Morfina: działanie, objawy zażycia, uzależnienie

Morfina to jedna z najstarszych substancji psychoaktywnych używanych w celach medycznych i narkotycznych. Po raz pierwszy zsyntetyzowano ją w 1804 roku i mimo wielu skutków ubocznych, jakie wywołuje, nadal znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu ciężkich postaci bólu. Zobacz, jak działa morfina i jakie są objawy jej zażycia.

Spis treści

1. Co to jest morfina?
2. Morfina: historia
3. Morfina: wygląd i sposoby podania
4. Morfina: działanie
5. Morfina jako lek
6. Morfina: uzależnienie
7. Morfina: objawy zażycia
8. Morfina: przedawkowanie

Co to jest morfina?

Morfina to najważniejszy związek psychoaktywny wchodzący w skład opium – substancji otrzymywanej z makówek niedojrzałego maku lekarskiego. Pod względem chemicznym morfina jest alkaloidem, czyli organicznym związkiem chemicznym pochodzenia roślinnego zawierającym azot.

W dużych dawkach alkaloidy są toksyczne, jednak w mniejszych mogą mieć działanie lecznicze (np. hamować odruch kaszlu jak kodeina), przeciwbólowe oraz odurzające.

Morfina: historia

Morfinę po raz pierwszy wyizolowano z opium w 1804 roku – dokonał tego niemiecki farmaceuta, Friedrich Sertürner. Odkrytej przez siebie substancji przypisał właściwości nasenne i przeciwbólowe. Nadał jej nazwę morfina od imienia boga snu, Morfeusza. Wkrótce substancję zaczęto sprzedawać jako anestetyk, lek nasenny, przeciwbólowy oraz stosować w terapii uzależnienia od alkoholu i opium.

Już w XIX wieku notowano wiele przypadków uzależnienia od morfiny. Był to narkotyk stosowany podczas Wojny Secesyjnej – wtedy, jak mówią szacunki, w nałóg popadło ok. 400 tysięcy amerykańskich żołnierzy.

Morfina była znana także w Polsce, gdzie uzależnienia od niej występowały głównie wśród lekarzy i personelu medycznego. Pierwsze prawo zabraniające jej posiadania wydano w USA w 1914 roku pod wpływem rosnącego problemu uzależnień od opiatów. Morfina zaczęła tracić na popularności jako narkotyk w momencie odkrycia jej silniejszej pochodnej – heroiny.

Morfina: wygląd i sposoby podania

Morfina to biały proszek o gorzkim smaku, nie ma zapachu. Jest słabo rozpuszczalna w wodzie.

Morfina w tabletkach

Morfinę można podawać doustnie pod postacią tabletek (wtedy zaczyna działać po ok. 30 minutach).

Morfina do wstrzykiwania

Morfina w postaci roztworu przeznaczona jest do wstrzykiwania pod skórę (działa po 15 minutach) lub dożylnie (początek po 2-3 minutach, maksymalne po ok. 30 min).

Całkowity czas działania substancji wynosi ok. 4 godzin.

Morfina: działanie

Morfina wykazuje silne działanie uspokajające, przeciwbólowe i nasenne. Powoduje odurzenie, rozluźnienie, daje uczucie błogości i euforii, wyostrza zmysł słuchu i dotyku. Tłumi negatywne myśli i emocje, zmniejsza poczucie lęku, wprowadza w stan uspokojenia.

Pod względem fizycznym morfina działa depresyjnie na układ oddechowy, hamuje odruch kaszlowy, zwęża źrenice. Ponadto wywołuje spowolnienie psychoruchowe, likwiduje uczucie zmęczenia i głodu.

Większe dawki narkotyku mogą powodować tzw. sen morfinowy, który różni się od normalnego snu zachowaniem wrażliwości na bodźce zewnętrzne, szczególnie na dźwięki.

Morfina jako lek

Morfinę wykorzystuje się do leczenia ostrych postaci bólu w przebiegu choroby nowotworowej. To najsilniejszy środek przeciwbólowy, jaki przepisuje się chorym na raka – zgodnie z tzw. drabiną analgetyczną należy do III grupy substancji używanych w leczeniu przewlekłego bólu nowotworowego. Stosuje się go także u pacjentów po operacjach, po świeżo przebytym zawale, w chorobie niedokrwiennej serca, po urazach i wypadkach.

Czytaj też: Rak nie musi boleć - czy trzeba bać się morfiny?

Choć naukowcy próbowali wyizolować pochodne morfiny, które pozbawione byłyby właściwości narkotycznych, jak dotąd nie wynaleziono substancji, która skutecznie uśmierzałaby ból, a jednocześnie nie wykazywała skutków ubocznych. Warto jednak zaznaczyć, że podawanie morfiny w odpowiednich dawkach pod kontrolą lekarza bardzo rzadko prowadzi do uzależnienia.

Morfina: uzależnienie

Morfina stosowana w celach odurzających bardzo szybko uzależnia. Już po 1-2 zażyciach rozwija się uzależnienie psychiczne, co skutkuje pojawianiem się bardzo silnej chęci zażycia kolejnej dawki narkotyku.

Po kilku lub kilkunastu podaniach morfina wywołuje uzależnienie fizyczne – wówczas nie tylko psychika, ale i ciało domaga się coraz większych ilości substancji. W przypadku pominięcia dawki pojawia się głód narkotyczny, czyli szereg objawów abstynencyjnych: drżenie mięśni, łzawienie oczu, mdłości, wymioty, biegunki, kichanie, nasilone pocenie, niepokój, stany lękowe, depresja.

W skrajnych przypadkach, jeśli osoba uzależniona przyjmowała bardzo duże dawki morfiny, może dojść do zaburzeń krążenia, a nawet zgonu w wyniku zawału serca.

Na ogół jednak objawy odstawienne utrzymują się przez 2-3 dni po czym mijają. Po 8-10 dniach organizm jest całkowicie odtruty, w wyniku czego ponownie staje się wrażliwy nawet na niewielkie ilości narkotyku.

Jednak uzależnienie psychiczne od morfiny pozostaje, przez co uzależnieni zwykle szybko wracają do nałogu. Jednym ze skutecznych sposobów walki z uzależnieniem od opioidów jest przejście na program metadonowy, czyli zażywanie mniej szkodliwego zamiennika morfiny – metadonu.

Morfina: objawy zażycia

Po podaniu morfiny można zaobserwować następujące objawy fizyczne:

• zwężone źrenice słabo reagujące na światło,
• spowolnienie psychoruchowe,
• senność,
• zniesienie uczucia głodu,
• zniesienie bólu,
• zmniejszenie potrzeb seksualnych,
• zaburzenia przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, zaparcia,
• spadek ciśnienia i tętna,
• otępienie,
• bełkotliwa mowa,
• zatrzymanie moczu.

Istotnym objawem przewlekłego zażywania morfiny jest spadek motywacji życiowej, apatia, utrata zainteresowań, osłabienie woli, rozleniwienie. W miarę gdy nałóg się wzmaga, osoba uzależniona coraz bardziej skupia się na zdobywaniu pieniędzy na zakup kolejnych porcji morfiny. Zaniedbuje przy tym pracę, rodzinę, higienę osobistą, wyzbywa się wszelkich hamulców moralnych i całą swoją energię życiową przeznacza na zdobywanie narkotyku.

Morfina: przedawkowanie

Objawy wskazujące na zatrucie morfiną to:

• nudności i wymioty,
• suchość w jamie ustnej,
• spłycony oddech,
• bardzo silne zwężenie źrenic do wielkości główki od szpilki,
• niewydolność oddechowa prowadząca do sinicy (skóra twarzy i ciała staje się sina, blada),
• obniżenie temperatury ciała i ciśnienia krwi,
• śpiączka.

W przypadku zatrucia pierwsza pomoc polega zazwyczaj na sprowokowaniu wymiotów, podaniu węgla aktywowanego w roztworze wodnym (nawet gdy morfina została podana dożylnie, ponieważ przenika do żołądka) lub środków przeczyszczających.

Minimalna dawka śmiertelna morfiny wynosi ok. 0,2 g, ale w przypadku nadwrażliwości zgon może nastąpić nawet po zażyciu 60 mg. Osoby uzależnione wykazują zwiększoną tolerancję na narkotyk i w ich przypadku nawet dawki rzędu 2-3 g na dzień nie wywołują objawów zatrucia.