Kompulsywne zachowania seksualne: czym są i jak je leczyć?

Kompulsywne zachowania seksualne – w postaci np. uporczywej masturbacji czy potrzeby wielokrotnych kontaktów płciowych z nieznanymi osobami – potrafią w wyjątkowo negatywny sposób wpływać na funkcjonowanie zmagających się z nimi pacjentów. Przeczytaj, jakie mogą być przyczyny kompulsywnych zachowań seksualnych, sprawdź, co może go sugerować, a także dowiedz się, jakie są możliwości leczenia kompulsywnych zachowań seksualnych.

Spis treści

1. Kompulsywne zachowania seksualne: przyczyny
2. Kompulsywne zachowania seksualne: objawy
3. Kompulsywne zachowanai seksualne: możliwe konsekwencje
4. Kompulsywne zachowanai seksualne: rozpoznawanie
5. Kompulsywne zachowanai seksualne: leczenie

Kompulsywne zachowania seksualne (ang. compulsive sexual behavior), to nieprawidłowość związana z ludzką seksualnością, której dotychczas nie można było spotkać w medycznych klasyfikacjach, sytuacja jednak obecnie ulega zmianie – jednostka ta, m.in. dzięki pracom polskich badaczy, ma znaleźć się w medycznej klasyfikacji schorzeń i zaburzeń przygotowywanej przez WHO, którą jest ICD-11. Choć o problemie wspomina się więcej dopiero od jakiegoś czasu, jego rozpowszechnienie w rzeczywistości może być dość znaczące – według amerykańskich statystyk, zmagać się z nim może nawet do 6% obywateli USA.

Kompulsywne zachowania seksualne: przyczyny

Do dziś nie udało się jednoznacznie ustalić, co odpowiada za występowanie u niektórych ludzi kompulsywnych zachowań seksualnych. W ostatnim czasie opublikowane zostały badania, według których związek z pojawianiem się tych zaburzeń mogą mieć geny – wykryte zostały bowiem charakterystyczne zmiany w materiale genetycznym u osób zmagających się z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi, które mogą wpływać na zwiększoną produkcję oksytocyny w ich organizmach. Hormon ten może wpływać na popęd seksualny, w związku z czym zmiany w genomie, prowadzące do zwiększonej jego produkcji, mogą mieć pewien związek z nieprawidłowymi zachowaniami seksualnymi.

Według innej teorii kompulsywne zachowania seksualne mogą rozwijać się według podobnego mechanizmu,co przy każdym innym rodzaju uzależnienia. W tym przypadku zwraca się uwagę na to, że płynące z kontaktów płciowych pobudzenie układu nagrody w ośrodkowym układzie nerwowym może prowadzić do tego, że człowiek będzie stale chciał podejmować się czynności dającej mu przyjemność, aż w końcu zwyczajnie się od tego uzależni.

Niektórzy ludzie sięgają po pornografię w celu zredukowania odczuwanych napięć i stresu. W sytuacji, gdy czynią to wyjątkowo często, dochodzić może ostatecznie do tego, że w momencie, kiedy to tylko zetkną się z czynnikami prowadzącymi do stresu, od razu pojawiać się u nich będzie potrzeba sięgnięcia właśnie po pornografię – efektem może być pojawienie się u takiego człowieka kompulsywnych zachowań seksualnych.

Jako kolejną przyczynę kompulsywnych zachowań seksualnych podaje się uszkodzenia mózgowych ośrodków odpowiadających za kontrolę czynności popędowych. Wśród nich znajduje się wiele różnych schorzeń neurologicznych, takich jak np. padaczka czy choroba Parkinsona. Istnieją również teorie, według których występowanie kompulsywnych zachowań seksualnych mogłoby być powiązane z zaburzeniami poziomów różnych neurotransmiterów w strukturach ośrodkowego układu nerwowego.

Kompulsywne zachowania seksualne: objawy

Kompulsywne zachowania seksualne przebiegać mogą bardzo różnie – mianem tym określane mogą bowiem być:

• kompulsywna masturbacja,
• częste zmiany partnerów seksualnych,
• podejmowanie ryzykownych kontaktów płciowych (np. bez zabezpieczenia, z całkowicie obcymi osobami),
• ciągłe, obsesyjne zainteresowanie pornografią,
• cyberseks.

Charakterystyczne dla kompulsywnych zachowań seksualnych jest to, że osoba, która je przejawia, nie jest w stanie się od nich powstrzymać. Pacjent może odczuwać przymus podejmowania się kontaktów płciowych, a jednocześnie nie odczuwa on później przyjemnych emocji, co więcej – pojawiać się mogą u niego wręcz zakłopotanie i poczucie wstydu czy nawet i winy.

Kompulsywne zachowania seksualne: możliwe konsekwencje

Kompulsywne zachowania seksualne, wbrew pozorom, mogą mieć bardzo nawet poważne konsekwencje. Ich skutkiem może być rozpad rodziny – nie trzeba chyba tutaj szerzej tłumaczyć tego, że podejmowanie ryzykownych kontaktów płciowych czy ciągłe zainteresowanie pornografią mogą doprowadzić nawet i do rozwodu.

Pacjent przejawiający tego rodzaju zachowania może zaniedbywać domowe obowiązki. Zagrożenia dotyczą jednak w tym przypadku również i innych jeszcze aspektów – skutkiem seksu bez zabezpieczenia może być niechciana ciąża, ale i zakażenie się jakimś wyjątkowo groźnym patogenem, takim jak np. wirus HIV czy któryś z wirusów wirusowego zapalenia wątroby.

Wspomnieć tutaj warto również o tym, że brak kontroli nad własnymi działaniami bywa źródłem znacznej frustracji – m.in. z jej powodu pacjenci zmagający się z kompulsywnymi zachowaniami seksualnymi znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia innych zaburzeń psychicznych, takich jak np. depresja czy zaburzenia nerwicowe.

Kompulsywne zachowania seksualne: rozpoznawanie

Zdecydowanie należy tutaj podkreślić, że do rozpoznania kompulsywnych zachowań seksualnych nie jest wystarczające zaobserwowanie, że człowiek często zmienia partnerów seksualnych czy wyjątkowo często sięga po pornografię. Zdiagnozować ten problem można wtedy, gdy pacjent nie jest w stanie kontrolować swoich zachowań przez dłuższy czas (sięgający przynajmniej 6 miesięcy), a oprócz tego przez podejmowane czynności doświadcza on jakichś trudności w życiu rodzinnym czy zawodowym.

Kompulsywne zachowania seksualne: leczenie

Biorąc pod uwagę, jakie mogą być konsekwencje kompulsywnych zachowań seksualnych, zapewne nie ulega wątpliwości, że osobom, które je przejawiają, potrzebne jest leczenie. Pierwszym skojarzeniem, które może nasuwać się przy wspomnieniu o konieczności terapii, zapewne jest to, że problemy te można leczyć podobnie jak inne uzależnienia. Teoretycznie – i owszem, w praktyce – niekoniecznie. Tak jak bowiem w przypadku alkoholizmu można zastosować całkowitą abstynencję, tak kontakty seksualne są naturalnym zjawiskiem w życiu człowieka i całkowite ich wyeliminowanie niekoniecznie jest możliwe. Z tego powodu leczenie kompulsywnych zachowań seksualnych jest trudniejsze niż leczenie odmiennych uzależnień, nie jest ono jednak niewykonalne.

Podstawową rolę w leczeniu kompulsywnych zachowań seksualnych odgrywają oddziaływania psychoterapeutyczne – zazwyczaj polecana jest terapia poznawczo-behawioralna, korzystne mogą być jednak i inne rodzaje terapii, takie jak np. terapia psychodynamiczna.

Pomocniczą rolę w leczeniu kompulsywnych zachowań seksualnych odgrywać może również i farmakoterapia. Szczególnie rozważyć jej rozpoczęcie warto u tych pacjentów, którzy poza zaburzeniami związanymi z seksualnością zmagają się z innymi jeszcze problemami, takimi jak np. objawy depresyjne czy lękowe. W takim przypadku wykorzystanie znajdują przede wszystkim środki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Ponadto czasami – u mężczyzn – podejmowane są próby złagodzenia objawów kompulsywnych zachowań seksualnych poprzez stosowanie przez nich preparatów antyandrogenowych (takich jak np. medroksyprogesteron). Przyjmowanie takich środków wiąże się jednak z ryzykiem wielu różnych skutków ubocznych, dlatego też rzadko wykorzystuje się je w leczeniu kompulsywnych zachowań seksualnych.