Psychoza poporodowa - przyczyny, objawy, leczenie

Psychoza poporodowa to stan zagrażający życiu zarówno matki, jak i jej dopiero co narodzonego dziecka. Do objawów tego poważnego schorzenia zaliczane są m.in. pobudzenie psychoruchowe, różnego rodzaju omamy oraz urojenia. Co dokładnie może sugerować psychozę poporodową? Jak przebiega jej leczenie?

Spis treści

1. Czym jest psychoza poporodowa?
2. Jakie są przyczyny psychozy poporodowej?
3. Objawy psychozy poporodowej
4. Jak przebiega diagnostyka psychozy poporodowej?
5. Psychoza poporodowa - jak wygląda leczenie?
6. Psychoza porodowa - rokowania

Czym jest psychoza poporodowa?

Psychoza poporodowa (ang. postpartum psychosis) jest stosunkowo rzadkim zaburzeniem psychicznym. Szacuje się, że rozwija u 1 do 2 na 1000 kobiet, które urodziły dziecko. Zaliczana jest ona do psychiatrycznych stanów nagłych. Typowo objawy psychozy poporodowej rozwijają się w ciągu kilku dni do kilkunastu tygodni od zakończenia ciąży.

Wiele kobiet w okresie poporodowym zmaga się z trudnościami, takimi jak np. lęk, wahania nastroju czy drażliwość. Często są one spowodowane wahaniami poziomów różnych hormonów w kobiecym organizmie. Zdarza się jednak, że u niektórych kobiet dochodzi ostatecznie do wystąpienia pewnych zaburzeń psychicznych związanych z ciążą i porodem. Najbardziej znanym spośród nich jest depresja poporodowa. Problemem zdecydowanie poważniejszym jest natomiast psychoza poporodowa.

Jakie są przyczyny psychozy poporodowej?

Podobnie jak w przypadku wielu różnych zaburzeń i chorób psychicznych, tak i w przypadku psychozy poporodowej jej przyczyny nie zostały dotychczas jednoznacznie stwierdzone.

Kobiety, u których występują jakieś problemy natury psychiatrycznej, są zauważalnie bardziej narażone na wystąpienie psychozy poporodowej.

Ryzyko to uzależnione jest od konkretnej jednostki. Przykładowo, u kobiet z chorobą afektywną dwubiegunową oraz z zaburzeniami schizoafektywnymi wynosi ono nawet 25%.

Wśród innych zaburzeń psychicznych, które także nasilają ryzyko wystąpienia psychozy poporodowej, wymienić można m.in.:

• poważne zaburzenia osobowości,
• zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia snu.

Większe zagrożenie wystąpieniem psychozy poporodowej mają także te pacjentki, które w przeszłości ją przebyły oraz te kobiety, których krewne doświadczyły psychozy poporodowej.

Czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest także nadużywanie alkoholu oraz narkotyków.

Wpływ na występowanie psychozy poporodowej mają jednak nie tylko problemy natury psychiatrycznej. Wśród innych czynników jej ryzyka wymienić można:

• guzy mózgu,
• schorzenia tarczycy (np. jej nadczynność),
• udar mózgu spowodowany rzucawką lub stanem przedrzucawkowym,
• stosowanie pewnych leków (np. glikokortykosteroidów),
• cesarskie cięcie.

Objawy psychozy poporodowej

Objawy psychozy poporodowej pojawiają się nagle. Często dochodzi do występowania pobudzenia psychoruchowego, któremu mogą towarzyszyć zachowania agresywne.

Pacjentki mogą być w podwyższonym nastroju, bywają one drażliwe, ale i przekonane o swojej własnej wyjątkowości czy mieć bardzo znaczne wahania nastroju.

Nierzadka jest zmniejszona potrzeba snu, spadek łaknienia czy pogorszenie czynności poznawczych. Ogólnie najczęściej jednostka przebiega w postaci psychozy maniakalnej.

Przebieg psychozy poporodowej dość często jest bardzo dynamiczny i pewne jej objawy mogą być zastępowane innymi dolegliwościami. Jak wskazuje sama nazwa problemu, związane z nim mogą być również objawy psychotyczne. Przybierać one mogą postać rozmaitych urojeń oraz omamów.

Urojenia

W przypadku urojeń najczęściej spotykane są urojenia ksobne i prześladowcze (dotyczące np. tego, że pacjentka może być przez kogoś śledzona).

Możliwe są jednak także urojenia dotyczące dziecka (np. przekonanie, że jego ciało uległo jakiejś nietypowej zmianie).

Omamy

Objawem psychozy poporodowej mogą być też omamy (halucynacje), np. wzrokowe czy słuchowe (np. słyszane przez pacjentkę głosy, które mogą nakazywać jej zrobienie krzywdy dziecku).

Psychoza poporodowa to stan zagrożenia życia

Psychoza poporodowa nie bez powodu uznawana jest za stan zagrożenia życia. W jej przebiegu dochodzić może do pojawiania się myśli natrętnych, które mogą przybierać formę np. wyobrażeń dotyczących potencjalnego wyrzucenia dziecka przez okno.

Jednym z największych związanych z jednostką zagrożeń są jednak tendencje samobójcze oraz dzieciobójcze.

Szacuje się, że dzieciobójstwa dokonuje około 4% pacjentek z psychozą poporodową.

Jak przebiega diagnostyka psychozy poporodowej?

W sytuacji, gdy psychoza poporodowa rozwinie się u kobiety przebywającej na oddziale ginekologicznym czy położniczym, bezwzględnie konieczne jest pilne przeprowadzenie konsultacji psychiatrycznej.

Wezwanie pomocy

Zdarza się jednak, że pierwsze objawy choroby pojawiają się dopiero po powrocie pacjentki do domu. W takiej sytuacji rodzina powinna udać się z kobietą do psychiatrycznej izby przyjęć lub (w razie absolutnego braku takiej możliwości ze względu na przykład na znaczne pobudzenie psychoruchowe pacjentki) wezwać pogotowie.

Pacjentka, z powodu występujących u niej urojeń, może odmawiać udania się do szpitala. Jednak psychoza poporodowa, jako stan zagrożenia życia, może być wskazaniem do hospitalizacji psychiatrycznej bez zgody pacjentki (co wynika z zapisów zawartych w Ustawie o ochronie zdrowia psychicznego).

Metody diagnostyki

Psychozę poporodową rozpoznaje się na podstawie badania psychiatrycznego. Trzeba jednak podkreślić to, że samo postawienie rozpoznania nie zakańcza tak naprawdę procesu diagnostycznego.

Jak wspomniano już wcześniej, jej przyczynami mogą być np. zaburzenia hormonalne czy choroby ośrodkowego układu nerwowego. W związku z tym diagnostyka może zostać poszerzona m.in. o badania obrazowe głowy czy badania laboratoryjne.

Psychoza poporodowa - jak wygląda leczenie?

Pierwszym etapem postępowania w przypadku psychozy poporodowej jest zapewnienie bezpieczeństwa zarówno matce, jak i jej dziecku. Wtedy, gdy jest to bezwzględnie konieczne, pacjentka może być hospitalizowana w szpitalu psychiatrycznym w trybie nagłym.

Początkowo w leceniu stosowane są dwie grupy leków:

• preparaty uspokajające
• oraz leki przeciwpsychotyczne.

Do pierwszej grupy zaliczane są benzodiazepiny (takie jak np. diazepam czy alprazolam), które podawane są w celu opanowania pobudzenia pacjentki.

Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki) mają z kolei za zadanie doprowadzić do ustąpienia objawów psychotycznych. Wśród przykładowych środków należących do tej grupy wymienić można m.in. olanzapinę, kwetiapinę, risperidon oraz haloperidol.

Poza wymienionymi wyżej preparatami, w leczeniu psychozy poporodowej wykorzystywane bywają również leki stabilizujące nastrój (leki normotymiczne), takie jak np. sole kwasu walproinowego, lamotrygina oraz sole litu.

U niektórych pacjentek z wykorzystaniem leczenia farmakologicznego nie udaje się niestety uzyskać zadowalających efektów leczenia. Przy nieskuteczności farmakoterapii zastosowana może być terapia elektrowstrząsowa.

Psychoza porodowa - rokowania

Rokowania w przypadku psychozy poporodowej trudno jednoznacznie określić. U różnych pacjentek jednostka przebiegać może tak naprawdę odmiennie.

Najbardziej wyraźne objawy psychozy poporodowej utrzymują się przez czas sięgający do 12 tygodni. Inne jednak dolegliwości, takie jak np. wahania nastroju czy uczucie niepokoju, mogą występować nawet przez rok lub dłużej od zachorowania.

Warto tutaj nadmienić, że pacjentki, u których wystąpiła psychoza poporodowa, mają znacząco zwiększone ryzyko jej ponownego wystąpienia po kolejnej ciąży – przekraczać może ono nawet 30%.

Z tego właśnie względu niezwykle istotna jest psychoedukacja, czyli informowanie pacjentek i ich rodzin m.in. o tym, jakie dolegliwości występujące po porodzie mogą sugerować nawrót psychozy poporodowej.

Czytaj też:

• Psychoza - przyczyny, objawy i leczenie
• Psychoza reaktywna – przyczyny, objawy, leczenie
• Psychoza maniakalno-depresyjna: przyczyny, objawy i leczenie