Lęk nasz powszedni, czyli jak się objawia STRES i co jest jego przyczyną

Stres dopada każdego z nas. Zaczyna się banalnie. Budzik nie zadzwonił, spóźniłaś się do pracy, szef krzywo na ciebie spojrzał, dziecko przyniosło ze szkoły jedynkę... Wtłoczeni w codzienne obowiązki, zapędzeni, bardzo łatwo ulegamy frustracjom. Mówimy wtedy, że dopadł nas stres.

Stres to dziś słowo wytrych, dobre na każdą okazję. Dla biologa oznacza stan mobilizacji całego organizmu wynikający z konieczności reagowania na nietypowe sytuacje. Psycholog powie, że to obraz relacji między człowiekiem a jego otoczeniem. Niezależnie od definicji stres zawsze wiąże się dla nas z nieprzyjemnym przeżyciem lub trudnościami.

Przewlekły stres powoduje spadek odporności

Wszystkie problemy, które naruszają więzi rodzinne, brak pieniędzy, kłopoty w życiu zawodowym, mniejsze czy większe niepowodzenia wywołują w nas reakcje nerwicowe. Zazwyczaj radzimy sobie  z nimi. Niekiedy wystarczy tylko rozmowa z przyjacielem lub pójście do solarium, na siłownię czy do kosmetyczki. Gorzej jest już, gdy trzeba znieść śmierć bliskich osób, utratę pracy, udział w wypadku komunikacyjnym, kradzież czy napad. To przeżycia traumatyczne, które zginają nam kark i nie pozwalają się prędko pozbierać. Na zwykły codzienny stres reagujemy większą aktywnością fizyczną i umysłową. Podnosi się wtedy ciśnienie i poziom cukru we krwi, a tętno przyspiesza. Ciało  i umysł są przygotowane do działania - walki lub ucieczki. Odczuwamy lęk, strach, złość lub wrogość. Ale przedłużający się stan mobilizacji sił organizmu może doprowadzić do wyczerpania i spadku odporności. Możemy wtedy  złapać np. ostrą infekcję dróg oddechowych. Czasem dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego, zakłócenia pracy serca i zmniejszenia jego wydolności. Co więcej, żyjąc w ciągłym stresie, zwiększamy ryzyko zachorowania na raka.

Reakcja stresowa

To proces, który angażuje centralny układ nerwowy, sercowo-naczyniowy i nadnercza. W sytuacji zagrożenia podwzgórze, znajdujące się  u podstawy mózgu, rozpoczyna wydzielanie substancji koordynującej przebieg stresu, zwanej czynnikiem CRF. Z krwią trafia ona do mózgu  i pobudza przysadkę mózgową do produkcji hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) nazywanego kortykotropiną. Pod jej wpływem nadnercza wydzielają steroidy, czyli substancje decydujące o przebiegu reakcji na stres i jej wygaśnięciu. Jest to sprawa indywidualna. Wiele zależy od skłonności genetycznych i doświadczeń życiowych.

Przyczyny stresu

Bardzo często nie uświadamiamy sobie, że brak apetytu, trudności  z zasypianiem i koncentracją to normalna reakcja na stres. Oczywiście lepiej nie mieć takich kłopotów, niż umieć sobie z nimi radzić. Ale na tak idealną sytuację nie możemy liczyć. Lekarze uważają, że najbardziej szkodliwy stres fundujemy sobie sami. Mechanizm jest bardzo prosty - stawiamy przed sobą coraz to ambitniejsze cele, dajemy się wciągnąć (często wbrew własnej woli) w tzw. wyścig szczurów. Robimy karierę, zdobywamy majątek. Zastanówmy się, czego chcemy, co nas cieszy. Gdy odpowiemy sobie na takie pytania, może okazać się, że powinniśmy zmienić coś w naszym życiu, a tym samym wyeliminujemy wiele stresujących sytuacji.

Odporność na stres

Odporność na stres, jak twierdzą psychiatrzy, zależy od naszego usposobienia. Od tego, czy jesteśmy przekonani, że życie ma porządek, że zdarzenia da się wytłumaczyć, że wszelkie działania są warte wysiłku i zaangażowania, a sprostanie kolejnym wyzwaniom leży w naszych możliwościach. Taka postawa wobec życia zwiększa odporność człowieka na choroby i wpływa na jego długowieczność. Można powiedzieć, że podstawą przetrwania jest zachowanie równowagi między tym, co nam niesie codzienność,  a tym, jak reagujemy na wydarzenia. Kiedy stresująca sytuacja trwa krótko, nic nam nie grozi, bo w organizmie nie zostanie zachwiana równowaga między funkcjonowaniem poszczególnych organów. Gorzej, gdy trudności się piętrzą i nie potrafimy się od nich uwolnić.

Stres wywołuje i nasila:

• alkoholizm
• choroba wieńcowa i inne schorzenia serca
• nadciśnienie
• astma i alergie
• bóle pleców, stawów, głowy (napięciowe i migrenowe)
• stany przewlekłego zmęczenia
• cukrzyca
• zaburzenia odżywiania (tzw. zajadanie stresu lub całkowity brak łaknienia)
• zespół wrażliwego jelita
• choroba wrzodowa
• nieregularne  i bolesne miesiączki
• nadwaga
• reumatoidalne zapalenie stawów
• depresja i zaburzenia seksualne

Najczęstsze powody stresu:

• utrata bliskiej osoby
• niezadowolenie ze swego  wyglądu i wagi ciała
• zły stan zdrowia bliskiej osoby
• nadmiar obowiązków zawodowych i domowych
• problemy finansowe, z podatkami i własnością
• utrata czegoś cennego
• udział w przestępstwie (zwłaszcza jako ofiara)
• utrata pracy
• zmiana miejsca zamieszkania
• problemy wychowawcze  i kłopoty z dziećmi

Anna Jarosz