Zmiana czasu na zimowy. Jak wpływa na organizm i czy jest konieczna?

Zmiana czasu na zimowy zwyczajowo przypada pod koniec października. Choć dzięki niej raz w roku śpimy godzinę dłużej, odczuwamy ją szczególnie dotkliwie. Przeczytaj, dlaczego tak się dzieje - dowiedz się, jak zmiana czasu na zimowy wpływa na organizm i kiedy tym razem zmieniamy czas.

Spis treści

1. Jak zmiana czasu na zimowy wpływa na organizm?
2. Zmiana czasu na zimowy - czy jest konieczna?
3. Dlaczego dokonuje się zmiany czasu na zimowy?
4. Jak zminimalizować skutki zmiany czasu na zimowy?

Jak zmiana czasu na zimowy wpływa na organizm?

Mogłoby się wydawać, że zmiana czasu na zimowy, kiedy cofamy zegarki, zyskując dodatkową godzinę na sen, pomoże uporać się ze stresem i depresją sezonową, jednak zmiany przynoszą odwrotny efekt. Przesunięcie jednej godziny podczas zmiany czasu na letni lub zimowy powoduje dolegliwości podobne do tych, które odczuwają ludzie zmieniający strefę czasową.

Zanim organizm przestawi się na zupełnie inny rytm, można odczuwać brak apetytu, nadmierną senność, problemy żołądkowe, dezorientację i pogorszenie samopoczucia. Organizm potrzebuje ok. tygodnia, by przestawić się na inny czas. Skutki zmiany czasu dotykają szczególnie mocno osoby, które mają ustabilizowany styl życia.

1. Zmiana czasu na zimowy sprzyja depresji

Do takiego wniosku doszli naukowcy z Uniwersytetu w Aarhus w Danii². Przestudiowali oni przypadki aż 185 tysięcy osób, u których w latach 1995-2012 zdiagnozowano depresję. Okazało się, że zmiana czasu na zimowy powoduje wzrost zachorowań na tę chorobę i to aż o 8-11% w miesiącu następującym po tej zmianie, czyli w listopadzie. Badacze uwzględnili w swoich działaniach także takie czynniki jak pogarszająca się pogoda i krótszy dzień - według nich to właśnie zam fakt zmiany czasu na zimowy przyczynił się do powstania depresji u wspomnianego odsetka pacjentów.

2. Rozregulowanie zegara biologicznego

Zmiana czasu prowadzi również do rozregulowania zegara biologicznego, który nastawiony jest na określony tryb życia. Przestawienie zegara o godzinę ma dla organizmu ogromne znaczenie, często łączy się ze zmianą naszych przyzwyczajeń - pory wstawania, spożywania posiłków. To wszystko ma wpływ na zaburzenie homeostazy, która odpowiada również za sferę psychiczną. Modyfikacja dobowego rytmu wpływa na wydzielanie hormonów o dobowym  - kortyzolu i melatoniny.

3. Mniej energii do działania

Kortyzol odpowiada za metabolizm, zahamowanie reakcji immunologicznych, alergicznych i zapalnych. Jest to naturalny hormon steroidowy, wywiera ogromny wpływ na układ odpornościowy, nazywany jest ''hormonem stresu''. Jeśli zegar biologiczny jest unormowany, a pora snu nie zmienia się ze względu na zmianę czasu, to już godzinę przed planowaną pobudką sen staje się płytszy i zostaje wydzielany kortyzol. To właśnie on pobudza nas rano do działania i daje zastrzyk energii. Jeśli zmiana czasu spowoduje przesunięcie się godzin snu, to zamiast kortyzolu rano będzie musiała pobudzać nas kawa.

4. Ciągłe uczucie niewyspania

Melatonina produkowana przez szyszynkę jest odpowiedzialna za nasz zegar biologiczny i jego odpowiednie działanie. Nazywana jest ''hormonem nocy'', bo wraz z pojawieniem się nocy nakłania organizm do snu. Zaburzenia melatoniny spowodowane są zmianą strefy czasowej lub pogorszeniem pogody - pochmurne dni, ciemne poranki. Wtedy szyszynka zaczyna produkować melatoninę już wczesnym popołudniem, co objawia się ciągłą sennością. Czym skutkuje niedobór melatoniny?

• Zły sen, częste budzenie się w nocy, uczucie ciągłego niewyspania;
• Rozregulowanie metabolizmu i przybieranie na wadze;
• Permanentne zmęczenie i złe samopoczucie.

5. Rozdrażnienie i gorsza koncentracja

Zmiana czasu na zimowy łączy się często z problemami z koncentracją, rozdrażnieniem i spadkami nastroju, a nawet z problemami dotyczącymi trawienia. Zmiana czasu jest związana z pojęciem homeostazy czyli samoregulacji i równowagi pomiędzy organizmem, a środowiskiem zewnętrznym. Stan odpowiedniej homeostazy zależy od utrzymywania właściwego ciśnienia krwi, temperatury ciała i proporcji tlenu oraz dwutlenku węgla w organizmie.

Zmiana czasu na zimowy - czy jest konieczna?

Zdania na ten temat są podzielone - wbrew temu, co mogłoby się bowiem wydawać, zmiana czasu na zimowy nie ma żadnego "usprawiedliwienia" w astronomii, nie wynika też z konieczności dostosowania się do zmian zachodzących w naturze. Zmieniamy czas na zimowy, ponieważ sami sobie to wymyśliliśmy.

Zaczęło się już w XVIII wieku od amerykańskiego polityka Benjamina Franklina, który chciał, by zimą ludzie budzili się wcześniej, ale i wcześniej chodzili spać. Jego pomysł nie spotkał się jednak ze zrozumieniem i na podobne zmiany długo trzeba było czekać.

Pierwszym państwem, w którym prowadzono zmianę czasu były w 1916 roku Niemcy. W Polsce okresowe zmiany czasu zostały wprowadzone pomiędzy I a II wojną światową - następnie podczas okupacji hitlerowskiej, a po wojnie w latach 1946-1949, 1957-1964. Ostatecznie w 1977 roku wprowadzono w Polsce zmianę czasu na zimowy i na letni, jednak z pewnymi zmianami w roku 1995 - do tego momentu zmienialiśmy czas na zimowy w ostatnią niedzielę września, teraz zmiany są wprowadzane w ostatnią niedzielę października.

Zmiana czasu na zimowy ma miejsce w 70 krajach na świecie - głównie w Europie (poza Islandią), ale także w Stanach Zjednoczonych, Australii, Kanadzie, Meksyku, Nowej Zelandii.

Dlaczego dokonuje się zmiany czasu na zimowy?

Jeśli więc zmiana czasu na zimowy nie wynika z natury, dlaczego w ogóle jest przeprowadzana? Jednym z głównych jej motywów miało być oszczędzanie energii. Badania naukowe prowadzone na przestrzeni wielu lat wykazały jednak, że zmiana czasu wcale na to nie pozwala, a w wielu przypadkach powoduje jej większe zużycie.

Profesor Hendrik Wolff z Uniwersytetu w Waszyngtonie, prowadząc badania nad oszczędnością energii po zmianie czasu na zimowy stwierdził, że faktycznie obserwuje się jej mniejsze zużycie wieczorem, jednak wzrasta ono znacznie podczas ciemnych poranków¹. To samo zresztą dotyczy czasu letniego. Wydłużony dzień zmusza do wcześniejszych powrotów do domu, w którym nadal panują bardzo wysokie temperatury, co skutkuje koniecznością użycia wentylatorów i klimatyzatorów. Co więcej, obserwacje poczynione w Australii po wprowadzeniu zmian czasu w różnych jej częściach w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku wykazały, że zużycie energii stało się nawet minimalnie większe.

Zmiana czasu na zimowy ma również chronić przed... wypadkami - ludzka aktywność jest mniejsza, gdy za oknem nie ma światła, więc i ryzyko różnego rodzaju wypadków (zwłaszcza drogowych) jest mniejsze.

Źródła:

1. Dostęp do badania na stronie: http://ftp.iza.org/dp6787.pdf

2. Dostęp do informacji o badaniu na stronie: http://www.newswise.com/articles/the-transition-from-daylight-saving-time-to-standard-time-leads-to-depressions

Anna Sierant

Natalia Kovacs