Opium - właściwości, działanie i historia substancji narkotycznej

Opium to wysuszony sok z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Zawiera liczne alkaloidy, czyli związki psychoaktywne, m.in. morfinę, kodeinę, tebainę. Opium znane jest już od wieków i dawniej wykorzystywane było do uśmierzania bólu, jako środek nasenny i odurzający. Obecnie pozyskuje się je głównie w celu produkcji silniejszych narkotyków – morfiny i heroiny.

Spis treści

1. Co to jest opium?
2. Historia opium
3. Produkcja opium
4. Drogi podania opium
5. Działanie opium
6. Uzależnienie od opium
7. Przedawkowanie opium

Opium znane jest co najmniej od XIX wieku, kiedy to traktowano je jako środek przeciwbólowy i nasenny. Z powodu opium wybuchały nawet konflikty zbrojne (tzw. wojny opiumowe między Wielką Brytanią a Chinami). Czym jest ta kontrowersyjna substancja i jak oddziełuje na psychikę?

1. Co to jest opium?
2. Historia opium
3. Produkcja opium
4. Drogi podania opium
5. Działanie opium
6. Uzależnienie od opium
7. Przedawkowanie opium

Co to jest opium?

Opium to substancja psychoaktywna pozyskiwana z maku lekarskiego. Za jej narkotyczne właściwości odpowiadają alkaloidy – związki organiczne pochodzenia roślinnego o silnym oddziaływaniu na układ nerwowy ludzi i zwierząt. Szacuje się, że w mleczku makowym, z którego powstaje opium znajduje się co najmniej 20 (według innych źródeł 50) alkaloidów, w tym morfina, kodeina, tebaina, narkotyna, papaweryna. Niektóre z nich stosuje się w lecznictwie – na przykład kodeinę, która znosi odruch kaszlu i morfinę działającą przeciwbólowo.

W większych dawkach alkaloidy z opium mają działanie odurzające i rozluźniające, co powoduje, że bardzo łatwo się od nich uzależnić. Najbardziej uzależniający potencjał ma morfina, którą celowo wyodrębnia się z soku makowego uzyskując w ten sposób czystą, białą substancję o gorzkim smaku, słabo rozpuszczalną w wodzie. Na jej bazie, w procesie acetylacji, uzyskuje się najsilniejszy znany narkotyk - heroinę.

Historia opium

Opium jest jedną z najstarszych znanych człowiekowi substancji psychoaktywnych i przeciwbólowych. Wykorzystywano ją w celach leczniczych i rytualnych w starożytnym Egipcie, Rzymie, Grecji, Persji, Indiach, Chinach. Opium stosowano jako środek znieczulający podczas operacji chirurgicznych, środek znoszący ból oraz odurzający – w tym celu palono je mieszając z tytoniem lub spożywano w formie nalewki alkoholowej zwanej laudanum.

W XIX wieku opium było w dużych ilościach eksportowane z Indii do Chin za pośrednictwem angielskich kupców. Ze względu na rosnącą liczbę uzależnionych i zwiększający się nielegalny przemyt, cesarz chiński zakazał importu opium, co doprowadziło do wybuchu wojen opiumowych.

Produkcja opium

Opium pozyskuje się z mleczka (soku) makowego – płynnej substancji zgromadzonej w rurach mlecznych rośliny. Najwięcej płynu znajduje się w łodygach i owocach (makówkach). W skład mleczka makowego wchodzą cukry, białka, lipidy oraz alkaloidy w stężeniu 15-28%. Ilość substancji psychoaktywnych zależy od właściwości gleby, na której rósł mak. Za najlepsze jakościowo opium uznaje się takie, w której występuje największa zawartość alkaloidu morfiny.

Żeby wydobyć mleczko z wnętrza rośliny, na zielonych, niedojrzałych makówkach robi się płytkie nacięcia, z których wypływa sok. Na początku jest rzadki, białawy, później wskutek procesu utleniania przybiera brązową barwę. Zastygły płyn przypomina gumę, z czasem twardnieje i robi się kruchy. Ma gorzki smak i charakterystyczny zapach. W takiej formie zdrapuje się go z makówki i suszy.

Obecnie największym producentem opium na świecie jest Afganistan. Odpowiada za ok. 90% światowej produkcji tego narkotyku. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest niska urodzajność gleb na terenie Afganistanu (mak to roślina mało wymagająca), panująca tam bieda i niska kultura rolna. Na produkcji opium bogacą się też rządzący talibowie, przez co od lat nie udaje się wprowadzić ograniczeń w eksporcie narkotyków z tego kraju.

Drogi podania opium

Opium można podawać na kilka sposobów:

• pijąc laudanum – przygotowuje się je zalewając opium alkoholem, spirytusem lub wodą z kwaskiem cytrynowym. Taka forma spożywania narkotyku była popularna zwłaszcza w XIX wieku, kiedy nalewki opiumowe były szeroko dostępne. Można było je robić także na własny użytek. Według oryginalnego przepisu do nalewki z opium dodawano przyprawy: szafran, cynamon i goździki.
• paląc – sposób wciąż bardzo popularny w krajach dalekiego Wschodu. Opium pali się za pomocą długiej fajki wdychając opary palonej substancji. Można również robić to przy użyciu kawałka folii aluminiowej, podgrzewając substancję od spodu płomieniem zapalniczki.
• dożylnie – sterylne opium wymieszane z kwaskiem cytrynowym i zagotowane wlewa się do strzykawki i wkłuwa w żyłę. Metoda bardzo niebezpieczna z uwagi na to, że nie można przewidzieć, jaka ilość substancji wywoła pożądany efekt. Osoba nigdy wcześniej niezażywająca narkotyków nawet przy kilku kroplach roztworu wpuszczonych do krwioobiegu może dostać poważnej niewydolności oddechowej, a nawet umrzeć.

Działanie opium

Opium ma podobne działanie do innych narkotyków z grupy opiatów. Wprowadza w stan odprężenia, daje poczucie błogiego spokoju, znosi odczucia bólowe i oddala przykre myśli. Jednocześnie wyostrza zmysły słuchu, wzroku, zapachu. Głębokie rozluźnienie powoduje brak jakiejkolwiek motywacji do działania – zazwyczaj osoba pod wpływem substancji jedynie leży i „kontempluje” rzeczywistość. Taki stan utrzymuje się od jednej do kilku godzin, po czym pojawia się silna chęć ponownego zażycia narkotyku.

Uzależnienie od opium

Substancje z grupy opiatów mają największy potencjał uzależniający wśród narkotyków. Uzależnienie psychiczne po zażyciu opium może wykształcić się już po pierwszej dawce. Uzależnienie fizyczne następuje zazwyczaj po kilku-kilkunastu epizodach narkotycznych. Wraz ze spożywaniem kolejnych dawek rośnie tolerancja na substancję, dlatego aby osiągnąć podobny efekt euforyczny osoba uzależniona musi stale zwiększać ilość przyjmowanego opium.

W przypadku uzależnienia fizycznego, po ominięciu codziennej dawki narkotyku pojawiają się objawy abstynencyjne. Obejmują one gęsią skórkę, łzawienie, katar, rozszerzone źrenice, nudności, wymioty, podwyższone ciśnienie, bóle kości i stawów, bezsenność. Chęć uniknięcia objawów odstawiennych zmusza osoby uzależnione po sięganie po kolejne, coraz większe dawki opium.

Przedawkowanie opium

Przedawkowanie opium jest szczególnie niebezpieczne przy podaniu dożylnym, ponieważ wówczas narkotyk wykazuje najsilniejsze działanie. Zaledwie kilka kropel substancji może spowodować zgon u osoby, która nigdy wcześniej nie miała do czynienia z narkotykami. Dodatkowe ryzyko stanowi zanieczyszczenie roztworu, zwłaszcza jeśli produkowany jest domowymi sposobami. Obecność kurzu, brudu, drobinek piasku, o co nietrudno przy pozyskiwaniu opium bezpośrednio z makówek, znacząco zmienia właściwości narkotyku potęgując negatywne skutki jego działania.

Objawy przedawkowania opium to m.in. zahamowanie aktywności ośrodka oddechowego w mózgu, utrata przytomności, spowolnienie pracy serca, nagła siność skóry i warg.