Na wypalenie zawodowe przysługuje zwolnienie lekarskie. Jakie objawy wskazują, że je masz?

Weryfikacja

Autor: dr Mateusz Grzesiak

Od 2022 roku tzw. "burnout", czyli wypalenie zawodowe, przestało być tylko syndromem, a zostało zdefiniowane jako jednostka chorobowa. Z tego powodu przysługuje zwolnienie lekarskie. Czym jest wypalenie zawodowe, jakie są jego objawy, w jakich okolicznościach jesteśmy na nie narażeni, mówi nasz ekspert, dr Mateusz Grzesiak, psycholog i wykładowca Akademii WSB.

Najbardziej narażone na wypalenie zawodowe są osoby, które mają częsty kontakt z czynnikami stresogennymi: prezesi, managerowie i ludzie na kierowniczych stanowiskach. Dotyczy jednak także tych, którzy mają częsty kontakt z innymi: nauczycieli, trenerów, pedagogów, pielęgniarek, lekarzy oraz handlowców. W praktyce wypalenie może jednak dopaść w zasadzie każdego. nawet nie trzeba wychodzić z domu.

Wypalenie zawodowe - objawy

- Wypalenie zawodowe to odpowiedź organizmu na stres, najczęściej wskutek przepracowania lub wykonywania monotonnej i nudnej pracy – mówi dr Mateusz Grzesiak – objawy wypalenia fizycznego mogą być fizyczne i emocjonalne.

Objawy fizyczne to m.in.:

• częste bóle głowy,
• bezsenność,
• trudności z zasypianiem,
• podwyższone ciśnienie,
• obniżenie odporności organizmu,
• chroniczne napięcie mięśni,
• zaburzenia układu pokarmowego,
• problemy w sferze seksualnej.

Do objawów natury emocjonalnej zaliczymy choćby:

• zaburzenie relacji rodzinnych i towarzyskich,
• brak satysfakcji z pracy przy jednoczesnej niechęci do brania urlopu.

Wypalenie zawodowe - kto jest narażony

Do popularyzacji pojęcia "wypalenia zawodowego" przyczyniła się prof. Christina Maslach z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. Według niej źródła tego zjawiska wcale nie leżą w odporności psychicznej pracownika, lecz wewnątrz firmy lub organizacji.

Wyróżniła ona 6 obszarów pracy, które wpływają na ryzyko jego wystąpienia:

1. Nadmierne obciążenie pracą – masz coraz więcej obowiązków, a czas na ich wykonanie pozostał taki sam jak wcześniej.
2. Brak kontroli – nie masz wpływu na to, co dzieje się w firmie. Nie możesz w pełni wykorzystać swoich umiejętności, a każda twoja inicjatywa jest hamowana.
3. Brak nagrody – starasz się z całych sił, wykonujesz swoje obowiązki najlepiej, jak potrafisz, a twoja praca nie jest doceniana. Nie masz żadnych korzyści materialnych ani emocjonalnych.
4. Załamanie wspólnoty – nie masz żadnego wsparcia ze strony współpracowników ani pracodawców. W firmie panują rywalizacja i ogólna wrogość.
5. Brak sprawiedliwości – czujesz się wykorzystywany przez pracodawcę i nieodpowiednio traktowany w porównaniu z innymi.
6. Konflikt wartości – odczuwasz duży rozdźwięk pomiędzy twoimi wartościami a wartościami firmy.

Wypalenie zawodowe - jak go unikać

Dane OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) wskazują, że pracownicy w Polsce są w czołówce narodów europejskich pod względem liczby przepracowanych godzin w ciągu roku: średnio 1830 godzin. Trzy razy więcej niż Niemcy i cztery razy więcej niż Brytyjczycy. To prosta droga do wypalenia zawodowego. Co zrobić, by nie doprowadzić do tego, by stres w pracy nas wypalił?

- Przyjrzyj się sobie i funkcjonowaniu firmy, w której pracujesz. Jeśli widzisz pierwszą iskrę, która może doprowadzić do wypalenia zawodowego – reaguj. Oczywiście pewne rzeczy są niezależne od ciebie, jednak zawsze możesz pracować nad polepszeniem swojej sytuacji – mówi psycholog i dodaje:

- Zacznij od tego, aby zadbać o dobre relacje z innymi, zarówno w pracy, jak i poza nią. Dzięki temu będziesz miał wsparcie w trudnych chwilach i zniknie uczucie, że wszystko ciąży wyłącznie na twoich barkach.

Nasz ekspert zwraca uwagę, że warto również zainwestować w rozwijanie swoich pasji:

- Mając odskocznię, coś, co pozwoli ci się zregenerować po całym dniu pracy, dajesz sobie czas na wzięcie oddechu i skupienie się na czymś innym niż tylko obowiązki zawodowe - mówi.

Jego zdaniem należy także pracować nad swoimi reakcjami w trudnych sytuacjach:

- Kontrolowanie własnych emocji to kluczowy element pracy z innymi. Wyznaczaj też sobie realistyczne cele i zwróć przełożonemu uwagę, jeśli to, o co Cię prosi, przekracza Twoje możliwości czasowe – wskazuje dr Grzesiak i dodaje: - Pamiętaj też o urlopie. Relaks, słońce i beztroskie chwile z rodziną pozwolą Ci naładować baterie i znów cieszyć się wykonywaną pracą. Nie pozwól zabrać sobie chęci do działania, do samorozwoju, do poszukiwań i do ciągłego sięgania po więcej.

Zwolnienie na wypalenie zawodowe -są nadużycia?

Odkąd w naszym kraju pracownik może skorzystać ze zwolnienia lekarskiego w momencie, gdy jest przemęczony obowiązkami wykonywanymi na co dzień w warunkach długotrwałego stresu, mogły pojawić się nadużycia.

Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że w 2022 r. liczba kontroli wzrosła o niemal 200 proc. a o prawie 40 proc. wzrosła kwota zasiłków cofniętych w ich wyniku.

O tym, że doświadczasz wypalenia zawodowego wymagającego zwolnienia lekarskiego decyduje przede wszystkim lekarz psychiatra. Psycholog czy terapeuta, który nie jest lekarzem, nie jest uprawniony do wystawienia zwolnienia L4 (nie ma już takiego druku, ale terminem L4 wciąż posługują się czasem nawet urzędnicy).

Zarzuty ZUS dot. zwolnień lekarskich nie koncentrują się na wypaleniu zawodowym. Dotyczą pacjentów, którzy podczas zwolnienia lekarskiego nie leczą się prawidłowo, zgodnie z zaleceniami lekarskimi (np. pracują, podróżują) oraz lekarzy, którzy wydają wyjątkowo dużo zwolnień lekarskich.

Zdrowy pracownik w interesie pracodawcy

Wielu ekspertów rynku pracy zawraca uwagę, że nie tylko pracownicy, ale też pracodawcy powinni zawracać uwagę na dobrostan zatrudnionych osób, np. poprzez jasny system awansów i wynagrodzeń, dofinansowywanie urlopów, zajęć kulturalnych czy przedszkoli. To najskuteczniejszy sposób, by ustrzec się przed skutkami wypalenia zawodowego.

Dr Mateusz Grzesiak

Psycholog i wykładowca Akademii WSB. Posiada tytuły magistra psychologii i prawa oraz trzy doktoraty w dyscyplinach zarządzania, pedagogiki i psychologii (PsyD, USA). Autor niemal 30 książek, licznych artykułów i publikacji naukowych. Jego profile społecznościowe obserwuje łącznie ponad 900.000 osób.

Eliza Dolecka

dr Mateusz Grzesiak