Terapia uzależnień: na czym polega i czy każdy uzależniony może wziąć w niej udział?

Terapia uzależnień ma na celu pomagać pacjentom uporać się z alkoholizmem, narkomanią czy zakupoholizmem. Leczeniu podlegać mogą tak naprawdę wszelkie uzależnienia, pozostaje jednak pytanie: na czym polega terapia uzależnień? Co zrobić, kiedy chcielibyśmy skorzystać z terapii uzależnień i czy pacjenci muszą samodzielnie ponosić koszty leczenia swojego uzależnienia?

Spis treści

1. Terapia uzależnień: na czym polega?
2. Terapia uzależnień: jakie uzależnienia można leczyć?
3. Co trzeba zrobić, aby móc rozpocząć terapię uzależnień?

Terapia uzależnień to bardzo ważna forma terapii zwłaszcza w dzisiejszych czasach. Współczesny świat i szeroka dostępność różnorodnych substancji psychoaktywnych stwarza dla ludzi ryzyko pojawienia się u nich różnych uzależnień. Gdyby zapytać kogoś o to, z czym kojarzy mu się termin uzależnienie, zapewne w odpowiedzi padłyby słowa alkoholizm czy narkomania. W rzeczywistości jednak ludzie uzależnić się mogą tak naprawdę od… wszystkiego. Znany jest przecież problem lekomanii, ale i zakupoholizmu czy patologicznego hazardu.

Uzależnienia są problemem zarówno dla doświadczającego ich człowieka, jak i dla całego jego otoczenia. Jako przykład można tutaj podać alkoholizm, który negatywnie odbija się zarówno na zdrowiu somatycznym człowieka (według statystyk u nieleczonych alkoholików średnia długość życia jest krótsza o aż 10-15 lat w porównaniu do populacji ogólnej), ale i spożywany w nadmiarze alkohol może negatywnie odbijać się na psychice pacjenta (możliwe jest wystąpienie chociażby różnych psychoz alkoholowych). Alkoholizm wywiera jednak negatywny wpływ na funkcjonowanie całej rodziny – tutaj można z kolei wspomnieć chociażby o syndromie DDA (dorosłych dzieci alkoholików).

Z pewnością uzależnienia można traktować jako problemy, które najzwyczajniej w świecie leczyć trzeba. Terapia uzależnień bywa jednak tematem wzbudzającym nierzadko sporo kontrowersji: niektórzy ludzie krytykują ją w związku z tym, iż wątpią oni w jej skuteczność. Część osób uzależnionych z kolei obawia się leczenia swojego uzależnienia z powodu lęku przed przebywaniem przez kilka tygodni w zamkniętej placówce, z dala od swojego otoczenia. Terapia uzależnień to jednak tak naprawdę wiele różnych oddziaływań, wokół których – zupełnie niepotrzebnie – narosło wiele mitów, przez które metody walki z uzależnieniami całkowicie niepotrzebnie wzbudzają lęk u potrzebujących ich pacjentów.

Terapia uzależnień: na czym polega?

Leczenie uzależnień zasadniczo ma jeden cel: wyzwolić pacjenta od czynnika, który to go uzależnił. Po przebyciu terapii oczekiwane jest, że pacjent zaprzestanie stosować daną substancję psychoaktywną lub praktykować dane zachowanie (lub że przynajmniej znacznie zmniejszy się częstość tychże zjawisk), ale wyróżnia się też różne inne cele terapii uzależnień. Proces ten prowadzić ma do zredukowania szkodliwych skutków nałogu pacjenta, a także umożliwić mu powrót do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.

Terapia uzależnień opiera się na różnorakich oddziaływań psychoterapeutycznych. Czasami rzeczywiście pacjentom wdrażane jest jakieś leczenie farmakologiczne, jednakże w leczeniu uzależnień zasadniczo odgrywa ono pomocniczą rolę i wykorzystuje się je np. wtedy, kiedy u pacjenta stwierdzone zostaną wyraźne zaburzenia nastroju (mogą mu być wtedy zalecone leki przeciwdepresyjne). Liczne oddziaływania medyczne mogą być również wdrażane pacjentom w początkowym okresie terapii uzależnień – tzw. detoks ma na celu eliminację objawów fizycznego uzależnienia od substancji psychoaktywnych u pacjenta (detoksykację stosuje się głównie w przypadku narkomanii oraz alkoholizmu).

Właściwa terapia uzależnień opiera się na takich oddziaływaniach, jak:

• reprogramming (uczenie pacjenta nowych, korzystnych dla zdrowia zachowań oraz postaw);
• psychoterapia indywidualna;
• psychoterapia grupowa;
• psychoedukacja;
• treningi umiejętności;
• terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.

Choć wydawać by się mogło, że na hipnozę można się natknąć obecnie tylko w różnych filmach, to tak naprawdę metoda ta nadal jest wykorzystywana – między innymi właśnie w trakcie leczenia uzależnień. Seanse hipnozy pozwalają bowiem dotrzeć do głębszych części świadomości pacjenta i poprzez to umacniać w nim motywację do rozstania z uzależnieniem (np. poprzez przekazywaniu pacjentowi afirmacji, że stosowany przez niego środek psychoaktywny jest zły i groźny dla zdrowia – wypracowanie w pacjencie takiego przekonania zwiększa szansę na to, że rzeczywiście uda mu się wygrać z uzależnieniem).

Terapia uzależnień: jakie uzależnienia można leczyć?

Zasadniczo odpowiedź na powyższe pytanie jest prosta: leczyć można każde uzależnienie, które to prowadzi do pojawiania się u pacjentów np. problemów w życiu rodzinnym (np. wynikających z przeznaczania całych środków finansowych na kupowanie alkoholu czy z przejawiania przemocy wobec bliskich) czy w życiu zawodowym (związanych chociażby z zaniedbywaniem przez uzależnienie obowiązków pracowniczych). Ogólnie można powiedzieć, że leczyć można dowolne uzależnienie – najczęściej na terapię trafiają pacjenci uzależnieni od alkoholu i od narkotyków, aczkolwiek z terapii uzależnień korzystać mogą również osoby, u których dojdzie do:

• uzależnienia od leków (lekomanii – jako najczęściej uzależniające leki wymieniane są głównie opioidy, benzodiazepiny oraz kodeina i tramadol);
• patologicznego hazardu;
• zakupoholizmu;
• pracoholizmu;
• seksoholizmu;
• uzależnienia od Internetu.

Wymieniać można by jeszcze i wiele innych uzależnień, które to mogą (a często nawet powinny być) leczone. Przebieg leczenia (m.in. czas trwania terapii) w przypadku różnych uzależnień bywa odmienny – ciężko przecież wyobrazić sobie chociażby to, aby pacjent uzależniony od zakupów kierowany był na detoksykację organizmu.Warto tutaj jednak zaznaczyć, że nie wszystkie placówki prowadzące terapię uzależnień zajmują się każdym typem uzależnienia – z tego względu osoba, która podejmie decyzję o rozpoczęciu walki ze swoim nałogiem, powinna uważnie poszukiwać takiej placówki, w której to będzie ona rzeczywiście mogła być leczona.

Co trzeba zrobić, aby móc rozpocząć terapię uzależnień?

Tak jak w przypadku wielu świadczeń zdrowotnych problemem (przynajmniej dla części pacjentów) bywa zdobycie na nie skierowania, tak już inaczej bywa w przypadku terapii uzależnień – zasadniczo do rozpoczęcia całego procesu wychodzenia z nałogu nie jest konieczne posiadanie skierowania. Pacjent, który chciałby zacząć leczyć swoje uzależnienie, może po prostu udać się do poradni leczenia uzależnień i tam zapisać się na wizytę.

Odmienna jest już jednak sytuacja w przypadku, kiedy terapia uzależnień miałaby być prowadzona w warunkach stacjonarnych. Wtedy skierowanie jest już wymagane, a dokument ten wystawić może np. lekarz medycyny rodzinnej czy psychiatra. Terapia uzależnień znajduje się w grupie świadczeń opłacanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia i, co jest sytuacją wyjątkowo korzystną, z bezpłatnego leczenia uzależnień skorzystać mogą zarówno osoby posiadające ubezpieczenie zdrowotne, jak i pacjenci nieposiadający tego ubezpieczenia.

Leczenie uzależnień w Polsce rzeczywiście jest bezpłatne, aczkolwiek zdarza się sytuacja, gdzie na miejsce w ośrodku stacjonarnym trzeba oczekiwać przez kilka miesięcy. Z tego właśnie względu część uzależnionych decyduje się na skorzystanie z oferty prywatnych placówek prowadzących leczenie uzależnień – wiąże się to nierzadko ze znacznymi kosztami, aczkolwiek umożliwia szybsze podjęcie terapii uzależnień.

Całkowity czas trwania terapii uzależnień może wydawać się niektórym stosunkowo długi, aczkolwiek z pewnością – w przypadku, kiedy doświadczamy jakiegoś uzależnienia – warto się jej poddać. Metody leczenia stosowane w przypadku różnych uzależnień pozwalają w końcu na wyrwanie się z sideł nałogu, który po prostu może zacząć sterować życiem pacjenta – odzyskanie kontroli nad własnymi zachowaniami i decyzjami zdecydowanie poprawia zaś jakość życia samego pacjenta, ale i całego jego otoczenia.