Wypalenie zawodowe to nie tylko brak motywacji. Poznaj jego fizyczne objawy

Weryfikacja

Autor: Dominika Wilk

Wypalenie zawodowe dotyka coraz większej ilości osób. O dziwo, pierwszymi symptomami, które zwiastują jego nadejście, są objawy pochodzące z ciała. Warto je poznać, jeśli podejrzewamy u siebie ten rodzaj wypalenia, bo dzięki temu możemy szybciej reagować na pogłębiające się uczucie zniechęcania wobec pracy oraz możemy podjąć właściwe kroki, które będą temu przeciwdziałać.

Termin „wypalenie zawodowe” pojawił się w 1974 r. za sprawą francuskiego psychiatry Freudenberga i określał wyczerpanie spowodowane przez środowisko pracy, głównie jako wynik nadmiernej ilości zadań, jaka spoczywa na pracowniku. Obecnie określane jest jako stan wyczerpania, utrata energii i entuzjazmu wobec wykonywanej pracy.

To osłabienie i zniechęcenie wynikać może albo z przyczyn zewnętrznych, które będą leżały po stronie pracodawcy (lub będą skutkiem przebywania w niekorzystnym środowisku pracy) albo też będą wynikiem problemów wewnętrznych jednostki np. nieumiejętności radzenia sobie z wyzwaniami w pracy, niedopasowaniem do stanowiska, na którym się znajdują.

Jak objawia się wypalenie zawodowe?

Znamienne dla wypalenia zawodowego są trzy fazy. Najpierw następuje zmęczenie fizyczne, uczucie wyczerpania i ogólne osłabienie.

Wynika ono z emocjonalnego wyczerpania wynikającego albo z nadmiaru obowiązków lub też konfliktów w pracy. Później pojawia się dystans wobec własnej pracy, a nawet postawa cyniczna wobec klientów/pacjentów, współpracowników, czy pracodawcy. Jest to forma samoobrony.

Jeśli będziemy na coś narzekać, będziemy niezadowoleni, łatwiej nam będzie się z tym rozstać. Ostatnim etapem jest obniżenie zadowolenia z własnych umiejętności, poczucie niekompetencji.

Może być ono subiektywne — nagle zaczniemy dostrzegać, że popełniamy w pracy więcej błędów lub nie jesteśmy tak dobrzy w naszej dziedzinie jak nam się wydawało albo obiektywne – z powodu stresu nastąpi dekoncentracja, uszczuplenie kreatywności, a co za tym idzie słabsza wydajność i gorsza jakość pracy.

Symptomy z ciała, które zwiastują wypalenie zawodowe

Jednym z pierwszych objawów wypalenia zawodowego jest wzdychanie. Wynika ono z zaburzeń oddychania, czyli wstrzymywania najpierw oddechu pod wpływem narastającego napięcia lub brania płytszych niż zwykle oddechów, a później konieczności zaczerpnięcia głębszego oddechu i właśnie wzdychania.

Kolejnym symptomem mogą być bóle kości i stawów nie związane w ogóle z wysiłkiem fizycznym. Są one skutkiem ciągłego napięcia mięśni w wyniku stresu, jaki przeżywamy w pracy. Mięśnie się napinają i ciągną stawy, które zaczynają po jakimś czasie boleć.

Najbardziej charakterystycznym objawem wypalenia zawodowego jest bezsenność lub problemy z zaśnięciem. Trudno nam zasnąć, gdyż myślimy o pracy, o tym, że mamy się do niej udać następnego dnia. Śpimy dość płytko, bo nasz układ nerwowy jest pobudzony, a zwiększone wyrzuty adrenaliny powodują wybudzanie nas nad ranem np. o godzinie 4-5, kiedy mamy najmniejszy poziom energii życiowej.

Typowa dla wypalenia zawodowego jest też drażliwość i zwiększona skłonność do płaczu. Ponieważ jesteśmy zestresowani z powodu pracy, każda, najmniejsza czynność, sytuacja wykraczająca poza rutynę, wywołuje w nas złość, irytację i wybuchy złości.

Nierzadko dochodzi też do aktu agresji. Ta drażliwość i szybkie wybijanie się z równowagi jest wynikiem małej energii życiowej i przesilenia układu nerwowego.

Nie jesteśmy znieść więcej niż funduje nam rutyna dnia codziennego. Wszystko inne jest dodatkowym bagażem, który dodatkowo nadwątla naszą uszczuploną życiową siłę.

Kto jest najbardziej narażony na wypalenie zawodowe?

Dawniej uważano, iż najbardziej narażeni na wypalenie zawodowe są lekarze, pielęgniarki, osoby pomagające innym ludziom, wobec których postawione są wygórowane oczekiwania.

Irytacja pracą może pojawić się u nich z nadmiaru obowiązków np. zbyt dużej ilości godzin, którą spędzają w szpitalu, konieczności dbania o emocjonalną i psychiczną stronę pacjenta, znoszenie porażek związanych z nieudanymi zabiegami, czy prowadzeniem pacjenta.

Muszą oni też zmagać się z irytacją wobec pacjentów, którzy oczekują od nich większego zainteresowania niż mogą im dać lub też rozczarowania postawą pacjenta, kiedy wkładają całe serce w swoją pracę, a słyszą tylko narzekania.

W obecnej chwili ocenia się, że wypalenie zawodowe dotyka wszystkich grup zawodowych, w których występuje intensywny kontakt z klientem. Dotyczy więc np. handlowców, sprzedawców, dietetyków, fizjoterapeutów, osób pracujących w call center, obsługujących klientów na stanowiskach bankowych itd.

Jest też znamienny dla młodych ludzi, niezależnie od wykonywanego zawodu, którzy wkraczają dopiero w środowisko pracy i zderzają swoje idealistyczne wyobrażenie z realiami życia codziennego.

Dotyka też osób bardzo entuzjastycznie nastawionych do swojego stanowiska pracy, pracujących ponad normę, którzy lokują w pracy swoje poczucie wartości, a przy doznawanych porażkach i niepowodzeniach, szybko doznają spadku nastroju.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Przyczyny wypalenia zawodowego są różnorakie. Część z nich będzie wiązała się ze środowiskiem pracy np. nadmierną ilością obowiązków, kontaktowaniem się pracodawcy z pracownikiem po godzinach pracy (np. przesyłaniem maili późno wieczorem), a także z postawą pracodawcy, który stara się zarządzać podwładnymi wybierając strategię zastraszania.

Również mobbing jest coraz częstszą przyczyną wypalenia zawodowego, która zmusza ludzi do zmiany wykonywanej pracy.

Kolejne powody leżą po stronie pracownika. Na przykład nie umie on zachować odpowiedniego balansu pomiędzy pracą a wypoczynkiem. Kiedy permanentnie pracuje on po godzinach, nie jest efektywny, a przy tym cierpi jego życie rodzinne. W żadnej dziedzinie nie osiąga więc sukcesów, bo jego wydajność w pracy spada, jak również kuleje jego kreatywność, a więzi rodzinne słabną. To rodzi frustrację, która może stać się początkiem wypalenia zawodowego.

Pracownik może nie mieć też wykształconych odpowiednich kompetencji miękkich, nie umie być asertywny, nie potrafi stawiać granic. Kiedy więc inni przerzucają na niego swoje obowiązku, on bierze je bez sprzeciwu, ale jego wewnętrzna frustracja wzrasta. W końcu znajduje ona ujście w postaci wypalenia zawodowego i chęci zmiany pracy.

Również źle dobrany zawód do własnej osobowości może stać się przyczyną zniechęcenia wobec pracy. Kiedy introwertyk zatrudnia się w call center, wraca po pracy tak przebodźcowany, że nawet wieczorny wypoczynek nie jest w stanie zregenerować go psychicznie i fizycznie.

Z czasem to zmęczenie urasta do takiej rangi, że nawet comiesieczna sowita opłata nie jest w stanie zrekompensować mu uszczerbku na zdrowiu.

Gdy osoba, która jest ekstrawertykiem trafi do pracy biurowej, gdzie zajmuje się tylko wypełnianiem dokumentacji, a nie ma kontaktu z ludźmi, wówczas prędzej lub później będzie chciała zmienić pracę. A jeśli nie będzie to możliwe, zacznie powoli odczuwać wobec niej zniechęcenie.

Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym?

Szybkie zdiagnozowanie wypalenia zawodowego pomaga w ograniczeniu poważnych konsekwencji z nim związanych, takich jak chociażby depresja, lęk uogólniony, bezsenność, spadek libido, kompulsywne objadanie się itd.

Dlatego tak istotne jest, aby przy pierwszych symptomach, takich jak chociażby bóle głowy pojawiające się zawsze na myśl o pracy, odczuwanie zmęczenia tuż po przebudzeniu, zwiększona płaczliwość w miejscu pracy lub na samo wspomnienie o niej, skierowały nas do lekarza-specjalisty.

W zależności od stopnia zaawansowania dolegliwości oraz źródła wypalenia zawodowego, psychiatra lub psycholog, stosować będą odmienne działania.

Najważniejsze w radzeniu sobie z wypaleniem zawodowym jest dotarcie do źródła problemu. Jeśli doszło do niego na skutek braku umiejętności asertywnego odmawiania, konieczna jest praca nad stawianiem granic oraz zwiększenie kompetencji, jeśli chodzi o komunikację z innymi ludźmi. W momencie, gdy problem zaistniał na skutek mobbingu lub niekorzystnego zachowania ze strony szefa, konieczna może być zmiana pracy.

W przypadku braku balansu między pracą a domem rodzinnym, konieczne jest ustalenie z psychologiem priorytetów życiowych oraz tak ułożenie życia i pracy, aby było ono zgodne z naszymi wartościami, a przy tym nie przeciążało nas w żadnym kierunku.

Dominika Wilk