Odżywianie a zdrowie psychiczne: jak złe nawyki żywieniowe wpływają na zdrowie psychiczne?

Odżywanie a zdrowie psychiczne jest to zagadnienie, którym współcześnie zajmuje się psychiatra żywieniowa. Okazuje się, że wpływ na zdrowie psychicznie miewają zjawiska, których zdecydowanie wcześniej byśmy o to nie podejrzewali. Jednym z nich jest odżywanie wykazujące korelację z różnymi zaburzeniami psychicznymi. Dowiedz się więcej, jaki jest związek między odżywaniem a zdrowiem psychicznym!

Odżywianie a zdrowie psychiczne to korelacja, która jest celem badań nowej dyscypliny, jaką jest psychiatra żywieniowa. Z roku na rok następuje wzrost rozpowszechniania zaburzeń psychicznych. Przyczyny tej tendencji są różne. Obecnie za zwiększenie częstości występowania różnych jednostek z kręgu zainteresowania psychiatrii w dużym stopniu odpowiada pandemia COVID-19, która trwa od 2020 roku.

Spis treści

1. Odżywianie a zdrowie psychiczne: zależności 
2. Odżywianie a zdrowie psychiczne: jak leczyć?  
3. Dlaczego odżywianie wpływa na zdrowie psychiczne?
4. Psychiatria żywieniowa jako rozwijająca się dyscyplina

Statystyki są bezlitosne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że w 2030 roku zaburzenia depresyjne stanowić mogą jeden z najistotniejszych problemów zdrowotnych ludzkości. Z tego powodu coraz więcej naukowców bada, jakie czynniki i zjawiska sprzyjają rozwijaniu się zaburzeń psychicznych. Okazuje się, że, wpływ na problemy natury psychicznej mają aspekty, których wcześniej nie brano pod uwagę, jak na przykład odżywanie. Na czym polega związek między odżywianiem a zdrowiem psychicznym?

Odżywianie a zdrowie psychiczne: zależności 

Pewne zależności między odżywianiem a zdrowiem psychicznym są oczywiste. Mowa tutaj o zaburzeniach odżywiania takich jak np. anoreksja czy bulimia. Do podstawowych objawów tych chorób należą: 

• drastyczne ograniczenie przyjmowania posiłków
• napady objadania się, którym towarzyszą próby uniknięcia przyrostu masy ciała polegające np. na prowokowaniu wymiotów.

Istnieją też inne zależności między odżywianiem a zdrowiem psychicznym, które nie są aż tak jednoznaczne.  

Jednym z najczęściej spotykanych zaburzeń psychicznych jest depresja. Typowo kojarzona jest z obniżonym nastrojem, anhedonią (brakiem lub utratą zdolności odczuwania przyjemności) i utratą motywacji. W przebiegu depresji pacjenci mogą przejawiać też wiele nieprawidłowych zachowań dotyczących posiłków. Zdarza się, że tracą oni masę ciała z powodu utraty apetytu. Albo niektóre osoby zmagające się z depresją zupełnie przestają zwracać uwagę na to, co spożywają. Na przykład ci, którzy wcześniej przykładali dużą wagę do dbania o dietę, po zdiagnozowaniu depresji zaczynają sięgać po wysoko przetworzone i łatwo dostępne produkty, których wartość odżywcza pozostawia wiele do życzenia.

Powszechnie wiadomo już od wielu lat, że poważnym problemem zdrowotnym na całym świecie jest nadmierna masa ciała. Nadwaga i otyłość niosą za sobą wiele różnych zagrożeń. Dotyczą one nie tylko układu krążenia czy narządu ruchu, ale także zdrowia psychicznego.

Pacjenci z nadmierną masą ciała bywają często obiektami przykrych komentarzy ze względu na swój wygląd. Część z nich radzi sobie z tym lepiej lub gorzej. Niektóre osoby nie są jednak na tyle odporne, by znieść ciągłą krytykę ze strony otoczenia. Wtedy dochodzi do tego, że osoby te nie mają ochoty wychodzić z domu albo rezygnują z nawiązywania kontaktów interpersonalnych. W rezultacie ograniczają też aktywność ruchową, co może potęgować ich nadmierną masę ciała. Ponadto izolacja społeczna może stanowić czynnik zwiększający ryzyko rozmaitych zaburzeń psychicznych m.in. zaburzeń depresyjnych oraz zaburzeń lękowych.

Cukrzyca jest jednym z powikłań otyłości. Osoby z nadmierną masą ciała borykają się z cukrzycą typu 2 i jej wystąpienie może nasilać zaburzenia psychiczne. W takim przypadku może dojść do zwiększenia ryzyka zaburzeń depresyjnych.

Przeczytaj też: Depresja nawracająca - objawy i leczenie

Odżywianie a zdrowie psychiczne: jak leczyć?  

To, że między odżywianiem a zdrowiem psychicznym istnieje wyraźna korelacja, co mogą potwierdzić zjawiska zaobserwowane u osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych. Stosowanie leków psychotropowych wiąże się z występowaniem skutków ubocznych. Część leków przeciwdepresyjnych może powodować brak apetytu i spadek masy ciała. Z kolei inne antydepresanty wraz z częścią leków przeciwpsychotycznych czy normotymicznych, mogą prowadzić do wzmożenia łaknienia, co skutkuje przyrostem masy ciała.

Czasami wpływ leków psychotropowych na apetyt jest przez lekarzy bardzo świadomie wykorzystywany. Jako przykład można wskazać pacjentów z zaburzeniami odżywiania, u których jednocześnie współistnieją zaburzenia snu czy zaburzenia depresyjne. W takiej sytuacji jedną z form pomocy są leki przeciwdepresyjne, które między innymi poprawiają nastrój i stymulują łaknienie.

Przeczytaj też: Dieta, która poprawia humor i daje poczucie szczęścia

Dlaczego odżywianie wpływa na zdrowie psychiczne?

Część zależności między odżywianiem a zdrowiem psychicznym można uznać za raczej oczywiste. To inne korelacje wydają się jednak zdecydowanie bardziej tajemnicze i trudne do zrozumienia. W ostatnich latach naukowcy analizują powiązanie układu pokarmowego z układem nerwowym tzw. osi jelita-mózg. Tworzą ją liczne komórki nerwowe, które ostatecznie łączą ze sobą przewód pokarmowy z układem nerwowym. Wpływ na ich czynność mają hormony, neuroprzekaźniki, komórki układu odpornościowego, ale również bakterie bytujące w przewodzie pokarmowym.

Skład mikrobioty jelitowej zależny jest od różnych czynników, m.in. od formy porodu, sposobu karmienia niemowlęcia czy od rodzaju diety. Biorąc więc pod uwagę to, że mikroflora jelitowa wpływa na czynność ośrodkowego układu nerwowego, a jej skład zależny jest od odżywiania, doskonale widoczna staje się kolejna korelacja pomiędzy odżywianiem a zdrowiem psychicznym.

Właściwe odżywianie jest ważne w każdym okresie życia. Szczególnie istotne jest ono u najmłodszych, u których zdrowa i zbilansowana dieta wpływa na ich prawidłowy rozwój. Niedożywienie skutkować może u nich zaburzeniami rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, co może mieć negatywne konsekwencje w przyszłości. Poza tym u niedożywionych dzieci ze zwiększoną częstością spotykane są zaburzenia psychiczne, takie jak np. depresja, drażliwość czy zachowania agresywne.

Przeczytaj też: Brak apetytu - przyczyny zaburzenia łaknienia u dzieci i dorosłych

Psychiatria żywieniowa jako rozwijająca się dyscyplina

Probiotyki, prebiotyki czy postbiotyki są one powszechnie znane przez pacjentów. Te produkty mają zdolność wpływania na skład mikroflory jelitowe. W ostatnim czasie dość często jest mowa o psychobiotykach, czyli o specyficznych probiotykach, których stosowanie u osób z zaburzeniami psychicznymi może przynosić określone korzyści. Jedną z nich jest produkcja przez dobroczynne bakterie różnych neuroprzekaźników, np. serotonina czy kwas gamma-aminomasłowy. Spośród  teorii dotyczącej patogenezy depresji wymienia się te, które koncentrują się wokół nieprawidłowych ilości neurotransmiterów w układzie nerwowym.

Związek pomiędzy odżywianiem a zdrowiem psychicznym istnieje. Liczne obserwacje pokazują, że ludzie przejawiają nieprawidłowe nawyki żywieniowe z powodu szybkiego stylu życia czy innych problemów. Dlatego też coraz prężniej rozwija się nowa gałąź psychiatrii – nutripsychiatria, inaczej mówiąc psychiatria żywieniowa. W kręgu jej zainteresowań znajdują się zarówno bezpośrednie korelacje pomiędzy odżywianiem a zdrowiem psychicznym, jak i szukanie przyczyn, dlaczego te zależności są aż tak istotne i wyraźne. Na przykład zaobserwowano związek między depresją a stanami zapalnymi toczącymi się w organizmie. Odkrycie kolejnych zależności jest wyzwaniem dla badaczy.  

Czytaj więcej: 

• Depresja starcza: objawy, przyczyny, leczenie
• Psychoza maniakalno-depresyjna: przyczyny, objawy i leczenie
• Wszystko o apetycie: zaburzenia APETYTU, smak, utrata apetytu

Bibliografia:

• Szczygieł K., Samochowiec J., Wpływ żywienia na zdrowie psychiczne w opinii psychiatry, Via Medica 2019
• Materiał Mental Health Foundation, Diet and mental health, dostęp on-line: https://www.mentalhealth.org.uk/a-to-z/d/diet-and-mental-health