testów psychologicznych, którymi są testy projekcyjne. Znaczna ilość testów psychologicznych bazuje na udzielaniu odpowiedzi na pytania, za poszczególne odpowiedzi przyznawane są później punkty, których zsumowanie pozwala przypisać wynik pacjenta do jakiejś kategorii. Testy projekcyjne są z kolei zdecydowanie inne. Polegać one mogą np. na tym, że pacjent będzie dokańczał przedstawione mu fragmenty zdań (co stanowi istotę Testu Zdań Niedokończonych) czy też informował, z czym kojarzą mu się prezentowane obrazy (jak w teście plam atramentowych, zwanym również testem Rorschacha). Testem projekcyjnym może być również poproszenie badanego o narysowanie np. rodziny, domu czy postaci ludzkiej.
Dość oczywiste jest to, że interpretacja testów projekcyjnych nie jest łatwa. W przypadku testu plam atramentowych – przy pokazywaniu różnym osobom tej samej grafiki – jednej może się ona kojarzyć z motylem, innej z lwem, a jeszcze innej z wizerunkiem człowieka. Testy projekcyjne mają za zadanie wydobywać z ludzkiej psychiki wiele informacji, których na co dzień sobie nie uświadamiamy. Są one jednak silnie subiektywne i to zarówno dla badanego, jak i badającego – w końcu dwóch różnych psychologów może całkowicie odmiennie zinterpretować przedstawioną przez pacjenta wypowiedź.
Z tego właśnie względu przeprowadzaniem testów projekcyjnych powinni się zajmować wyłącznie ci psycholodzy, którzy posiadają odpowiednie certyfikaty i mają styczność z tymi testami na co dzień. Testy projekcyjne ogólnie spotykają się z dość częstą krytyką – tak jest chociażby w przypadku testu Rorschacha, któremu zarzucane bywa nawet to, że jest on tak naprawdę pseudonaukowy i uzyskiwane podczas niego wyniki są w rzeczywistości niemiarodajne w przypadku wielu różnorodnych zaburzeń psychicznych. Zwolennicy testu plam atramentowych przekonują z kolei, że istnieją przecież dowody na to, że drogą tego testu możliwe jest orzekanie m.in. o poziomie inteligencji pacjenta czy istnieniu u niego zaburzeń osobowości czy zaburzeń uwagi.
Testy psychologiczne – nawet biorąc pod uwagę zarzucane im niedoskonałości – z pewnością pozwalają sięgnąć w głąb ludzkiej psychiki. Aby jednak rzeczywiście móc uzyskać jak najbardziej wiarygodny i jednocześnie przydatny dla nas wynik tychże testów, należy z rozwagą wybrać psychologa, do którego się udamy. Skorzystanie z pomocy doświadczonego specjalisty nie tylko sprawi, że wybrany zostanie odpowiedni dla nas test psychologiczny, ale i to, że jego rezultaty zostaną właściwie zinterpretowane.
Źródła:
1. "Psychological Testing in the Service of Disability Determination. Overview of Psychological Testing", dostęp on-line, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK305233/
2. Materiały American Psychological Association, dostęp on-line, http://www.apa.org/helpcenter/assessment.aspx
3. Materiały Australian Psychological Society, dostęp on-line, https://www.psychology.org.au/community/topics/psych_testing/FAQs/
Polecany artykuł:
Porady eksperta
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
