Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień - objawy. Jak bezpiecznie odstawić leki?

Odstawienie leków antydepresyjnych powinno odbywać się stopniowo. Zdarza się jednak, że gdy osoba przyjmująca tego typu leki zaczyna zauważać poprawę swojego stanu zdrowia, odstawia je samodzielnie. W takim przypadku mogą pojawić się objawy zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych. Dlaczego nagłe odstawienie antydepresantów jest niezalecane? Co jeszcze może stać się, gdy pacjent z dnia na dzień zrezygnuje z ich stosowania?

Leki przeciwdepresyjne to jedna z częściej wykorzystywanych w leczeniu psychiatrycznym grup leków. Stosowane są one m.in. w leczeniu zaburzeń depresyjnych, ale i zaburzeń lękowych czy zaburzeń odżywiania (np. bulimii). Niezależnie od rodzaju schorzenia leczonego tymi środkami, psychiatrzy zwracają szczególną uwagę na to, że leków antydepresyjnych nie powinno się odstawiać nagle, bez konsultacji z lekarzem. Ich nagłe odstawienie stwarza bowiem ryzyko wystąpienia wielu różnych niekorzystnych następstw.

Spis treści

1. Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień – dlaczego jest niewskazane?
2. Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień - objawy. Zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych
3. Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień - przyczyny
4. Zasady bezpiecznego odstawiania leków przeciwdepresyjnych

Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień – dlaczego jest niewskazane?

Zalecany czas przyjmowania leków przeciwdepresyjnych bywa różny. Przykładowo, w leczeniu pierwszego epizodu depresji pacjent powinien je zażywać przez 6 do 12 miesięcy.

Środki te wpływają na stężenia różnych neuroprzekaźników, m.in.:

• serotoniny,
• noradrenaliny
• czy dopaminy.

Z wykorzystaniem tych preparatów dochodzić ma do zmian ich ilości w strukturach mózgowia, do których utrwalenia zwyczajnie potrzebny jest czas. Tutaj właśnie pojawia się pierwszy argument przemawiający za tym, aby leków przeciwdepresyjnych nie odstawiać zbyt szybko.

Wcześnie pojawiająca się po ich włączeniu poprawa stanu pacjenta nie jest równoznaczna z możliwością odstawienia leków. Aby poprawa ta się utrzymała, leki przeciwdepresyjne, muszą być przyjmowane przez odpowiednio długi czas.

Skutki zbyt szybkiego odstawienia leków przeciwdepresyjnych

Ze zbyt wczesnym odstawieniem leków przeciwdepresyjnych związane jest ryzyko pogorszenia stanu pacjenta. Wtedy, gdy chory przestanie przyjmować potrzebne mu leki za wcześnie, efektem może być np. nawrót objawów depresji.

Nagłe odstawienie leków przeciwdepresyjnych może prowadzić do zagrożenia życia pacjenta. U niektórych osób dochodzić może do tak znaczącego pogorszenia, że zaczną pojawiać się u nich myśli, a nawet i zamiary samobójcze.

W związku z szybkim odstawieniem antydepresantów możliwe jest jednak również i wystąpienie innego problemu, którym jest zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych.

Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień - objawy. Zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych

Zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych przez niektóre osoby bywa uznawany za zjawisko tożsame z objawami, które pojawiają się u osób uzależnionych po odstawieniu długotrwale przyjmowanych leków czy substancji psychoaktywnych. Tak jednak zdecydowanie nie jest – leki antydepresyjne nie uzależniają.

Ogólnie nie ma pewności co do tego, jakie są przyczyny zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych. Jedną z teorii na ten temat jest ta, według której zjawisko to może rozwijać się w związku z czasowym, następującym po odstawieniu antydepresantów, spadkiem stężenia pewnych neurotransmiterów w ośrodkowym układzie nerwowym.

Objawy zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych bywają naprawdę dotkliwe i wśród możliwych wymienić można tutaj:

• dolegliwości grypopodobne (takie jak np. znaczne osłabienie czy poczucie ogólnego rozbicia),
• drażliwość,
• niepokój,
• zawroty głowy,
• bolesne skurcze mięśniowe,
• bóle głowy,
• mdłości,
• zaburzenia koordynacji,
• koszmary senne,
• zaburzenia snu,
• drżenia mięśniowe,
• pobudzenie psychoruchowe.

Lista możliwych następstw nagłego odstawienia leków przeciwdepresyjnych jest więc stosunkowo długa, do tego warto dodać, że dolegliwości mogą utrzymywać się przez dość długi czas.

Standardowo objawy zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych trwają przez 1-4 tygodnie od nagłego zaprzestania przyjmowania tych leków.

Odstawienie leków antydepresyjnych z dnia na dzień - przyczyny

Istnieje wiele powodów, przez które pacjenci nagle decydują się zaprzestać przyjmowania leków przeciwdepresyjnych.

Jednym z najczęstszych jest odczuwanie znacznej poprawy samopoczucia.

Inną przyczyną nagłej decyzji o zaprzestaniu przyjmowania antydepresantów bywa występowanie u pacjentów skutków ubocznych farmakoterapii. Typowo utrzymują się one przez maksymalnie kilkanaście dni i samoistnie ustępują. Bywa jednak, że u niektórych pacjentów niepokojące działania niepożądane utrzymują się przez dłuższy czas.

Czasami pacjent nie jest w stanie zaakceptować pewnych skutków ubocznych leczenia (np. zaburzeń erekcji). W takim przypadku, zamiast oczekiwać na konsultację z psychiatrą, decyduje się nagle odstawić leki przeciwdepresyjne w wyniku przytłoczenia ich działaniami niepożądanymi.

Kolejnym powodem, przez który leki przeciwdepresyjne bywają nagle odstawiane, jest zajście w ciążę.

Zasady bezpiecznego odstawiania leków przeciwdepresyjnych

Leki przeciwdepresyjne jak najbardziej można odstawiać, należy jednak to czynić zgodnie z zaleceniami prowadzącego psychiatry. Dzięki temu ryzyko wystąpienia objawów zespołu dyskontynuacji oraz pogorszenia stanu chorego jest znacznie mniejsze.

Stopniowe zmniejszanie dawki

Przede wszystkim istotne jest to, aby preparaty przeciwdepresyjne odstawiać stopniowo.  Najkorzystniejsze jest stopniowe redukowanie ich dawkowania, obserwacja stanu pacjenta.

Dopiero wtedy, gdy zmniejszeniu dawki leku nie towarzyszyły niepokojące objawy, możliwe jest kolejne jej zmniejszanie, aż do całkowitego wycofania leku.

Zmiana leku

U niektórych pacjentów objawy zespołu dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych pojawiają się przy minimalnym nawet zmniejszeniu dawkowania przyjmowanych przez nich leków.

W takiej sytuacji możliwa jest zamiana dotychczas stosowanego antydepresantu o krótkim okresie półtrwania – np. sertraliny – na lek, którego okres półtrwania jest zdecydowanie dłuższy (takim środkiem jest chociażby fluoksetyna).

Po zmianie na drugi lek podejmować można z kolei próby ograniczania z biegiem czasu jego dawki, a w końcu spróbować całkowicie go odstawić.

Odstawienie leków w przypadku ciąży

U kobiet w ciąży, mimo wszystko, nagłe zaprzestanie przyjmowania antydepresantów nie jest wskazane.

W ciąży zalecane jest przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych tylko w razie konieczności i jak w najmniejszej możliwej dawce. Czasami jednak ryzyko związane z ich przyjmowaniem jest zdecydowanie mniejsze niż możliwe ryzyko pogorszenia stanu psychicznego ciężarnej.

Pacjentki powinny pozostawać pod stałą opieką psychiatry i ginekologa i postępować zgodnie z otrzymywanymi od nich zaleceniami – takie postępowanie jest zwyczajnie najbezpieczniejsze zarówno dla nich, jak i dla ich dzieci.

Czytaj też:

• Leki antydepresyjne: zastosowanie, działanie, skutki uboczne, uzależnienie
• Leki psychotropowe - działanie, rodzaje i skutki uboczne stosowania psychotropów
• Zespół abstynencyjny (zespół odstawienny): przyczyny, objawy, leczenie