Sprawdź swój chronotyp i dowiedz się, czy jesteś sową czy skowronkiem? [TEST]

Chronotyp to wewnętrzny biologiczny zegar, który reguluje nasze pory spania i aktywności. Wyróżniamy dwa podstawowe chronotypy – poranny i wieczorny, czyli sowę i skowronka (lub inaczej - nocne marki i ranne ptaszki). Rozwiąż test i sprawdź kim jesteś. Dowiedz się też, jak żyć w zgodzie z własnym chronotypem i co zrobić, gdy życie wymusza zmiany w trybie funkcjonowania.

Spis treści

1. Chronotyp – co to jest?
2. Chronotyp – od czego zależy?
3. Chronotyp – lepiej być sową czy skowronkiem?
4. Czy da się zmienić chronotyp i jak to zrobić?

Świat dzieli się na ludzi lubiących wcześnie rozpocząć dzień oraz takich, którzy wolą go późno skończyć. Jak się okazuje, wybierany przez nas tryb dnia najczęściej wynika z biologicznego rytmu życia, czyli chronotypu i zależy od czynników, na które nie zawsze mamy wpływ.

Chronotyp – co to jest?

Chronotyp to rodzaj wewnętrznego biologicznego zegara odpowiedzialnego za funkcjonowanie w dzień. Określa on pory, w których człowiek staje się najbardziej aktywny oraz te, w których organizm potrzebuje odpoczynku.

Chronotyp jest ściśle powiązany z funkcjonowaniem mózgu. Odpowiadają za niego neurony zlokalizowane nad nerwami wzrokowymi. To one przekazują sygnały zewnętrzne do przysadki mózgowej, szyszynki i podwzgórza, a te następnie wpływają na poziom hormonów regulujących funkcjonowanie całego organizmu. Wyróżnia się dwa podstawowe chronotypy – poranny (typ skowronek) i wieczorny (typ sowa).

W ogólnym znaczeniu - skowronki to ludzie, którzy lubią wcześnie rozpocząć dzień i dość wcześnie kładą się spać. Ludzie-sowy wolą późniejsze wstawanie, a maksymalną aktywność osiągają w późnych porach wieczornych i dlatego lubią późno chodzić spać.

Chronotyp – od czego zależy?

Chronotyp jest indywidualną kwestią i wcale nie musi zależeć od narzuconego nam przez obowiązki służbowe trybu życia. Odpowiedzialny jest za to zegar biologiczny, a wpłynąć na niego mogą przede wszystkim czynniki osobowościowe, np. cechy dziedziczne. Bardzo często chronotyp przekazywany jest po rodzicach. Wpływ na zegar biologiczny ma też wiek – nie tylko pod kątem wymagań organizmu, ale także zmian w stylu życia, na różnych jego etapach.

Wiadomo - starsi ludzie wcześniej chodzą spać, a młodsi mają większe pokłady energii i wieczorem nie są jeszcze zmęczeni. Dość częstym wyznacznikiem chronotypu jest więc styl życia, do którego przywykliśmy i oczekiwania społeczeństwa czy obowiązki szkolne i zawodowe (nauka po nocach, praca zmianowa itp.).

Chronotyp – lepiej być sową czy skowronkiem?

Nie da się jednoznacznie stwierdzić, że któryś z chronotypów jest lepszy. To indywidualna cecha i jeśli jest zgodna z trybem życia i nie sprawia problemów zdrowotnych – nie należy z nią walczyć. Przewagą skowronków z pewnością jest fakt, że obecny porządek świata im po prostu sprzyja. Ogólnie przyjęte normy pracy i nauki, przyzwyczajenia, zasady współżycia społecznego – to wszystko sprawia, że skowronki lepiej się w tym odnajdują.

Sowom często trudniej się odnaleźć w narzuconym porządku, dlatego najlepiej radzą sobie, jeśli same znajdują w życiu przestrzeń, która im odpowiada np. wykonują wolne zawody lub zakładają własne firmy i dzięki temu dostosowują pory pracy do indywidualnych potrzeb. Mówi się, że ludzie-sowy mimo tego, że długo śpią, są bardziej wytrzymali i efektywni w swojej pracy. Niektórzy potrafią zrobić w ciągu dnia więcej nawet niż osoby z chronotypem porannym.

Czy da się zmienić chronotyp i jak to zrobić?

Najważniejsze dla życia w zgodzie z chronotypem jest utrzymanie biologicznej równowagi. Nie ma niczego złego w późnym chodzeniu spać, jeśli możemy się następnego dnia wyspać do późna. Tak samo, jak złe nie jest wczesne wstawanie, jeśli robimy to po odpowiednio długim śnie. Równowaga pomiędzy aktywnością i odpoczynkiem powinna być zachowana w każdym przypadku.

Co ciekawe, chronotyp człowieka ulega zmianie z wiekiem. To normalna kolej rzeczy, że młodzi ludzie prowadzą inny tryb życia niż osoby starsze. W tym przypadku zmiana chronotypu następuje płynnie i naturalnie. Oznacza to, że jeden chronotyp nie będzie raczej towarzyszył nam całe życie. Zanim staniemy się starszymi ludźmi, nasz rytm dnia można zmienić.

Czasami zmiana chronotypu jest wręcz konieczna, np. gdy obowiązki zawodowe lub problemy zdrowotne wymagają od nas przestawienia się na inny tryb funkcjonowania. Jak to zrobić? Najważniejsze są stopniowe zmiany organizmu na nowy tryb życia. Nagłe zmiany nie są wskazane i mogą przynieść więcej szkody dla zdrowia np. pogorszyć samopoczucie i zaniżyć formę fizyczną, doprowadzić do przemęczenia organizmu i znacząco obniżyć jego odporność.

• Jak z sowy stać się skowronkiem? Najtrudniej jest zmusić się do wcześniejszego zasypiania. Aby się tego nauczyć, należy wyeliminować czynniki mogące ten sen opóźnić. Przed snem trzeba się wyciszyć, nie najadać, a po położeniu do łóżka - już nie wstawać. Znużeniu może pomóc czytanie, cisza i przytłumione światło. Rano, gdy zadzwoni budzik, nie można pozwalać sobie na dodatkowe drzemki, drzemek nie należy ucinać również w ciągu dnia. Po wstaniu z łóżka najlepiej pobudzić organizm do działania np. aktywnością sportową. Układając harmonogram dnia, musimy starać się, aby najważniejsze zadania wykonać w pierwszej połowie dnia. Popołudnie ma być mniej wymagające. Należy również pamiętać, że wraz ze zmianą pór chodzenia spać i wstawania, muszą się zmienić również pory jedzenia. Według chronobiologów zmiana trybu funkcjonowania może być łatwiejsza, jeśli zastosujemy kilkunastogodzinną głodówkę, a rano będziemy wystawiać się na działanie jasnego światła.
• Jak ze skowronka stać się sową? W pierwszej kolejności należy wydłużyć czas spania. Gdy przychodzi pora na pobudkę, nie powinniśmy zrywać się z łóżka, ale jeszcze trochę w nim poleżeć. Gdy jest zbyt wcześnie, by wstać, powinniśmy spróbować ponownie zasnąć. Poranek powinien być czasem poświęconym na powolne rozbudzanie się i np. celebrację śniadania. Planując dzień, ważne obowiązki należy uwzględnić w drugiej części dnia, pierwsza połowa dnia powinna być mniej aktywna. Jeśli popołudniu dopada cię zmęczenie, próbuj je zwalczyć aktywnością sportową. Przy zmianie rytmu dnia nie można zapominać o zmianie pór posiłków.