Lęki i fobie nie pozwalają normalnie żyć. Co robić?

Lęk bywa przejawem rozmaitego rodzaju zaburzeń lękowych – problem pojawiać się może w przypadku zaburzeń lękowych uogólnionych, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych czy fobii specyficznych. Zdarza się, że przybiera on tak duże nasilenie, że pacjent nie jest w stanie zwyczajnie funkcjonować – co można więc zrobić, aby pokonać lęk?

Spis treści

1. Podstawowe metody łagodzenia lęku
2. Zapobieganie nasilaniu się lęku
3. Leczenie zaburzeń lękowych – rola psychoterapii
4. Leczenie zaburzeń lękowych – rola farmakoterapii

Zaburzenia lękowe stanowią jedne z najczęściej spotykanych u ludzi zaburzeń psychicznych. Występują one u osób w każdym wieku i chociaż łączy je wspólny mianownik, którym jest właśnie lęk, u zmagających się z nimi pacjentów pojawiać się mogą różnorakie problemy.

Zaburzenia lękowe uogólnione związane są z występowaniem niepokoju przez cały czas. Pacjenci mogą martwić się o zdrowie pozostających w dobrej kondycji bliskich czy niepokoić się finansami rodziny w sytuacji, gdy mają oni zgromadzone całkiem pokaźne oszczędności. W przebiegu zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych pacjentów dręczyć mogą natrętne myśli oraz kompulsje, czyli czynności natrętne, których wykonywanie przynosi chwilową ulgę.

Zaburzenia lękowe z napadami paniki powiązane są z epizodami wyjątkowego nasilonego lęku, któremu towarzyszyć mogą dolegliwości natury somatycznej (np. drżenie rąk, przyspieszenie czynności serca).

W przebiegu fobii specyficznych pacjenci odczuwają zaś lęk w związku z kontaktem czy myśleniem o jakichś konkretnych czynnikach (takich jak np. możliwość zetknięcia z pająkami w przypadku arachnofobii).

Zaburzenia lękowe miewają przeróżne oblicza. Niezależnie jednak od tego, jaka dokładnie jednostka występuje u pacjenta, związane z nią nieprzyjemne uczucia mogą naprawdę utrudniać życie. Dlatego ludzie poszukują sposobów na to, jak pokonać lęk.

Podstawowe metody łagodzenia lęku

Istnieją pewne proste sposoby niwelowania odczuwanego niepokoju, o których tak naprawdę niektórzy nie mają bladego pojęcia. Pomagać mogą naprawdę prostego rodzaju oddziaływania – lęk może się zmniejszać chociażby wtedy, gdy człowiek podejmuje się wykonywania sprawiających mu przyjemność czynności. Niektórym pomaga czytania książek, innym spacerowanie, jeszcze inne osoby uspokajają się zaś wtedy, gdy słuchają muzyki (i może to być zarówno heavy metal, jak i muzyka klasyczna).

Od wielu lat w mediach wspomina się o tym, jak ważna dla utrzymania dobrego zdrowia jest regularna aktywność fizyczna.

Wysiłek pomaga nie tylko ciału, ale i duszy. Szczególnie tym osobom, które zmagają się z ciągłym uczuciem niepokoju, pomagać mogą intensywne ćwiczenia, takie jak np. bieganie czy jazda na rowerze.

Uspokajać mogą jednak i całkowicie odmienne aktywności, jak np. joga czy pilates. Niektórzy bardzo chwalą sobie medytowanie. Regularne praktykowanie medytacji bywa dla wielu osób skuteczną metodą redukowania lęku.

Zapobieganie nasilaniu się lęku

Można wyróżnić również aktywności, które to mogą nasilić uczucie niepokoju. Istotna jest m.in. dieta – pewne produkty, spożywane w nadmiernych ilościach, mogą sprzyjać pojawianiu się lęku.

Jednym z podstawowych jest tutaj kofeina – osoby borykające się z zaburzeniami lękowymi raczej powinny z tego powodu unikać nadmiernych ilości małej czarnej. Podobnie jest z alkoholem – jego regularne spożywanie, a w szczególności nadużywanie, może być przyczyną występowania u pacjentów objawów lękowych.

Lęk nasilać może nie tylko kawa, ale i zmęczenie. Pacjenci cierpiący na zaburzenia lękowe powinni więc zdecydowanie dbać o samych siebie i starać się sypiać przez odpowiednią ilość godzin oraz pilnować tego, by po intensywnej pracy mieli czas na odpoczynek i regenerację.

Leczenie zaburzeń lękowych – rola psychoterapii

U niektórych osób lęk przybiera bardzo dużo nasilenie, co znacząco utrudnia im codzienne funkcjonowanie. Zdarza się, że z powodu ryzyka wystąpienia napadu paniki pacjenci przestają opuszczać miejsce zamieszkania.

Dzieje się czasami tak, że człowiek z powodu natrętnych myśli nie jest w stanie właściwie wykonywać swojej pracy. Wtedy, gdy objawy lękowe mają bardzo duże natężenie, nie ma już na co czekać – konieczne staje się poszukiwanie specjalistycznej pomocy.

Jednym z podstawowych oddziaływań, wykorzystywanych w leczeniu zaburzeń lękowych, jest psychoterapia. Różne jej rodzaje mogą pomagać pacjentom w pokonaniu ich lęku – wśród przykładowych można wymienić:

• terapię poznawczo-behawioralną,
• terapię psychodynamiczną
• czy terapię psychoanalityczną.

Niektórym wydawać się może, że rozmową nie da się zniwelować lęku. W rzeczywistości jednak terapia bywa bardzo skuteczną metodą leczenia zaburzeń lękowych.

Istotą terapii jest przede wszystkim poszukiwanie przyczyn występowania u pacjenta objawów lękowych. Dodatkowo w jej trakcie pacjent staje się świadomy sposobów na to, jak sobie radzić z własnym lękiem.

Podczas niektórych terapii wykorzystywane są techniki ekspozycyjne, które mogą wywoływać w pacjentach wręcz przerażenie. W praktyce jednak bywają one bardzo skuteczne szczególnie w przypadku fobii specyficznych.

Wspomniane techniki związane są – jak sama nazwa wskazuje – z eksponowaniem pacjenta na czynniki, które wywołują w nim silny lęk. Takowymi mogą być np. przebywanie w ciasnych przestrzeniach (w przypadku klaustrofobii) czy kontakt z pająkami (w przypadku arachnofobii). Celem jest m.in. pokazanie leczonemu, że sytuacja, która wywołuje w nim skrajnie nieprzyjemnie uczucia, w rzeczywistości wcale nie jest groźna.

Leczenie zaburzeń lękowych – rola farmakoterapii

Czasami sama tylko psychoterapia pozwala pacjentowi uporać się z objawami lękowymi. Zdarza się jednak, że są one na tyle nasilone, że konieczne jest skorzystanie z innych jeszcze metod leczenia zaburzeń lękowych. Mowa tutaj o wsparciu psychiatrycznym i farmakoterapii.

W przypadku zaburzeń lękowych stosowane bywają leki, które mogą doraźnie, w ciągu kilku chwil doprowadzić do zmniejszenia nasilenia lęku, jak i takie środki, które przyjmowane długoterminowo, codziennie mogą wywierać działanie przeciwlękowe.

Do pierwszych z wymienionych zaliczane są takie leki, jak hydroksyzyna czy benzodiazepiny. Ze środków z grupy benzodiazepin (takich jak np. diazepam, alprazolam czy klonazepam) należy jednak korzystać z zachowaniem bardzo dużej ostrożności, ponieważ stosując je, nie powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych, a do tego istnieje ryzyko uzależnienia się od nich.

W leczeniu zaburzeń lękowych wykorzystywać można również i leki przeciwdepresyjne, takie jak np. inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (do których zaliczane są np. sertralina i escitalopram) czy inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (do których należy np. duloksetyna). Środki tego rodzaju również mogą zmniejszać nasilenie lęku. Działanie to jednak pojawia się po pewnym – sięgającym zwykle kilku tygodni – czasie ich stosowania.

Tak jak zaburzenia lękowe z całą pewnością mogą znacząco utrudniać pacjentom życie, tak i – szczęśliwie – istnieją metody, dzięki którym można zniwelować ich objawy. Wtedy, gdy niepokój i lęki nie pozwalają normalnie żyć, nie ma na co czekać – im wcześniej rozpoczęte zostanie niezbędne leczenie, tym szybciej pacjent odzyska upragniony spokój.