JEDZENIE KOMPULSYWNE, czyli kiedy jedzenie nami rządzi

„Kompulsja” to zachowanie, przed którym trudno jest się powstrzymać. Kompulsywne objadanie się to zaburzenie odżywiania, które często ukrywamy sami przed sobą. Dlatego tak trudno zrezygnować z objadania się?

Spis treści

1. Jedzenie kompulsywne - przyczyny
2. Jedzenie kompulsywne - skutki
3. Jedzenie kompulsywne - leczenie
4. Leczenie kompulsywnego jedzenia - pomocne metody
5. Jak zabić głód?

Kompulsywne objadanie się  (BED - binge eating disorder) to wewnętrzny przymus jedzenia dużych ilości żywności. Czasem są to wybrane produkty, czasem jedzenie tego „co popadnie”. Kompulsywne objadanie się ma miejsce zwykle poza porami normalnych posiłków i nie wynika z chęci zaspokojenia głodu, ale z wewnętrznego poczucia konieczności jedzenia. Takie objadanie się to efekt unikania konfrontacji z własnymi uczuciami i problemami. To przekierowanie uwagi na inny obszar życia, niż własne kłopoty i emocje. Rezultatem objadania się są zażenowanie i wstyd z powodu takiego zachowania.

Kompulsywne objadanie się to zaburzenie odżywiania, które wraz z innymi (bulimią, anoreksją) stało się chorobą cywilizacyjną.  Liczba zachorowań na zaburzenia odżywiania niebezpiecznie się zwiększa, zwłaszcza w krajach, w których istotnymi czynnikami społecznymi są szybkie tempo życia, wymagania i presja otoczenia, często związana z kultem szczupłej sylwetki.

Przeczytaj więcej: Bulimia: przyczyny i objawy. Leczenie bulimiiAnoreksja (jadłowstręt psychiczny) - objawy i leczenie Ortoreksja: objawy. Zrób test na ortoreksję.

Jedzenie kompulsywne - przyczyny

Kompulsywne objadanie się to metoda na rozładowanie rosnącego napięcia, które "dopada" chorego w codziennych sytuacjach. Napadowi obżarstwa najpierw towarzyszą stany dysocjacji czy chwilowa przyjemność bądź ulga, które w miarę jedzenia zmieniają się w negatywne stany emocjonalne - włącznie z poczuciem winy i przygnębieniem. Osoba z BED poprzestaje na kompulsywnym objadaniu. Nie przeplata go głodówkami, nadmiernymi ćwiczeniami fizycznymi lub stosowaniem środków farmakologicznych, aby zapobiec przyrostowi masy ciała. Epizody kompulsywnego objadania się pogłębiają u niej wstyd za brak silnej woli, a poczucie winy kieruje ją w stronę ukrywania się przez bliskimi i ich oszukiwania. Osoby z BED zjadają normalnie posiłki (np. razem z innymi członkami rodziny), a objadają się w tajemnicy i w ukryciu.

Jedzenie kompulsywne - skutki

Hamowanie emocji, często wykształcone jeszcze w dzieciństwie a następnie powielane w życiu dorosłym i zawodowym, powoduje silny stres. Jego ujście, uwolnienie się od niego znajduje się w urządzanych w samotności ucztach. Czas, kiedy chory objada się zapewnia mu bowiem oderwanie się od uporządkowanego i kontrolowanego życia. Niestety, tylko na chwilę. Potem chory pogrąża się w samokrytyce, samooskarżeniach, co obniża jego motywację do wprowadzenia zmian w zachowaniach żywieniowych i w życiu, prowadzi do wycofania społecznego, wywołuje długotrwałe stany obniżonego nastroju, a nawet prowadzi do depresji. Wśród osób dotkniętych BED można zauważyć niskie poczucie własnej wartości i trudności w regulowaniu emocji.

- Osoby cierpiące na BED odznaczają się obniżoną zdolnością samokontroli i trudnościami w radzeniu sobie ze stresem i emocjami, oraz stosują nieefektywne strategie uporania się z nimi. Charakteryzują się niską samooceną, poczuciem własnej wartości opartym na poczuciu atrakcyjności, a nie sukcesach życiowych – tłumaczy prof. Katarzyna Kucharska, specjalista psychiatra i Master Practitoner of Eating Disorders and Obesity.

Napady kompulsywnego jedzenia nie trwają długo (od pół godziny do dwóch godzin), ale mogą być dość częste. Bezpośrednim skutkiem objadania się jest dostarczenie organizmowi bardzo dużej ilość kalorii. Znacznie większej, niż on tego potrzebuje. A ponieważ epizody kompulsywnego objadania się nie kończą się wywołaniem wymiotów (tak jak przy bulimii), osoby z BED przybierają coraz bardziej na wadze i zaczynają chorować na otyłość,  a potem na jej powikłania takie jak m.in. zaburzenia tolerancji glukozy, cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny i choroby serca.

Jedzenie kompulsywne - leczenie

Wyleczenie się z przymusu kompulsywnego jedzenia to długa walka. "Diety-cud" pomagają na krótką metę, a gdy chory powraca do swojego „nałogu”, wywołuje to w nim rosnące poczucie winy, które uspokaja… objadając się.

Prawidłowe postępowanie w leczeniu kompulsywnego objadania się wymaga wywiadu z członkami rodziny lub opiekunami osoby chorej. Najskuteczniejszą i kompleksową terapię zaburzeń odżywiania gwarantuje wykorzystanie wielodyscyplinarnego zespołu specjalistów. W jego składzie powinni znaleźć się psychoterapeuci, psychiatrzy, dietetycy, interniści, diabetolodzy i gastroenterolodzy.

Specjaliści powinni wspólnie zbudować strategię, która pozwoli na wyeliminowanie napadów kompulsywnego zachowania. Pierwszym etapem jest rozpoznanie czynników, które je wywołują. Mogą to być: stresy, poczucie znudzenia lub znużenia, samotność, poczucie wewnętrznej pustki, bezsilność (mała sprawczość odnośnie własnego życia). Są to czynniki natury psychologicznej. Pozostałe mają już większy związek z żywnością jako taką. Może to być: widok kogoś, kto je, przyjemny zapach jakiegoś rodzaju żywności (np. świeżego pieczywa), przygotowywanie posiłku ze składnika, którego jedzenia ta osoba sobie zazwyczaj odmawia. Na kolejnych etapach wprowadza się terapię psychologiczną oraz ustala nowy, dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta sposób żywienia (ilość i jakość składników pokarmowych, pory posiłków etc.), włącznie z obniżeniem jego kaloryczności, jeśli zachodzi już potrzeba leczenia nadwagi i otyłości.

Leczenie kompulsywnego jedzenia - pomocne metody

Leczenie kompulsji nie jest łatwe. Istnieje jednak kilka strategii, które mogą zapobiec napadowi kompulsywnego jedzenia. Są jednak strategie krótkoterminowe, które można stosować w chwili, gdy osoba uświadomi sobie nadchodzący kryzys i już wie, że za moment nie będzie miała siły oprzeć się pustoszeniu lodówki.

• Natychmiastowe wyjście na krótki nawet spacer,
• Wzięcie prysznica lub kąpieli,
• Telefon do zaprzyjaźnionej osoby,
• Odpoczynek, sen – zwłaszcza, jeśli przyczyną kompulsywnego objadania się jest stres.

Dobrze jest też nauczyć się jakie sytuacje wywołują stres, np. powrót z wakacji do pracy (szkoły), wyjazd bliskiej osoby. W takiej sytuacji należy przedsięwziąć kroki, które nie pozwolą ujawnić się kryzysowi. Mogą to być: odwiedziny u przyjaciół, pójście do kina, zaplanowanie innego wyjścia (teatr, opera), zapisanie się na regularne zajęcia (kurs wieczorowy, trening). Jeżeli te metody nie zdają egzaminu, a zachowania kompulsywne się nasilają, koniecznie trzeba udać się do psychologa specjalizującego się w terapii zaburzeń odżywiania.

Jak zabić głód?

Magdalena Gajda

Ewa Konarowska