Konfabulacja: czym jest? Przyczyny i leczenie konfabulacji

Konfabulacja - najprościej można ją określić jako występowanie u ludzi fałszywych wspomnień. Nie są one zazwyczaj "dodatkowymi" wspomnieniami, a pojawiają się one po to, aby zapełniać istniejące luki pamięciowe. Wydawać by się mogło, że konfabulacja jest problemem typowo psychiatrycznym, ze względu jednak na to, jakie są jej przyczyny, tak naprawdę częściej stykają się z nią specjaliści neurologii. Przeczytaj, czym dokładnie jest konfabulacja i jak przebiega jej leczenie.

Spis treści

1. Konfabulacja: czym jest?
2. Konfabulacja: przyczyny
3. Konfabulacja: leczenie

Konfabulacja zaliczana jest do grona jakościowych zaburzeń pamięci (paramnezji), a w jeszcze dokładniejszym podziale traktuje się konfabulacje jako wspomnienia rzekome (pseudomnezje). Pierwszy opis zaburzeń pamięci w postaci konfabulacji pojawił się w 1889 roku, jego autorem był rosyjski psychiatra i neurolog, Wiktor Korsakow. Nazwa tego problemu wywodzi się od łacińskiego słowa fabulari, które można tłumaczyć jako "mówić" czy "bajać".

Wspomniano już, że konfabulacje zaliczane są do grupy zaburzeń pamięci związanych z pojawianiem się wspomnień rzekomych. Najogólniej można powiedzieć, że konfabulacje pojawiają się ze względu na istnienie u pacjentów luk pamięciowych - konfabulacja jest bowiem fałszywym wspomnieniem, której zadaniem jest wypełnianie różnych "dziur" w pamięci człowieka.

Konfabulacja: czym jest?

Konfabulacje przybierać mogą różny charakter. Przykładowo, pacjent zapytany o to, co robił wczorajszego dnia, może opowiadać o spędzeniu miłego czasu nad jeziorem, kiedy tymczasem... przez cały dzień odpoczywał on w domu.

Innym przykładem konfabulacji jest sytuacja, w której człowiek zostaje zapytany np. o to, jaki wyjazd z jego przeszłości podobał mu się najbardziej. Konfabulujący pacjent może w takiej sytuacji odpowiedzieć, że najwspanialsza w jego życiu była wycieczka do Afryki, może on nawet opowiadać ze szczegółami, jakich atrakcji doświadczał w tym kraju, a jednocześnie, w rzeczywistości... taki człowiek mógł tak naprawdę nigdy nie wyjechać zagranicę.

Pacjent, który konfabuluje, nie wprowadza celowo innych ludzi w błąd, co więcej – osoba taka nie ma świadomości, że jej wspomnienia są fałszywe.

Konfabulacje mogą się również składać ze zlepków różnorodnych wspomnień, jednakże odtwarzanych w nieprawidłowy sposób (np. rozmowa z jakimś bliskim, która była przeprowadzona rok temu, może być traktowana jako zdarzenie, które miało miejsce poprzedniego dnia).

Równie dobrze mogą one jednak mieć całkowicie fantastyczny charakter, tak jak we wspomnianym wyżej przykładzie z podróżami czy np. wtedy, kiedy osoba nieposiadająca prawa jazdy zacznie opowiadać, jak to w przeszłości przemierzała ona samochodem po szosach z zawrotną prędkością.

Wyróżniane są dwa główne rodzaje konfabulacji. Pierwszym i częstszym z nich są konfabulacje prowokowane, które związane są z tym, że pacjentowi zadawane jest jakieś pytanie i odpowiada on na nie, ale w wypowiedzi istnieją fałszywe wspomnienia. Znacznie rzadsze są z kolei konfabulacje spontaniczne, gdzie pacjent sam z siebie zaczyna opowiadać swoje fałszywe wspomnienia.

Konfabulacja: przyczyny

Do pojawiania się u pacjentów konfabulacji doprowadzać może szereg różnorodnych patologii. Przede wszystkim zapełnienie luk pamięciowych fałszywymi wspomnieniami pojawia się u tych ludzi, którzy cierpią na jednostki bezpośrednio związane z upośledzeniem procesów pamięciowych, takimi jak amnezja, zaburzenia otępienne (takie jak np. choroba Alzheimera) czy zespół Korsakowa.

Do konfabulacji doprowadzić mogą również inne schorzenia, które skutkują uszkodzeniem mózgu. Jako przyczyny konfabulacji szczególnie brane są pod uwagę takie jednostki, w których dochodzi do uszkodzenia prawego płata czołowego mózgu oraz struktur ciała modzelowatego.

Dotychczas niewymienionymi, a również potencjalnymi przyczynami występowania fałszywych wspomnień, mogą być:

• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
• uraz głowy,
• uszkodzenia (związane np. z pęknięciem tętniaka) naczyń krwionośnych zaopatrujących wcześniej wymienione struktury mózgowia.

Czasami konfabulacje pojawiają się również i u pacjentów, którzy cierpią na jakieś choroby psychiczne – z takową sytuacją zetknąć się można szczególnie u osób, które chorują na schizofrenię. Z konfabulacjami można spotkać się również i u dzieci. W tej grupie pacjentów fałszywe wspomnienia nie są jednak zazwyczaj związane z wystąpieniem u nich jakiegoś schorzenia, a wynikają z niepełnej kontroli pamięci u dzieci, jak i z jej niedojrzałości.

Konfabulacja: leczenie

Tak naprawdę same konfabulacje nie podlegają leczeniu – same w sobie nie są one przecież chorobą, a raczej traktować ich wystąpienie można jako objaw jakiegoś ze wspominanych wcześniej schorzeń. Z tego właśnie względu u pacjentów doświadczających konfabulacji najistotniejsze jest leczenie tych jednostek, które doprowadziły do wystąpienia tego zaburzenia pamięci.

Przykładowo, u pacjentów z zespołem Korsakowa (wywołanym przewlekłym nadużywaniem alkoholu i powiązanym z niedoborem witaminy B1) konieczne jest rozpoczęcie uzupełniania niedoborów wspomnianej witaminy, a także utrzymanie abstynencji od alkoholu.

Zdarza się czasami sytuacja, w której nie udaje się odnaleźć u pacjenta przyczyny konfabulacji. W takim przypadku możliwe jest wykorzystanie technik tzw. rehabilitacji kognitywnej (rehabilitacji funkcji poznawczych), dzięki którym poprawie może ulegać nie tylko funkcjonowanie pamięci pacjenta, ale i zwiększać się mogą jego zdolności do koncentracji uwagi czy poprawiać koordynacja ruchowa i zdolności językowe.