Osobowość: od czego zależy? Teorie osobowości

Osobowość można zdefiniować na wiele różnych sposobów – jedną z popularniejszych definicji jest ta, gdzie osobowość traktowana jest jako wzorzec różnych cech psychicznych: myślenia, zachowania i odczuwania, które odróżniają danego człowieka od innych ludzi. Wiele wyróżnia się również teorii osobowości: przykładowo, według jednych z nich, na osobowość mają wpływ wszelkie zdarzenia, których doświadcza w trakcie życia dany człowiek. Osobowość ma każdy, niektórzy jednak ludzie cierpią na zaburzenia osobowości – czym takowe problemy są spowodowane?

Spis treści

1. Czym jest osobowość?
2. Od czego zależy osobowość danego człowieka?
3. Czym są teorie osobowości?
4. Co powoduje zaburzenia osobowości?
5. Typy osobowości

Osobowość – teoretycznie termin ten jest powszechnie znany, w praktyce jednak okazuje się, że zdefiniować osobowość wcale nie jest tak łatwo. Obecnie wyróżnia się bowiem wiele, nierzadko znacznie odmiennych od siebie, definicji osobowości – najprawdopodobniej takowych jest kilkadziesiąt lub nawet więcej.

Czym jest osobowość?

W najbardziej klasycznym ujęciu jako osobowość traktowany jest stały zestaw różnych cech psychicznych oraz rozmaitych czynników wewnętrznych, które determinują zachowanie danego człowieka. Osobowość bywa również traktowana jako sposób reagowania człowieka na otaczające go środowisko oraz sposób wchodzenia z tymże środowiskiem w różne interakcje. Jeszcze inną definicją jest ta, według której osobowość uznawana jest za sposób myślenia, zachowania oraz odczuwania, które odróżniają daną osobę od innych ludzi. Jednej, uniwersalnej i – co najważniejsze – konkretnej definicji osobowości jednak po prostu nie ma.

Czytaj też:

Metody leczenia zaburzeń osobowości

Test na osobowość zależną

Osobowość narcystyczna: jak żyć z narcyzem?

Od czego zależy osobowość danego człowieka?

Teorie dotyczące tego, co wpływa na kształtowanie się osobowości u ludzi, są naprawdę różnorodne. Pod uwagę brane są chociażby geny – uważa się, iż tendencja do rozwoju pewnych cech osobowości może być zapisana w dziedziczonym materiale genetycznym. Geny z pewnością nie są jednak jedynym wyznacznikiem tego, jaki to będzie dany człowiek.

Niebagatelny wpływ na rozwój osobowości ma bowiem również i otaczające go środowisko: dom rodzinny, najbliżsi ludzie, przebieg kontaktów z rówieśnikami i cała gama różnorodnych innych czynników zewnętrznych, z którymi styka się człowiek i które wpływają na niego i na jego psychikę.

Poza już wymienionymi, wspomina się również o pewnych biologicznych uwarunkowaniach osobowości. Wpływ na to, jaki jest dany człowiek, może mieć chociażby budowa i funkcjonowanie jego układu nerwowego.

Pod uwagę bierze się również i udział czynników hormonalnych – przykładowo chociażby testosteron, główny męskim hormon płciowy, może mieć wpływ na takie cechy, jak popęd seksualny, tendencja do podejmowania interakcji społecznych czy impulsywność.

Rozwój osobowości człowieka trwa przez długi czas. Zasadniczo rozpoczyna się on już z chwilą przyjścia danej osoby na świat i kształtowanie się tej cechy psychiki utrzymuje się przez cały okres dzieciństwa.

Rozwijanie się osobowości ma jednak miejsce i później, ostatecznie uważa się, iż zakończenie rozwoju swoistego dla człowieka wzorca postaw i cech psychicznych przypada w okolicy 20. roku życia lub nawet później.

Czym są teorie osobowości?

Osobowość w ujęciu psychologicznym była obiektem zainteresowania wielu różnorodnych specjalistów – znaczna już liczba naukowców analizowała ten aspekt ludzkiej psychiki, a do tego wciąż są prowadzone kolejne badania. Ostatecznie wyróżnia się kilka głównych teorii osobowości, którymi są:

• teoria typów (której wyznawcą był chociażby Hipokrates, uważający, że istnieją cztery typy ludzkiej osobowości: sangwinik, flegmatyk, melancholik i choleryk);
• teoria cech (zakładająca, że na osobowość składa się cała lista różnych cech, takich jak np. otwartość, optymizm i pogoda ducha);
• teoria psychodynamiczna (według niej osobowość kształtują przede wszystkim doświadczane w trakcie życia zdarzenia, jedną osób, która propagowała tę teorię, był Freud);
• teoria humanistyczna (w jej przypadku osobowość determinowana miałaby być przez subiektywne doświadczenia psychiczne danej jednostki);
• teoria społecznego uczenia się (według niej wpływ na osobowość mają zachowania i postawy, które obserwujemy u innych ludzi i które zaczynamy sami przejawiać);
• teoria interakcjonizmu (najbardziej złożona teoria osobowości, która zasadniczo stanowi połączenie wszystkich wymienionych wyżej poglądów).

Co powoduje zaburzenia osobowości?

Każdy żyjący człowiek ma jakąś osobowość, u niektórych jednak osób rozpoznawane są zaburzenia osobowości. Otóż rozpoznaje się je w przypadku, kiedy u pacjenta stwierdzone zostaną jakieś utrwalone cechy i sposoby postępowania, które można uznać za odbiegające od normy i które – przede wszystkim – doprowadzają do pogorszenia funkcjonowania człowieka w wielu różnych sferach życia.

Aby można w ogóle było jednak mówić o zaburzeniach osobowości, konieczne jest stwierdzenie m.in. tego, iż dane cechy czy postawy są u człowieka utrwalone i nie wynikają one z istnienia u niego jakiejś choroby czy to somatycznej, czy też psychicznej.

Rodzajów zaburzeń osobowości wyróżnia się dość dużo. Jako ich przykłady można podać chociażby osobowość histrioniczną, schizoidalną i anankastyczną, a także osobowość dyssocjalną oraz jedno z najcięższych zaburzeń osobowości, którym są zaburzenia z pogranicza (osobowość chwiejna emocjonalnie, zwana także zaburzeniem osobowości borderline).

Potencjalnych przyczyn tego, że u niektórych ludzi dochodzi do zaburzeń osobowości, wymienić można wiele. Takowymi mogą być chociażby różne traumatyczne wydarzenia, doświadczone we wczesnych latach życia (takie jak np. wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie), a także problemy dotyczące więzi pomiędzy dzieckiem a jego rodzicami.

Możliwe jest również i to, że podłożem zaburzeń osobowości są uwarunkowania biologiczne – takowymi mogą być chociażby zaburzenia ilości neuroprzekaźników w strukturach układu nerwowego. Jeszcze innym aspektem, który jest brany pod uwagę jako czynnik mogący wpływać na rozwój zaburzeń osobowości, jest stosowanie substancji psychoaktywnych.