Psychoterapia - rodzaje i metody. Na czym polega psychoterapia?

Psychoterapia - na czym polega? Psychoterapia to jedna z metod leczenia schorzeń, zaburzeń i nieprawidłowości dotyczących ludzkiej psychiki. W zależności od problemu i stopnia jego nasilenia, stosuje się różne rodzaje i metody psychoterapii. Do najpopularniejszych metod zalicza się terapię psychodynamiczną, humanistyczną, systemową, poznawczo-behawioralną, psychoterapię Gestalt czy terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach. Wszystkie łączy wspólny element, jakim jest bezpośredni kontakt psychoterapeuty z pacjentem. Poznaj założenia poszczególnych metod psychoterapii i dowiedz się, na czym one polegają.

Spis treści

1. Psychoterapia: definicja
2. Kim jest psychoterapeuta?
3. Psychoterapia: na co pomaga?
4. Posłuchaj, co o psychoterapii mówi psychoterapeuta [WIDEO]
5. Na czym polega psychoterapia? Rodzaje psychoterapii
6. Psychoterapia indywidualna
7. Psychoterapia grupowa
8. Psychoterapia małżeńska (par)
9. Psychoterapia rodzinna
10. Skuteczność psychoterapii
11. Jaki powinien być psychoterapeuta?

Psychoterapia to nie tylko metoda leczenia zaburzeń psychiki. Stosuje się ją również do "ulepszania" natury psychicznej i zwiększania potencjału osobowościowego. Psychoterapia potrafi wpłynąć na zmianę postawy i poprawić zdolności radzenia sobie z niektórymi emocjami.

Psychoterapia: definicja

Idea psychoterapii wywodzi się z kilku nauk, m.in. filozofii, psychologii oraz medycyny. Najogólniej mówiąc, psychoterapia to zespół metod leczenia rozmaitych zaburzeń i problemów natury psychicznej, który opiera się na bezpośrednim kontakcie lekarza z pacjentem. Obejmuje cykl spotkań pacjenta z terapeutą, indywidualnych lub w większej grupie, w zależności od rodzaju terapii. Psychoterapię mogą prowadzić jedynie specjaliści w zakresie znajomości ludzkiej psychiki – lekarze psycholodzy i psychiatrzy. W trudnych zaburzeniach i schorzeniach psychoterapia może być jedynie elementem leczenia np. obok leczenia farmakologicznego. Leki włącza się do leczenia wówczas, gdy problemy psychiczne wyjątkowo utrudniają codzienne funkcjonowanie chorego.

Psychologowie nazywają psychoterapię "podróżą w głąb człowieka". Tę podróż odbywa pacjent, terapeuta jest tylko pewnego rodzaju przewodnikiem, który również dba o bezpieczeństwo „podróżującego”.

Pacjent korzystający z psychoterapii wcale nie musi doświadczać zaburzeń psychicznych, a może jedynie odczuwać potrzebę poprawienia jakości swojego życia emocjonalnego. Psychoterapia może m.in. zwiększyć motywację do działania, poprawić pewność siebie czy usprawnić komunikację z innymi ludźmi. Terapia bywa więc nie tylko pomocna w poprawie jakości życia osobistego, ale i zawodowego.

Psychoterapia, poza funkcją uleczającą, pełni rolę wspierającą – uczy wykorzystywać naturalny potencjał, który już w człowieku jest. Psychoterapia opiera się głównie na rozmowach terapeuty z pacjentem, ale wielu terapeutów wykorzystuje również inne elementy takie jak: rysunek terapeutyczny, zabawę, eksperymenty, pisanie listów, analizę symboli, hipnozę, rytuały czy ustawienia przestrzenne.

Czytaj też:

Jak przekonać partnera do psychoterapii?

Czy warto iść na psychoterapię?

Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta i coach - do kogo zgłosić się ze swoimi problemami?

Kim jest psychoterapeuta?

Do prowadzenia psychoterapii upoważnieni są odpowiednio wykwalifikowani specjaliści. By zostać psychoterapeutą, należy skończyć studia wyższe – najlepiej psychologię, psychiatrię, pedagogikę czy medycynę, a następnie ukończyć profesjonalne szkolenie podyplomowe z psychoterapii, potwierdzone certyfikatem. Szkolenie jest bardzo wymagające i angażujące czasowo, trwa minimum 4 lata. Przyszły psychoterapeuta w trakcie szkolenia musi również przejść własną psychoterapię, która pozwoli mu lepiej zrozumieć odczucia jego przyszłych pacjentów.

Psychoterapeuci zwykle specjalizują się w konkretnej tematyce i prowadzą terapie w jej obrębie. Są terapeuci specjalizujący się w leczeniu uzależnień czy zaburzeń, terapeuci rodzinni, terapeuci grupowi, dziecięcy.

By mieć pewność, że wybrany przez nas terapeuta jest specjalistą w swojej dziedzinie, można poprosić go o przedstawienie kwalifikacji (zaświadczeń o ukończonych kursach i szkoleniach), omówienie rodzaju oferowanej psychoterapii oraz zapytać o doświadczenie w rozwiązywaniu problemu, z którym do niego przyszliśmy.

Psychoterapia: na co pomaga?

Psychoterapia sprawdza się w leczeniu zaburzeń takich jak: depresje, stany lękowe, nerwice, fobie, zaburzenia żywienia. Bywa pomocna, gdy pacjent nie radzi sobie emocjonalnie z pewnymi sytuacjami w życiu np. przeżywa żałobę, traci motywację do działania, staje się od czegoś uzależniony, czuje się bezradny, nie umie wyjść z trudnych relacji (np. w pracy). Psychoterapia leczy duszę, ale również neutralizuje objawy somatyczne. Jest skutecznym wsparciem również w leczeniu chorób zupełnie innego pochodzenia, np. astmy, migreny, alergii, atopowego zapalenia skóry czy chorób układu krążenia. Terapia zmienia nastawienie pacjenta do leczenia, co ma ogromne znaczenie np. dla pacjentów onkologicznych.

Czytaj też: Metoda Simontona - terapia chorych na nowotwór

Posłuchaj, co o psychoterapii mówi psychoterapeuta [WIDEO]

Zobacz galerię 10 zdjęć

Źródło: x-news.pl

Na czym polega psychoterapia? Rodzaje psychoterapii

Na czym polega psychoterapia? To zależy od jej konkretnego rodzaju. Dzięki wielu nurtom psychoterapii, można ją doskonale dopasować do problemu pacjenta i jego specyfiki. Każdy rodzaj psychoterapii charakteryzuje się innym źródłem inspiracji, podejściem, sposobem prowadzenia terapii oraz założeniami teoretycznymi. Główne nurty psychoterapii to:

• terapia poznawczo-behawioralna

To jedna z najpopularniejszych i najbardziej przebadanych pod kątem skuteczności metod psychoterapii. Wywodzi się z behawioryzmu, czyli przeświadczenia, że zaburzenia w zachowaniach to efekt wyuczonych reakcji na różne bodźce.

Założenia: Celem terapii jest oduczenie pacjenta starych, nieprawidłowych reakcji oraz wypracowanie nowych zachowań i zmiana sposobu jego myślenia. Terapia bazuje na podejściu edukacyjnym – pacjent nabywa umiejętności, dzięki którym sam będzie mógł rozwiązać swoje problemy.

Ile trwa: Terapia zwykle trwa od 10 do 16 godzinnych sesji.

Dla kogo: To najskuteczniejsza terapia do leczenia depresji i lęków. Stosuje się ją również w leczeniu zaburzeń odżywiania, stresu pourazowego czy zaburzeń osobowości.

• terapia humanistyczna

Założenia: Terapia zakłada, że w każdym człowieku leży ogromny potencjał (zdolności, talenty), który powinien wykorzystać do samorozwoju. W terapii humanistycznej każdego chorego traktuje się podmiotowo, empatycznie, z ogromnym zrozumieniem. Uważa się, że problemy każdego człowieka biorą się z tego, że stosuje on nieodpowiednie normy i wartości, które kłócą się z jego prawdziwymi potrzebami.

Ile trwa: Terapia może być krótko- i długoterminowa. Wszystko zależy od rodzaju problemu oraz jego skali.

Dla kogo: Terapia pozwala wyjść z trudnych życiowych sytuacji. Skutecznie leczy takie zaburzenia jak: nerwice, stany lękowe, depresję czy zaburzenia odżywiania. Pomaga uporać się z trudnymi doświadczeniami z dzieciństwa, ale też wydostać się z matni, jaką jest obecne życie np. naznaczone przemocą w rodzinie. Terapia może pomóc zbudować normalny związek, poprawić relacje z innymi tym osobom, które mają z nimi problem.

• psychoterapia Gestalt

To rodzaj psychoterapii humanistycznej opartej na przeświadczeniu o złożoności człowieka.

Założenia: Celem terapii jest zwiększenie samoświadomości pacjenta w kierunku czerpania z życia radości i wskazanie, jak rozwiązywać problemy, wykorzystując wewnętrzną siłę i własne możliwości. Pacjent lepiej poznaje siebie, odkrywa w sobie uśpiony potencjał, osiąga wewnętrzną harmonię, dowiaduje się prawdy o sobie, pozbywa się stereotypów na temat własnej osoby i staje się świadomy swoich ograniczeń, co w efekcie ułatwia mu życie.

Ile trwa: To terapia długoterminowa. Trwa od roku do kilku lat.

Dla kogo: Terapia sprawdza się w większości problemów psychologicznych. Najczęściej służy tym, którzy chcą lepiej zrozumieć samych siebie i poprawić jakość swojego życia np. przez wyeliminowanie wewnętrznych konfliktów. Bardzo rzadko stosuje się ją w leczeniu uzależnień.

• psychoterapia systemowa

To rodzaj terapii, w której zwykle uczestniczy kilka osób. Może to być psychoterapia rodzinna lub małżeńska.

Założenia: Celem terapii systemowej jest poprawa relacji między osobami w związku lub w rodzinie. Ponieważ osoby objęte terapią stanowią swoisty system, najważniejsze jest usprawnienie komunikacji, wprowadzenie zasad i nakreślenie struktury, co sprawi, że system będzie działał prawidłowo. Możliwa jest psychoterapia systemowa indywidualna, zwykle w sytuacji, gdy jednostka danego systemu (członek rodziny) czuje się przytłoczona wspólną odpowiedzialnością i chce samodzielnie o sobie decydować.

Ile trwa: Czas trwania terapii jest bardzo zróżnicowany i uzależniony od problemu. Może trwać zarówno kilka tygodni, jak i kilka lat.

Dla kogo: Terapia najlepiej sprawdza się w rozwiązywaniu problemów małżeńskich (terapia małżeńska) czy wychowawczych, ale także w sytuacjach emocjonalnych kryzysów np. dotyczących śmierci członka rodziny, jego choroby lub rozwodu.

• psychoterapia narracyjna

Terapia narracyjna może odbywać się zarówno indywidualnie, jak i w grupie.

Założenia: Specyfika terapii opiera się na przeświadczeniu, że każdy człowiek jest narratorem swojego życia. To, w jaki sposób opowiadamy o swoich doświadczeniach i uczuciach, kształtuje sposób postrzegania ich przez nas samych oraz nadaje im sens. W tym rodzaju terapii istnieje partnerska relacja między terapeutą a pacjentem - terapeuta przejmuje język wypowiedzi pacjenta, by móc porozumiewać się z nim na jednym poziomie. Celem terapii jest zmiana narracji pacjenta tam, gdzie wprowadza ona błędną interpretację.

Ile trwa: Terapia nie ma określonych ścisłych ram czasowych. Jej długość uzależnia się m.in. od rodzaju problemu pacjenta.

Dla kogo: Terapia służy osobom, które odczuwają trudności w radzeniu sobie w życiu i chcą poprawić jego jakość, znaleźć życiowe cele. Zalecana jest w leczeniu depresji i innych zaburzeń, które wpływają również na bliskich chorego.

• psychoanaliza (psychoterapia analityczna)

Zapoczątkowana przez Zygmunta Freuda, który 100 lat temu stwierdził, że obecne problemy człowieka wynikają z trudnej osobowości, wewnętrznych konfliktów oraz zdarzeń z przeszłości.

Założenia: Terapia opiera się najczęściej na indywidualnych spotkaniach i polega na rozmowie – pacjent może leżeć na kozetce i opowiadać o ważnych dla niego rzeczach, przemyśleniach, uczuciach, skojarzeniach. Terapeuta próbuje w tym czasie nadawać znaczenie tym wypowiedziom i uświadomić pacjenta, jakie problemy i życiowe doświadczenia wpływają na jego obecne postrzeganie rzeczywistości.

Ile trwa: Terapia ma dużą częstotliwość (spotkania kilka razy w tygodniu) i jest długim procesem. Psychoanaliza trwa przeciętnie od 5 do 7 lat.

Dla kogo: Psychoanaliza pomaga poradzić sobie z trudnymi, często nawracającymi emocjami, które przejmują władzę nad życiem pacjenta np. lękiem, agresją, smutkiem, huśtawką nastrojów, obniżonym nastrojem. Może być też skuteczna w leczeniu objawów somatycznych.

• terapia psychodynamiczna

Nurt ten wywodzi się z przeświadczenia, że zachowanie człowieka to efekt sterowania nim przez wewnętrzne, nieuświadomione mechanizmy i ukryte potrzeby.

Założenia: Pacjent zwierza się terapeucie ze wszystkiego, czym chce się podzielić. Terapeuta wyznacza cele terapeutyczne i pomaga pacjentowi je osiągać. Celem lekarza jest wychwycenie podczas sesji nieświadomych impulsów i tendencji pacjenta tzw. objawów neurotycznych i poddanie ich psychoanalizie.

Ile trwa: Zwykle jest to terapia długoterminowa.

Dla kogo: Terapia sprawdza się w leczeniu zaburzeń osobowości. Leczy z chorobliwej nieśmiałości, agresji, dojmującego smutku i poczucia nieszczęścia. Może być skuteczna w wychodzeniu z uzależnienia.

• psychoterapia zorientowana na proces

Założenia: Początkowo terapia skupiała się na łączeniu snów z zachowaniem ciała, dziś analizuje wszelkie ludzkie doświadczenia, o których mówi podczas terapii pacjent – najczęściej są to opisy wydarzeń, które właśnie wywarły na nim wielkie wrażenie. Terapeuta musi wychwycić w tym opisie potencjał do zmiany zachowania pacjenta i tak go wyodrębnić, by zaczął być dostrzegalny również dla niego.

Ile trwa: Terapia nie określa ram czasowych i może trwać od kilku tygodni do kilku lat. Wszystko zostaje ustalone w założeniach terapii, po zapoznaniu się terapeuty ze skalą i specyfiku problemu pacjenta.

Dla kogo: Terapia pomaga leczyć stany lękowe, depresje, nerwice. Służy także ofiarom przemocy i innych nadużyć.

• terapia ericksonowska

Założenia: Założeniem terapii jest to, że każdy człowiek jest jednostką niepowtarzalną, dlatego sama terapia powinna być uszyta na jego miarę. Według twórcy tej psychoterapii – Ericksona, każdy ma w sobie potencjał do rozwiązywania problemów. Najważniejsze - to znaleźć ten potencjał poprzez zainicjowanie jakiejś zmiany w życiu. By dotrzeć do ukrytych zasobów, pacjenta często poddaje się hipnozie.

Ile trwa: Może być to zarówno terapia krótkoterminowa, jak i długoterminowa. Wszystko zależy od rodzaju problemu oraz jego skali.

Dla kogo: Terapia służy w leczeniu lęków, stanów depresyjnych, zaburzeń odżywiania, ale też i objawów somatycznych. Może być metodą prowadzenia terapii małżeńskiej.

• TSR - terapia skoncentrowana na rozwiązaniach

Założenia: Najistotniejsze w tej metodzie terapeutycznej jest skoncentrowanie się na celu do osiągnięcia, a nie na analizowaniu zdarzeń, które stały się źródłem problemów.

Ile trwa: Terapia koncentruje się na uzyskaniu jak najszybszego efektu, więc powinna trwać maksymalnie krótko.

Dla kogo: Terapia może pomóc pacjentowi uporać się z jego własną przeszłością, skupić się na dokonaniach i sukcesach. Pomaga w ten sposób odzyskać utracony sens życia.

• NLP (programowanie neurolingwistyczne)

Założenia: W myśl zasady, że źródłem siły jest podświadomość, w terapii pokazuje się pacjentowi inne spojrzenie na wydarzenia z przeszłości. To, co było porażką i jest niewarte pamiętania, powinno być wymazane z pamięci. Pamiętać należy przede wszystkim o sukcesach i osiągnięciach.

Ile trwa: Terapia zwykle jest krótkoterminowa.

Dla kogo: Terapia NLP sprawdza się jako metoda autopromocji, automotywacji. Pomaga zwiększyć skuteczność działań. Wykorzystuje się ją np. w celu podniesienia efektywności pracy, ułatwienia osiągnięcia sukcesu zawodowego (sztuka negocjacji) i prywatnego (szkoły uwodzenia).

Psychoterapia indywidualna

Psychoterapię możemy podzielić również pod kątem ilości osób biorących w niej udział. Psychoterapia indywidualna opiera się na bezpośrednim kontakcie terapeuty z pacjentem. Budują oni wspólną przestrzeń, w obrębie której się poruszają podczas terapii.

Na początku terapeuta ustala wspólnie z pacjentem tzw. kontrakt. Określa on częstotliwość i czas trwania psychoterapii, zasady jej prowadzenia oraz możliwości. Największym atutem psychoterapii indywidualnej jest skupienie się na konkretnym problemie jednej osoby. Nie ma tu miejsca na wątki poboczne, dla terapeuty najważniejszy jest ten jeden pacjent, któremu poświęca swój czas. Terapeuta zna dobrze przemyślenia i emocje, wie czego się spodziewać po reakcji swojego pacjenta, a przy tym atmosfera intymności sprzyja otwieraniu się i budowaniu zaufania.

Psychoterapia grupowa

Psychoterapia grupowa to cykl spotkań terapeuty z grupą osób, które łączy podobny problem. Opiera się ona na relacjach między nimi. Ta forma psychoterapii nie jest dla wszystkich. Otwarte mówienie o swoich problemach przy innych osobach wymaga odwagi. Ponadto, pacjenci mogą mieć poczucie, że terapeuta nie jest w pełni zaangażowany w ich leczenie, bo musi dzielić swoją uwagę na kilka osób.

Wielu terapeutów jednak wymienia liczne zalety tego typu spotkań m.in. łatwiejsze zaakceptowanie swojego problemu na tle grupy, wzmocnienie wiary w siebie, poczucie wspólnoty, odbudowanie własnego poczucia wartości, dodatkowe wsparcie grupy, wyjście z osamotnienia.

Uczestnicy terapii grupowej mają łatwiej, bo mogą korzystać z rozwiązań proponowanych przez innych uczestników, a reakcje grupy na indywidualne problemy mogą wywrzeć większe wrażenie na poszczególnych osobach. Wartością dodaną jest to, że członkowie grupy nie tylko uzyskują sami wsparcie od innych, ale mogą również sami to wsparcie dawać, co daje im poczucie bycia potrzebnym.

W psychoterapii grupowej dobór uczestników odbywa się na podstawie wspólnych doświadczeń. Liczebność grupy jest zależna od problemów, z którymi przychodzą pacjenci. Na przykład przy zaburzeniach lękowych grupy powinny liczyć jedynie kilka osób. Możemy wyróżnić tzw. grupy zamknięte, gdzie liczebność uczestników jest stała przez całą terapię oraz grupy otwarte, gdzie w trakcie terapii mogą dołączać nowe osoby.

Ważne! Każdy psychoterapeuta jest członkiem towarzystwa psychoterapeutycznego. To właśnie do tego organu można się odwoływać, jeśli sposób pracy psychoterapeuty, z którym mamy do czynienia, wydaje się nam niezgodny z etyką zawodu.

Psychoterapia małżeńska (par)

Wśród rodzajów psychoterapii wyróżniamy również formę terapii małżeńskiej. Zwykle jest ona potrzebna, gdy w związku (niekoniecznie małżeńskim) pojawia się kryzys, z którym dane osoby nie potrafią sobie poradzić. Na taką terapię można iść także wtedy, gdy chce się poprawić relacje w swoim związku, ulepszyć komunikację między sobą.

Warunkiem uczestnictwa w terapii małżeńskiej jest obopólna zgoda partnerów. Psychoterapia par to spotkania partnerów z terapeutą. Sesje terapeutyczne trwają dłużej niż w przypadku terapii indywidualnej, ich częstotliwość ustala terapeuta. Jeśli partnerzy są w konflikcie, najistotniejsze by terapeuta nie opowiadał się po żadnej ze stron. Intencją nie jest bowiem zmiana jednego partnera, ale zrozumienie wzajemne swoich potrzeb i oczekiwań.

Psychoterapia rodzinna

Inną formą psychoterapii jest psychoterapia rodzinna. Uczestniczą w niej osoby z rodziny, których dotyczy jakiś problem. Najczęściej na psychoterapię rodzinną decydują się rodzice dzieci sprawiających trudności wychowawcze, ale też rodziny, w których np. pojawia się ciężka lub trudna choroba.

W sesjach terapeutycznych powinny brać udział osoby, których w jakimś stopniu dotyka dany problem. Celem terapii jest wzmocnienie więzi między tymi osobami i nauka życia i radzenia sobie w obliczu danego problemu. Terapia ma wzmocnić rodzinę, nauczyć ją łagodzić konflikty i wspierać się w trudnych momentach.

Skuteczność psychoterapii

Skuteczność psychoterapii zależy od wielu czynników m.in. od:

• odpowiedniego doboru rodzaju terapii do problemu,
• zaufania i dobrej relacji terapeuty z pacjentem,
• wyboru właściwego terapeuty,
• zaangażowania i motywacji pacjenta.

Skuteczność psychoterapii niejednokrotnie została udowodniona badaniami. Pod tym kątem najbardziej przebadaną jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Efekty terapii widoczne są po różnym czasie – w zależności od rodzaju terapii, częstotliwości i czasu jej trwania. W przypadku terapii krótkoterminowej, efekt zobaczymy szybciej niż przy psychoterapii długoterminowej. Aktualny miernik skuteczności psychoterapii wynosi 0,8. Oznacza to, że osoba, która zakończyła psychoterapię jest zdrowsza niż 80% pacjentów oczekujących na leczenie.

Skuteczność psychoterapii jest raczej trwała. Swoimi regułami rządzą się jednak terapie leczące uzależnienia – tu powrót do nałogu bywa częsty. Warto również dodać, że psychoterapia bywa skuteczniejsza niż leczenie farmakologiczne, które głównie zagłusza problem a nie go leczy. Po terapii jest dwukrotnie mniej nawrotów choroby niż po leczeniu farmakologicznym.

Oczekiwanym rezultatem psychoterapii jest poprawa jakości życia pacjenta pod względem płynącej z niego satysfakcji. Skutki udanej psychoterapii łatwo rozpoznać. Widzi je pacjent, który przestaje cierpieć duchowo i widzą jego bliscy oraz otoczenie, z którymi poprawił relacje.

Jaki powinien być psychoterapeuta?

W psychoterapii relacja między pacjentem a terapeutą jest najważniejsza. Zaufanie i porozumienie to podstawa prowadzenia tego typu leczenia. Dobry terapeuta musi być dla pacjenta życzliwym wsparciem, powinien go szanować, być otwarty, szczery, cierpliwy, autentyczny i empatyczny. Tylko te cechy mogą sprawić, że pacjent będzie zaangażowany w terapię, zmotywowany i będzie szczerze pragnął zmiany.

Terapeuta nie daje gotowych rozwiązań, nie podpowiada ich. W zamian naprowadza swojego pacjenta na właściwą drogę, pokazuje mu możliwości, z których może skorzystać, odkrywa tkwiący w nim potencjał. Nie wolno więc oczekiwać od terapeuty dawania rad i decydowania za nas. Największą pracę trzeba bowiem wykonać samodzielnie. Sukcesem terapii jest właściwe działanie, podjęcie samodzielnej i dobrej decyzji i konsekwentne realizowanie założeń.