Mechanizmy obronne: czym są i jak na nas wpływają? Przykłady
Mechanizmy obronne pojawiają się, gdy odczuwasz silne emocje, z którymi trudno sobie poradzić. Mają one za zadanie "chronić" przed zagrożeniami i sytuacjami, w których nie potrafimy się odnaleźć. Przeczytaj, czym są mechanizmy obronne i dowiedz się, jak na nas wpływają. Poznaj również ich przykłady.
Spis treści
- Mechanizmy obronne: na czym polegają?
- Mechanizmy obronne: jak wpływają na nasze życie?
- Mechanizmy obronne: 10 przykładów
Mechanizmy obronne towarzyszą wielu osobom. Jak przebiegają i na jakie rodzaje możemy je podzielić?
Mechanizmy obronne: na czym polegają?
Mechanizmy obronne to zachowania stosowane przez ludzi w celu uniknięcia, "odejścia" od zagrażających im wydarzeń, sytuacji, myśli. Wytwarzamy pewien dystans, barierę, która odgradza nas od nieprzyjemnych uczuć, np. od poczucia winy, lęku czy wstydu.
Z mechanizmów obronnych możemy oczywiście korzystać świadomie, ale w przeważającej części są one nieświadome, a wszystko po to, by zniekształcić zagrażającą rzeczywistość na naszą korzyść.
Mechanizmy obronne mają za zadanie chronić nasz umysł przez uczuciami i myślami, które są zbyt trudne, zbyt ciężkie dla świadomego umysłu.
Przykładowo, mechanizm obronny jakim jest odmowa, uwidacznia się w przy osobach, które mają poważny problem z alkoholem, poprzez niedostrzeganie przez nich problemu uzależnienia od tej używki.
Zaś klasycznym przykładem przemieszczenia jest człowiek, który swoją złość związaną ze stresem w pracy wyładowuje ją na innych osobach, domownikach – żonie, mężu, a nawet na dziecku. W miarę często stosujemy zapomnienie, zaprzeczenie, racjonalizację, represje, odrzucenie bądź przewidywanie.
Mechanizmy obronne: jak wpływają na nasze życie?
Używanie mechanizmów obronnych nie jest ani pozytywne, ani negatywne dla naszego organizmu. Oczywiście, niektóre z nich mogą być niezdrowe, ale inne posiadają za to funkcję adaptacyjną i pozwalają prowadzić "normalne" życie.
Każdy psychoanalityk podkreśli, iż użycie tych reakcji psychicznych jest właściwą, naturalną funkcją osobowości. Jednakże największe problemy powstają, gdy pewne nadużycie wynika w celu uniknięcia radzenia sobie z problemami, gdy chcemy usilnie stłumić silne emocje i w momencie, gdy takie reakcje psychiczne zaczynają destrukcyjnie wpływać na nasze codzienne funkcjonowanie.
Mechanizmy obronne: 10 przykładów
Czym jest przemieszczenie? Zacznijmy od wcześniejszego przykładu: miałeś ciężki dzień w pracy, niestety nie potrafisz wyrazić wprost swojej złości szefowi, który ostro cię potraktował. Jesteś więc tykającą bombą negatywnych uczuć, a gdy wracasz do domu wyładowujesz je na żonie, mężu, dzieciach, a nawet psie.
Mimo że stosujesz mechanizm ochronny jakim jest przemieszczenie, to wcale nie jest to pozytywne dla twojego otoczenia, a przemieszczona agresja bardzo często skutkuje pogorszeniem relacji z naszym otoczeniem. Jak działa ta reakcje psychiczna?
Pod wpływem silnych emocji, kierujesz swoją frustrację w stronę osoby (zwierzęcia czy przedmiotu), przy której czujesz mniejsze zagrożenie. Bo zdecydowanie łatwiej jest się zmierzyć z żoną (i wyładować swoją złość o "byle co"), niż ze swoim szefem lub problemem zawodowym, który cię przerasta. Pozwala to zaspokoić impuls reakcji, pozostać "bezpiecznym" w swoich ramach, bez poważniejszych konsekwencji.
Przemieszczenie to przekierowanie myśli i emocji skierowanych na określoną osobę (lub przedmiot), ale przeniesionych z emocji wywołanych impulsem kontaktu z inną osobą. Przy czym swoje emocje przenosimy oczywiście na osoby, które są mniej dla nas "groźne".
Ten mechanizm obronny stosujemy niestety bardzo często, szczególnie, gdy nie możemy w bezpieczny sposób wyrazić swoich emocji do osób, do których powinny być one skierowane.
Odmowa to jeden z najczęściej stosowanych mechanizmów obronnych. Polega na zaprzeczaniu, niedopuszczaniu do swojej świadomości pewnych faktów; to całkowite odrzucanie określonych informacji.
Nie akceptujemy rzeczywistości, więc blokujemy w umyśle określone zdarzenia, unikając tym samym doświadczania trudnych emocji. Nie chcemy się przed samym sobą przyznać do problemów, do wydarzeń i sytuacji niewygodnych.
Przypomnę powyższy przykład, jakim jest osoba nadużywająca alkoholu, która nie chce się przyznać przed sobą samą, że ma z tym olbrzymi problem.
Prawda jest niekiedy zbyt niewygodna, negujemy więc jej występowanie. Czasami jednak dana osoba zaakceptuje określoną sytuację, ale nie bierze za nią odpowiedzialności, tylko znajduje osoby lub wydarzenia, które muszą przejąć winę za ten stan. Jest to jeden z najbardziej prymitywnych mechanizmów, ponieważ wywodzi się już z okresu dzieciństwa.
Racjonalizacja polega na wyjaśnianiu niepożądanego zachowania lub uczucia w sposób logiczny i unikania przy tym prawdziwych pobudek działania.
Niektórzy z nas w obliczu niepowodzeń mają swój zestaw faktów, które pomagają im tłumaczyć sobie pewne sytuacje. To zapewnia komfort dokonanego wyboru, dokonanej sytuacji. Przykładem może być tu zrzucenie winy za niezdany egzamin na prawo jazdy na instruktora, który nie nauczył nas dokładnie pewnych umiejętności.
Racjonalizacja świetnie zabezpiecza nasze poczucie własnej wartości, pozwala zachować dobrą samoocenę, bo winą za niepowodzenie możemy zawsze zepchnąć na kogoś innego lub na czynniki zewnętrzne danej sytuacji.
Represja to mechanizm obronny mający za zadanie chronić przed tragicznym, bardzo trudnymi wspomnieniami. Założenie represji jest stosunkowo "proste", ponieważ pojawia się, gdy usilnie próbujesz zapomnieć to co negatywnego przeżyłeś, ukrywasz to co bolesne, w domyśle zapominając o tym na bardzo długi czas.
Ale niestety, wspomnień nie da się całkowicie wymazać z pamięci i czasami powracają do nas już w dorosłym życiu. Przykładowo osoba, która jako dziecko doświadczyła znęcania emocjonalnego lub fizycznego, a następnie wyparła z siebie te wspomnienia, może jako dorosły człowiek mieć problemy z nawiązaniem prawidłowych relacji z partnerem lub otoczeniem.
Nareszcie pozytywny przykład mechanizmu obronnego. Sublimacja polega na przekierowaniu określonych silnych emocji na inny obiekt lub działanie, które są dla nas bezpieczne i co najważniejsze budujące.
Przykładowo, aby uwolnić się od silnych negatywnych emocji, kierujemy się w stronę sportu: zapisujemy na zajęcia wschodnich sztuk walki lub tańca towarzyskiego. To od nas zależy, jak pokierujemy naszą frustrację. Freud uważał, że sublimacja pozwala spokojnie, równoważnie funkcjonować w społeczeństwie i że jest oznaką naszej dojrzałości – nie sposób się z nim nie zgodzić.
Mechanizm obronny polegający na przypisywaniu innym ludziom własnych najczęściej negatywnych myśli i uczuć (bądź poglądów, zachowań).
Projektujemy u innych lęki, obawy i agresje, przypisując tym osobom złe cechy lub zachowanie, a w rzeczywistości są to nasze emocje.
Oczywiście projekcji towarzyszy wyładowanie frustracji i zniekształcenie rzeczywistości. Z łaciny projekcja oznacza dosłownie "wyrzucać przed siebie".
Trywialnym przykładem może być tu rozmowa dwóch znajomych, gdzie pierwsza osoba jest spokojna i mówi normalnym głosem, a druga poddenerwowana, mówiąca coraz bardziej podniesionym.
W pewnym momencie ta druga osoba wykrzykuje do pierwszej „Ale czym ty się tak denerwujesz?” - oczywiście następuje proces projekcji zdenerwowania i przerzucenia tej emocji na drugą stronę.
Regresja to powrót do wcześniejszego etapu rozwoju, który jest związany z ucieczką przed trudnymi emocjami. Czasami stresujące wydarzenia są na tyle skomplikowane do przezwyciężenia, że następuje powrót do wzorców zachowań wykorzystywanych we wcześniejszej fazie rozwoju.
Przykładowo dzieci w wieku szkolnym bądź nastolatkowie, którzy nie potrafią poradzić sobie z określoną sytuacją zaczynają ssać kciuk lub moczyć się w nocy. Oczywiście dorośli też doświadczają regresji i mogą przykładowo zacząć sypiać z przytulanką z dzieciństwa, być drażliwym i płaczliwym.
Intelektualizacja to mechanizm obronny polegający na odcięciu emocji w trudnych sytuacjach, na rzecz chłodnego, bardzo rzeczowego myślenia i działania.
W sytuacjach wyjątkowo stresujących dochodzi do chęci zminimalizowania odczuwania emocji takich jak lęk, smutek, rozpacz i przejścia w tryb zimnego, klinicznego odbierania faktów.
W ten sposób dana osoba broni się przed odczuwaniem tego, co przykre i przerażające. Przykładowo ktoś, kto dowiaduje się, że jest chory na nowotwór, wyłącza emocje i zamiast okazać swój smutek lub strach zaczyna skupiać się na wszelkich możliwych metodach leczenia.
Oczywiście, mocne podejście promedyczne jest dla nas w takiej sytuacji ważne, ale należy pozwolić sobie na przeżywanie emocji związanych z chorobą – aspekt emocjonalny jest bardzo ważnym komponentem naszego funkcjonowania.
Reakcja upozorowana to - jak sama nazwa wskazuje - wyrażanie emocji lub zachowań wprost przeciwnych do tych faktycznie odczuwanych.
W reakcji upozorowanej wypieramy prawdziwe odczucia, zniekształcamy rzeczywistość; po to by ukryć prawdziwe uczucia, jakimi są często lęk, frustracja czy zazdrość.
Często zachowanie to jest wyrażone przesadnie, na wyrost. Traktujemy kogoś, kogo nie lubimy przesadnie przyjacielsko, przykładowo bardzo mocno gratulujemy koledze w pracy osiągniętego sukcesu, a nielubianemu szefowi proponujemy kolejną kawę.
Fiksacja polega na kurczowym trzymaniu się wyuczonych przez siebie zachowań, które nie dopuszczają do głosu innych myśli lub działania.
Zachowujemy się rutynowo, mechaniczne, a wszystko po to, by obronić się przed ewentualną frustracją i lękiem przed nieznanym.
Stosując ten mechanizm obronny odczuwamy przez krótki czas ulgę, zmniejszamy napięcie, ponieważ blokujemy zagrożenie. Przykładem może być choćby fakt palenia papierosów, które jest traktowane jako szczegółowa fiksacja oralna.
Innym przykładem mechanizmów obronnych może być altruizm, czyli zaspokajanie swoich potrzeb poprzez pomoc innym ludziom bądź unikanie, czyli odmawianie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
Psychologowie sklasyfikowali wiele reakcji psychicznych, a niektóre z nich weszły już na stałe do naszej codzienności. Należy pamiętać, że części z nich posiada aspekt pozytywny, a inne negatywny.
Te pozytywne chronią nas przed stresem, dają ujście napięciu, natomiast negatywne zahamowują w działaniu i są tak naprawdę samooszukiwaniem.
Jeśli zauważysz u siebie pewne symptomy negatywnego oddziaływania mechanizmów obronnych, skonsultuj się z psychologiem, zawsze możesz próbować przekształcać niezdrowe mechanizmy w bardziej zrównoważone i wykorzystać je tak, by stawić czoła sytuacją stresującym i lękom.
Jako pierwszy terminu "mechanizmy obronne" użył w 1894 r. Zygmunt Freud w artykule "Neuropsychozy obrony". Badał on pięć podstawowych mechanizmów obronnych.
Następnie, teoria ta ewoluowała dzięki jego córce Annie Freud, która zdiagnozowała trzynaście różnych mechanizmów, a z biegiem czasu kolejni znakomici psychologowie dopisali szeroką gamę innych reakcji psychicznych człowieka.
Skąd wynikały takie prace? Freud zauważył, że w momencie, w którym człowiek nie potrafi poradzić sobie z pewnymi ograniczeniami, a także gdy nie umie sprostać swoim wymaganiom, odczuwa nieprzyjemny stan wewnętrzny, pewnego rodzaju lęk.
Lęk ten jest sygnałem dla naszego ego (Teoria Psychoanalizy Freuda), aby włączyć odpowiedni sygnał obronny organizmu, który pozwoli na zmniejszenie wewnętrznego napięcia.
I tak powstała koncepcja mechanizmów obronnych ego, gdzie zdiagnozowano dziesiątki reakcji psychicznych. W większości są one używane nieświadomie, co w dużym uproszczeniu oznacza, że to nie ty decydujesz, co i kiedy robisz.
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
