Terapia ACT: na czym polega i jak przebiega?

Terapia ACT jest polecana m.in. tym osobom, które niejednokrotnie – ze strachu przed bliżej nieokreślonymi konsekwencjami – unikają podejmowania się wyzwań, których efekty mogłyby być dla nich źródłem radości. Terapia ACT również również tym, którzy uciekają od doświadczanych przez siebie emocji. Przeczytaj, czym jest terapia ACT, dowiedz się, jakie są jej założenia, a także sprawdź, jakie problemy można rozwiązać właśnie dzięki tej metodzie terapeutycznej.

Spis treści

1. Terapia ACT: na czym polega?
2. Terapia ACT: jak przebiega?
3. Terapia ACT: jakie problemy może rozwiązać?
4. Terapia ACT: krytyka

Terapia ACT  to tak naprawdę skrót od jej pełnej nazwy, która brzmi "acceptance and commitment therapy" – w języku polskim oznacza to "terapię akceptacji i zaangażowania". Mówi się o niej od 1982 roku, kiedy to Steven C. Hayes zaprezentował po raz pierwszy założenia tej metody terapeutycznej.

Terapia ACT: na czym polega?

O tym, jakie są podstawowe zasady terapii ACT, informuje nawet określający tę terapię skrót – otóż przetłumaczyć go można jako "działaj". Tak naprawdę podwaliny pod tę metodę terapeutyczną wywodzą się z technik poznawczych i behawioralnych.

Twórcy terapii akceptacji i zaangażowania przekonywali, że cierpienie człowieka nierzadko ma swoje źródło w… jego zachowaniach. Według nich ludzie nierzadko doświadczają konfliktów psychologicznych z powodu tego, że próbują walczyć ze swoimi przykrymi emocjami.

Zdarza im się ich unikać – chociażby osoba z lękiem społecznym za wszelką cenę może unikać wydarzeń masowych czy publicznych wystąpień, o których sama tylko myśl wzbudza w nich niebywałego stopnia lęk.

Jednocześnie człowiek zmagający się z takim problemem może czasami odczuwać potrzebę pokazania siebie innym ludziom – ze względu jednak na obawy, które wynikają z lęku społecznego, może on się tego nigdy nie podjąć.

To rodzi u niego napięcie i prowadzi do dyskomfortu psychicznego – podczas terapii ACT analizuje się takie zachowania oraz myśli, które pojawiają się w głowie pacjenta i w trakcie leczenia podejmowane są próby uświadomienia mu, że kiedy zacznie zachowywać się inaczej, jego samopoczucie będzie stawało się z biegiem czasu coraz lepsze.

Terapia ACT: jak przebiega?

Głównym celem terapii ACT jest zwiększenie u pacjenta tzw. elastyczności psychologicznej – jest ona miarą zdolności radzenia sobie psychiki człowieka wtedy, gdy styka się on z jakimiś przykrymi dla niego wydarzeniami w życiu. Osoba, która ma rozwiniętą elastyczność psychologiczną, jest w stanie funkcjonować tu i teraz, niezależnie od tego, z jakimi emocjami w danej chwili się styka.

Wśród założeń terapii ACT jest również to, aby nauczyć pacjenta, że ucieczka od emocji nie jest niczym dobrym – tłumione kumulują się i kiedy dojdzie do ich znacznego nagromadzenia, skutkować to może wystąpieniem kryzysu psychicznego.

W trakcie terapii dąży się do tego, aby u pacjenta pojawiła się akceptacja – dzięki niej jest on w stanie pogodzić się z tym, że rzeczywistość, która go otacza, taka po prostu jest i że nie jest on w stanie jej znacząco zmienić.

Oczekiwane jest uzyskanie u leczonego tzw. defuzji poznawczej, dzięki której będzie on w stanie spojrzeć na siebie i swoje myśli niejako z boku.

W terapii ACT ważne jest także wykształcenie u pacjenta zdolności do przeżywania danych chwil (zamiast skupiania się na przeszłości lub przyszłości) oraz ustalenie wartości, którymi dany człowiek chce się kierować w swoim życiu.

Dąży się także do tego, aby pacjent – świadomie – był w stanie zaangażować się w czynności, które są zgodne z jego systemem wartości i które po prostu chciałby on wykonywać.

Ogólnie więc terapia akceptacji i zaangażowania ma na celu sprawić, że pacjent będzie w stanie dać sobie radę ze wszelkimi emocjami, z którymi się styka i że nie będzie on od nich uciekał – to uzyskać można właśnie dzięki wypracowaniu wspominanej wcześniej elastyczności psychologicznej.

Wypracowuje się ją poprzez analizowanie w trakcie terapii tego, jak u pacjenta rozwinięte są wspominane wcześniej akceptacja, defuzja poznawcza, kontakt z chwilą obecną oraz ustalenia systemu wartości i zdolność do zaangażowanego działania.

Terapeuta określa, w których z tych obszarów u pacjenta występują jakiegoś rodzaju deficyty – później pacjentowi proponowane są m.in. odpowiednie ćwiczenia, dzięki którym zredukowane zostaną istniejące u niego problemy.

Osiąga się to dzięki różnym technikom, zastosowanie znajduje m.in. mindfulness (związany z koncentrowaniem uwagi na bodźcach zewnętrznych i wewnętrznych, które docierają do człowieka w danej chwili) czy rozmaite metafory.

Należy tutaj podkreślić, że opisane powyżej założenia stanowią zaledwie jeden z przykładów – w terapii ACT wykorzystywane są bowiem również i inne modele, dzięki którym możliwe jest stwierdzenie jakiego rodzaju problemów doświadcza dany pacjent.

Terapia ACT: jakie problemy może rozwiązać?

Terapia akceptacji i zaangażowania bywa polecana pacjentom zmagającym się z rozmaitymi zaburzeniami psychicznymi.

Najczęściej wspomina się o tym, że może ona pomagać osobom zmagającym się z lękiem w sytuacjach społecznych, ale i ludziom doświadczającym na co dzień dużo stresu w warunkach zawodowych.

Nie są to jednak jedyne problemy, w których przypadku można skorzystać z terapii ACT – istnieją doniesienia o możliwości wykorzystywania jej u osób z zaburzeniami depresyjnymi, zaburzeniami lękowymi czy nawet i zaburzeniami psychotycznymi.

Wspomina się o tym, że terapia akceptacji i zaangażowania może przynosić korzystne rezultaty również i u pacjentów z zaburzeniami odżywiania czy u osób, które walczą z jakimiś uzależnieniami.

Dotychczas wspominano tutaj tylko o zaburzeniach natury psychicznej, terapia akceptacji i zaangażowania może jednak pomagać również pacjentom zmagającym się z całkowicie innego rodzaju problemami. Wspomina się o tym, że może ona być stosowana u pacjentów cierpiących na padaczkę, fibromialgię, przewlekłe szumy uszne czy przewlekły ból.

Terapia ACT: krytyka

Terapia akceptacji i zaangażowania i jej skuteczność była oceniana w różnych badaniach i ma wielu nawet zwolenników, mimo to kierowana jest ku niej pewna krytyka.

Część badaczy jest zdania, że tak naprawdę nie ma wystarczającej ilości danych przekonujących o efektywności tej metody terapeutycznej – krytycy terapii ACT argumentują swoje zdanie tym, że wyniki dotychczas przeprowadzonych badań mają pewne niedociągnięcia metodologiczne (wynikające chociażby z niewielkich liczebności badanych grup pacjentów).