12 faz wypalenia zawodowego. Jesteś w którejś z nich?

Wypalenie zawodowe jest syndromem XXI wieku, tak zwanym wynikiem chronicznego stresu związanego z pracą. Jest ono wielowymiarowe, ponieważ zmienia zachowanie pracownika, wpływa na jego postawę i relacje z ludźmi, a przy tym odbija się na zdrowiu. Obecnie coraz więcej osób w różnym wieku zmaga się z tą przypadłością. Psychologowie, Herbert Freudenberger i Gail North, twierdzą, że zbyt duża ilość stresu może prowadzić do wypalenia. Ten proces podzielili aż na 12 faz.

Uczucie przytłoczenia, wyczerpania, brak satysfakcji, wahania nastroju oraz problemy ze snem – są to objawy, które mogą wskazywać na wypalenie zawodowe, określane jako "burnout". Ten syndrom XXI wieku, tzw. reakcja organizmu na przewlekły stres związany z pracą zawodową, nie jest jedynie domeną zachodnich korporacji. W Polsce rośnie liczba osób, które dotknęło wypalenie. Zarówno o tym problemie, jak i aktualnych wyzwaniach dla pracowników mówią głośno eksperci.

Termin wypalenie zawodowe po raz pierwszy został użyty w 1974 roku przez psychologa Herberta Freudenbergera. Tak zwany "burnout" to skutek ciągłego napięcia i stresu, który manifestuje się w ciele. Długo utrzymujące się objawy, m.in. uczucie emocjonalnego wyczerpania, bezsilności i wewnętrznej pustki, powodują ubytki energii i mogą mieć przykre konsekwencje na ogólny stan zdrowia.

12 faz wypalenia zawodowego

Herbet Freudenberger i Gail North określają wypalenie zawodowe jako postępujący proces, który składa się z 12 faz. Zalicza się do nich:

1. Faza nadmiernej ambicji – pracownik chce pokazać nie tylko szefowi i współpracownikom, ale przede wszystkim sobie, że jest wyjątkowy i w każdej chwili jest gotowy podjąć nowe wyzwanie zawodowe.
2. Faza jeszcze wzmożonej i ambitniejszej pracy – ten etap cechuje się tym, że pracownik chce być perfekcjonistą oraz rozbudowuje ambicje i wygórowane oczekiwania wobec siebie. Często zgłasza się do kolejnych zadań i bierze na swoje barki zbyt dużo.
3. Faza zaniedbywania osobistych potrzeb – pracownik podporządkowuje karierze zawodowej absolutnie wszystko: rodzinę, miłość czy zdrowie. Zaniedbuje tak ważne czynności, jak regularność posiłków, sen czy spędzanie czasu w gronie najbliższych.
4. Faza zwiększonej konfliktowości – w tej fazie zaczynają ujawniać się pierwszy objawy wypalenia zawodowego. Pracownik staje się coraz bardziej wyczerpany, przez to popełnia coraz więcej błędów, m.in. spóźnia się na spotkania, co może być zapalnikiem do konfliktu ze współpracownikami.
5. Faza zmian w wyznawanych wartościach – priorytetem pracownika jest wyłącznie praca. Inne wartości, takie jak relacje z rodziną i przyjaciółmi, realizacja pasji, w jego hierarchii spadają na dalsze pozycje. Osoba tak mocno skupiona na pracy nie zauważa negatywnych skutków swojego zachowania.
6. Faza odrzucania problemów wywołanych przez stres – zbyt dużo zadań do wykonania nie wpływa korzystnie na pracownika. Czuje się coraz bardziej zirytowany i zgorzkniały.
7. Faza wycofania społecznego – zapracowana osoba ogranicza kontakty społeczne do minimum. Oznacza to, że wycofuje się z życia społecznego, tłumacząc sobie tym, że jednak praca jest najważniejsza. W tej fazie pracownik odczuwa silny stres i aby poczuć się lepiej, może sięgać po formy wspomagające, takie jak alkohol czy narkotyki.
8. Faza drastycznych zmian w zachowaniu – na tym etapie dla osoby, która pracuje ponad swoje siły, nic już nie ma znaczenia. Zmiany, jakie wprowadził do stylu życia, są dla niego jasne i łatwe do wyjaśnienia. Zachowanie takiej osoby powinno być powodem do niepokoju dla rodziny i przyjaciół.
9. Faza zaburzenia własnej tożsamości – pracownik płaci za przepracowanie wysoką cenę, którą jest utrata kontaktu z samym sobą. Nie postrzega siebie jako osoby wartościowej i nie dostrzega też własnych potrzeb. Twierdzi, że jego życie pozbawione jest sensu. Może nawet zaniedbywać własne zdrowie.
10. Faza wewnętrznej pustki – to faza, w której pracownik czuje się całkowicie bezużyteczny, zmęczony i towarzyszy mu uczucie wewnętrznego lęku. Aby poradzić sobie z tym, wykonuje czynności, które w oczach innych uchodzą za destrukcyjne. Do takich zachowań zalicza się wzmożoną aktywność seksualną, przejadanie się, sięganie po narkotyki lub nadmierne spożywanie alkoholu.
11. Faza depresji – następuje eskalacja działań z 10. fazy, przez co pracownik popada w stany depresyjne. Jest wyczerpany i czuje wszechogarniającą beznadziejność i obojętność. Często odrzuca oferowane przez bliskich wsparcie.
12. Faza ostatecznego upadku psychicznego i fizycznego – dużo osób doświadczających wypalenia zawodowego może mieć myśli samobójcze. Dochodzi do zapaści fizycznej, psychicznej i emocjonalnej. Na tym etapie konieczne jest zapewnienie specjalistycznej pomocy z uwagi na ogromne trudności w funkcjonowaniu.

Anna Tłustochowicz