Tanatofobia: przyczyny i leczenie lęku przed śmiercią

Tanatofobia to lęk przed śmiercią. Choć wiele osób obawia się odejścia z tego świata, to jednak obawa ta najczęściej nie przeszkadza im w codziennym funkcjonowaniu, może nawet sprawiać, że bardziej świadomie żyją. Niekiedy jednak lęk przed śmiercią staje się tanatofobią - przybiera zbyt duże nasilenie i wymaga pomocy.

Spis treści

1. Tanatofobia: przyczyny
2. Tanatofobia: objawy
3. Tanatofobia: leczenie

Tantofobia to wyraz, który powstał z połączenia dwóch greckich słów - "thanatos", czyli śmierć i "phobis", czyli strach. Obawy dotyczące śmierci towarzyszą wielu ludziom we wszystkich kulturach. W końcu, mimo że niektórzy wyznają różne religie, tak naprawdę nie wiadomo, co dzieje się z człowiekiem, który umarł. Trudno zrozumieć, że jednego dnia ktoś może oglądać ulubiony serial, zjeść kolację, położyć się spać, a następnego dnia zniknąć. "Ktoś tutaj był i był/a potem nagle zniknął/i uporczywie go nie ma", jak pisała Wisława Szymborska.

Żyjemy w świecie, w którym, paradoksalnie, lęk przed śmiercią często przybiera formę unikania tego tematu. "Nie mów mi nic o chorobach", "Nie chcę o tym myśleć, nie psuj mi nastroju" - mówią niektórzy. I choć taka postawa oznacza rezygnację z myślenia o nieodłącznej części życia, nie musi budzić niepokoju. Inaczej, gdy ciągłe myślenie o śmierci staje się utrudnieniem w codziennym funkcjonowaniu.

Freud uważał, że tanatofobia powstaje na skutek lęków, poczucia braku bezpieczeństwa, którego człowiek doświadczył w dzieciństwie.

Tanatofobia: przyczyny

Tanatofobia może być spowodowana różnymi przyczynami. Warto dodać, że każdy z podanych niżej czynników może na pewnym etapie życia tak naprawdę dotyczyć każdego, jednak dopiero gdy staje się zbyt intensywny, powinien niepokoić.

1. Obawa przed nieznanym

Obawa przed zmianami, przed tym, czego nie znamy, towarzyszy człowiekowi przez całe życie, jednak jedną z największych niewiadomych stanowi właśnie śmierć. Co więcej, nigdy nie wiadomo, kiedy ona nastąpi i nie ma możliwości poznania jej tajemnicy przed odejściem z tego świata, nikt nie zda relacji, jak było. 

2. Obawa przed życiem wiecznym

Ta przyczyna tanatofobii dotyczy osób wierzących. Z jednej strony myśl o życiu wiecznym może stanowić dla nich nadzieję, że jednak ludzka egzystencja po śmierci się nie kończy, ale z drugiej - jak będzie ona wyglądała? Obawa przed grzechem, niezasłużeniem na zbawienie może prowadzić do braku radości życia ziemskiego.

Paradoksalnie, to ateiści mogą czerpać więcej radości z życia, żyjąc w przekonaniu, że ma się je tylko jedno.

Czytaj też:

Żałoba po bliskich: 4 fazy rozpaczy

Co się dzieje ze zwłokami w szpitalu?

Objawy raka przed śmiercią: jak umiera się na raka?

3. Obawa przed cierpieniem

Czasem lęk wiąże się nie tylko z samym momentem śmierci, ale możliwym poprzedzającym ją cierpieniem i znalezieniu się w sytuacji pozbawionej nadziei - gdy jedynym "wyjściem" z tego cierpienia jest właśnie śmierć, na nic innego nie można liczyć. Lęk przed groźnymi chorobami ma nawet swoją osobną nazwę - nozofobia.

4. Obawa przed rozstaniem z bliskimi

Nieuniknioną konsekwencją śmierci jest pozostawienie bliskich. Szczególnie osoby bardzo uporządkowane mogą się obawiać, jak oni sobie poradzą bez ich codziennej pomocy. Źródłem tanatofobii może być też obawa przed pozostawieniem po sobie nierozwiązanych spraw, długów, które mogą sprawić bliskim kłopoty. Taki lęk szczególnie często pojawia się też u młodych rodziców - np. ciężko chora osoba boi się, jak przebiegnie późniejsze życie jej małego jeszcze dziecka, które będzie musiało wychowywać się bez mamy/taty.

5. Obawa przed śmiercią dziecka

Obawiać można się tego, jak rodzina poradzi z naszym odejściem, ale również śmierci bliskich, zwłaszcza dzieci, kojarzonych z niewinnością, bezbronnością. U młodego, szczęsliwego rodzica może pojawić się lęk, że jego dziecko umrze, nie będzie mu dane nacieszyć się życiem.

Tanatofobia: objawy

Kiedy lęk przed śmiercią zaczyna przybierać postać tanatofobii? Gdy widok witryny zakładu pogrzebowego, karawanu, zniczy, wieńców, konieczność udziału w pogrzebie, wizyta na cmentarzu, a nawet przypadkowo zobaczony w telewizji program o np. balsamowianiu zwłok czy pracy patologa sądowego, wywołuje takie reakcje jak: 

• duszności;
• kołatanie serca;
• nadpotliwość;
• przyspieszony oddech;
• trudny do opakowania, paniczny lęk.

Tanatofobia objawia się również:

• unikaniem za wszelką cenę wyżej wymienionych miejsc;
• ukrywaniem swoich obaw przed otoczeniem;
• nieustannym myśleniem o śmierci, nawet bez kontaktu z wyżej wymienionymi czynnikami i pojawiającymi się w związku z tym trudnościami w codziennym funkcjonowaniu;
• błyskawicznym powiązywaniu informacji o chorobie bliskiej osoby czy dalszych znajomych z nieuniknioną na jej skutek, w mniemaniu osoby mającej fobię, śmiercią.

Tanatofobia: leczenie

Osoby panicznie bojące się śmierci zazwyczaj unikają rozmów na ten temat z innymi osobami, jednak jeśli chcą odzyskać radość życia, warto by samodzielnie szukały pomocy. Pomocna będzie wizyta u psychiatry bądź psychoterapeuty. Psychiatra diagnozuje problem, a psychoterapeuta prowadzi późniejszą terapię. Nie ma co się obawiać wizyty i opowiadania o swoim problemie - w końcu zanim ta wywołująca obawy śmierć nastąpi, warto jednak spróbować cieszyć się życiem.  

Anna Sierant