Piękne umysły: czy choroby mają wpływ na bycie genialnym?

Mózg człowieka jest najbardziej zagadkowym organem. Mimo użycia nowoczesnych technologii naukowcy nie są w stanie wyjaśnić, jak dokładnie działa, tym bardziej, gdy mają do czynienia z ludźmi o ponadprzeciętnych zdolnościach. Czy na ich geniusz mają wpływ choroby?

Spis treści

1. Piękne umysły - sawanci, czyli genialni głupcy
2. Piękne umysły - schizofrenia chorobą geniuszy?
3. Piękne umysły - choroba afektywna dwubiegunowa
4. Piękne umysły - kto najczęściej narażony jest na zaburzenia psychiczne?

Piękne umysły artystów, jak twierdzą naukowcy, nierzadko łączą się z niektórymi chorobami, m.in. z chorobami psychicznymi. Okazuje się więc, że nie jest to tylko stereotyp, gdyż badacze dowiedli, że geny osób pracujących kreatywnie znacząco różnią się od tych wykonujących inne zawody, co przekłada się na większe ryzyko depresji, schizofrenii czy też choroby afektywnej dwubiegunowej u pierwszej grupy. Wśród chorych artystów znaleźli się m.in. Marilyn Monroe, Mark Rothko, Kurt Cobain oraz Frank Sinatra.

Piękne umysły - sawanci, czyli genialni głupcy

Niebywałe zdolności, które często określane są mianem geniuszu, posiadają także osoby dotknięte tzw. zespołem sawanta. Chorzy z jednej strony są upośledzeni umysłowo, a z drugiej zaskakują zdolnościami w dziedzinach takich jak muzyka, plastyka, matematyka, lingwistyka itp.

Obecnie na świecie zostało opisanych ok. 100 przypadków sawantów, których wspólną cechą jest uszkodzenie lewej półkuli, z czego u większości jest to cecha wrodzona. Zespół sawanta najczęściej spotykany jest u osób z zaburzeniami autystycznymi, gdyż występuje u co 10 autysty, jednak czasami może wystąpić także u osób po urazach mózgu lub z otępieniem umysłowym.

Warto podkreślić, że nie jest to choroba ani patologia, dlatego też osoby dotknięte zespołem sawanta nie są leczone.

Oto najbardziej znani sawanci, zadziwiają geniuszem naukowców i lekarzy:

• Leslie Lemke – sawant chory na porażenie mózgowe, niewidomy i niedorozwinięty, jest wybitnie uzdolniony muzycznie. Po usłyszeniu w telewizji koncertu Czajkowskiego, mimo, że nigdy nie grał na pianinie, zagrał cały koncert.
• Kim Peek – miał liczne zaburzenia rozwoju, jednak obdarzony był ponadprzeciętną pamięcią. Znał na pamięć 12 000 książek – czytał równocześnie dwie strony (jedną prawym okiem, drugą lewym) i zapamiętywał całą treść. Postać Kima była pierwowzorem Raymonda Babbita, głównego bohatera filmu „Rain Man”.
• Richard Wawro – autystyk, który tworzył wyjątkowe dzieła malarskie. Jego obrazy znalazły się w kolekcjach m.in. Jana Pawła II oraz Margaret Thatcher.
• Daniel Tammet – cierpi na zespół Aspergera i epilepsję, a także obdarzony jest ponadprzeciętnymi umiejętnościami arytmetycznymi (potrafi wymienić ponad 20 000 cyfr po przecinku liczby pi) i językowymi (zna 11 języków, z czego np. islandzkiego nauczył się w 4 dni).
• Stephen Wiltshire – stwierdzono u niego autystyczne zaburzenia percepcji. Ma niezwykłą pamięć fotograficzną, która pozwala mu odtworzyć dokładne plany miast po spojrzeniu na nie przez kilka minut np. z helikoptera.

Piękne umysły - schizofrenia chorobą geniuszy?

Schizofrenia to choroba psychiczna, która według niektórych badaczy ma wpływ na ponadprzeciętną twórczość pacjentów. Na podstawie dotychczasowych przypadków zachorowań, wielu badaczy określa, że dotyka ona umysły wybitne.

Chorowali na nią m.in. Kant, Nietzsche, Hegel, Niżyński oraz rzekomo także Munch i van Gogh. Ponadto, na schizofrenię paranoidalną cierpiał także Josh Forbes Nash, laureat nagrody im. Nobla w dziedzinie ekonomii. Ciekawostką jest, że to właśnie jego historia została zekranizowana w 2001 roku w filmie „Piękny umysł”.

Naukowcy z Uniwersytetu w Budapeszcie ustalili, że o zapadalności na schizofrenię decyduje genotyp. Kierownik badań prof. Szabolcsa Keri wraz z zespołem dowiódł, że najbardziej uzdolnieni posiadają mutację genów, która prawdopodobnie wpływa stymulująco na twórczość. Nie jest to jednoznaczne, gdyż czynnikiem decydującym, jak przypuszczają, jest poziom inteligencji, dlatego też łączenie schizofrenii i geniuszu nie jest oczywiste.

Czytaj też: Choroby genetyczne - przyczyny, dziedziczenie i rozpoznanie

Badacze nie mają jednak wątpliwości, że schizofrenia sprzyja kreatywności, jednak co jest ważniejsze to to, że jest to choroba trudna, która komplikuje codzienne funkcjonowanie i bardzo często uniemożliwia normalne życie. Obecnie na świecie cierpi na nią około 50 mln ludzi, a jej leczenie polega na stosowaniu farmakologii oraz na psychoterapii.

Czytaj też: Leczenie schizofrenii: jakie są sposoby leczenia schizofrenii? Czy schizofrenię da się całkowicie wyleczyć?

Piękne umysły - choroba afektywna dwubiegunowa

Podobnie, jak w przypadku schizofrenii, badania dowodzą, że u osób kreatywnych istnieją grupy genów, które zwiększają ryzyko wystąpienia choroby afektywnej dwubiegunowej nawet o jedną trzecią.

Badania te zapoczątkowała w latach 70. prof. Nancy Andreasen, która przez 15 lat obserwowała 30 znanych pisarzy. Z jej obserwacji wynika, że aż u 80% z nich zauważono objawy tej choroby, a także to, że w czasie badań mieli przynajmniej jeden epizod manii, hipomanii lub depresji. Podobne wnioski wysnuła badaczka Keri Stefansson, która sprawdziła DNA osób pracujących kreatywnie.

Z badań ich DNA wynikało, że posiadają wariacje genów, które o 25% zwiększają ryzyko rozwoju choroby psychicznej niż u osób nie pracujących twórczo. Warto również wiedzieć, że wśród znanych osób cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową znaleźli się m.in. Virginia Woolf, Robert Schumann, Byron i Ernest Hemingway.

Piękne umysły - kto najczęściej narażony jest na zaburzenia psychiczne?

Na zaburzenia psychiczne narażeni są najbardziej osoby pracujące kreatywnie. Dowodzą tego badania psychiatry Arnolda Ludwiga, który ocenił, że największe ryzyko występuje u:

• poetów - 87%,
• pisarzy - 77%,
• malarzy - 73%
• i muzyków - 68%. 

Powyższe zawody porównał z pracownikami takimi jak wojskowi, politycy bądź naukowcy, u których ryzyko tych zaburzeń było niższe. Według badacza większe ryzyko jest związane z silniejszym przeżywaniem emocji, a także że występuje u tych artystów, u których inspiracją jest wyobraźnia. Dodatkowo, według Ludwiga największe ryzyko psychozy występuje u poetów, którzy to mają również największe skłonności do samobójstwa.

Czytaj też: Syndrom presuicydalny - jak rozpoznać symptomy samobójcze i pomóc osobie ich doświadczającej?

O autorze

Sonia Młodzianowska

Dziennikarka, redaktorka, copywriter. Publikuje w czasopismach i na portalach o tematyce zdrowotnej i parentingowej. Należy do Stowarzyszenia Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Sonia Młodzianowska