Jak cierpi ciało, gdy nie dbasz o głowę? Najczęstsze choroby psychosomatyczne i ich objawy

Nasze ciała i umysły to naczynia połączone. Jednak w codziennym zgiełku nierzadko zapominamy o tym, jak ważne jest dbanie o redukcję stresu, relaks i komfort psychiczny. Niekiedy czynniki zewnętrzne nie sprzyjają, a stąd już tylko krok do możliwych poważnych skutków stresu. U niektórych osób stres drąży organizm po cichu i daje o sobie znać w postaci dolegliwości bólowych, stanów zapalnych, zaostrzenia objawów chorobowych. Jakie są najczęstsze choroby psychosomatyczne? Jak można się z nimi uporać?

Spis treści

1. Związki chorób ze stanem psychicznym 
2. Choroby psychosomatyczne. Kiedy psychika wpływa na ciało?
3. Jak psychika wpływa na ciało?
4. Kiedy do psychologa?
5. Najczęstsze choroby psychosomatyczne
6. Choroby psychosomatyczne i ich objawy
7. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jako reakcja na stres
8. Nadczynność tarczycy a stres
9. Choroby serca i układu krążenia jako skutek stresu
10. Astma oskrzelowa i alergie - wpływ stresu na zaostrzenie objawów
11. Zapalne choroby jelita grubego wskutek stresu
12. Choroby skóry a stan psychiczny i stres
13. Choroba Hashimoto - czy to choroba psychosomatyczna
14. Jak zmniejszyć ryzyko chorób psychosomatycznych

Związki chorób ze stanem psychicznym 

Nasze ciała i umysły są – wbrew forsowanemu przez lata poglądowi o dualizmie – układem połączonym. Jedna sfera oddziałuje silnie na drugą. I chociaż bywa, że w obliczu choroby ciała, zachowamy pogodę ducha, nie da się ukryć, że stan psychiczny może z kolei silnie wpływać na samopoczucie. Pojawiają się lub nasilają wówczas objawy chorobowe, które nie zawsze od razu kojarzymy jako psychosomatyczne.

Chociaż coraz więcej mówi się o zdrowiu psychicznym, mimo to wciąż bywa to zaniedbywana przestrzeń. Niekiedy – paradoksalnie – do tych zaniedbań prowadzą niekiedy powielane coachingowe mity spod znaku „rób wszystko na 200 proc.” I robimy – aż w końcu wyczerpią nam się baterie i jakikolwiek entuzjazm do działania.

Czasem „winna” jest też proza życia: obowiązki domowe i zawodowe, które powodują, że dbamy o wszystkich krewnych, a siebie zostawiamy na ostatnim miejscu. A czasem „po prostu” żyjemy zadaniowo, nie zastanawiając się, jak zadbać o swoją psychikę.

Efekt? Stres znajduje ujście w naszym ciele. Długotrwały stres, niepokój czy trauma mogą prowadzić do realnych problemów zdrowotnych.

Choroby psychosomatyczne. Kiedy psychika wpływa na ciało?

Choroby psychosomatyczne to schorzenia, w których czynniki psychiczne, takie jak stres, lęk czy depresja, mają istotny wpływ na funkcjonowanie organizmu i prowadzą do rozwoju dolegliwości somatycznych.

Oznacza to, że emocje i stan psychiczny mogą przyczyniać się do pojawienia się rzeczywistych objawów fizycznych, które nie wynikają z infekcji czy urazów, lecz są efektem reakcji organizmu na napięcie psychiczne.

Jak psychika wpływa na ciało?

Mechanizm powstawania chorób psychosomatycznych związany jest z układem nerwowym i hormonalnym. Silny lub długotrwały stres pobudza nadnercza do wydzielania kortyzolu oraz adrenaliny, co prowadzi do przewlekłego pobudzenia organizmu. W efekcie dochodzi do osłabienia odporności, zaburzeń pracy serca, problemów trawiennych czy przewlekłego bólu.

Kiedy do psychologa?

Zobacz galerię 10 zdjęć

Najczęstsze choroby psychosomatyczne

Do najczęściej występujących schorzeń psychosomatycznych należą:

• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, gdyż stres może powodować zespół jelita drażliwego, chorobę wrzodową żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy czy przewlekłe bóle brzucha.
• Choroby układu sercowo-naczyniowego, ponieważ nadmierne napięcie nerwowe przyczynia się do nadciśnienia, arytmii, a nawet zwiększa ryzyko zawału serca.
• Problemy dermatologiczne – silny stres może nasilać łuszczycę, atopowe zapalenie skóry, pokrzywkę czy trądzik.
• Napięcie emocjonalne często powoduje nawracające bóle głowy, szumy uszne, migreny i zawroty głowy.
• Zaburzenia układu odpornościowego. Przewlekły stres obniża odporność, co prowadzi do częstszych infekcji i stanów zapalnych.
• Choroby autoimmunologiczne
• Stres może zaostrzać objawy chorób takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) czy stwardnienie rozsiane.
• Osoby narażone na silne napięcie psychiczne mogą doświadczać astmy, duszności czy hiperwentylacji.

Choroby psychosomatyczne i ich objawy

Choroby psychosomatyczne to schorzenia, w których czynniki psychiczne, takie jak stres, lęk czy depresja, mają istotny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Silne przeżycia emocjonalne mogą nie tylko nasilać objawy już istniejących chorób, ale także przyczyniać się do ich rozwoju.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jako reakcja na stres

Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje własne stawy. Uważa się, że stres może nasilać objawy tej choroby, prowadząc do: sztywności i bólu stawów, zwłaszcza rano, obrzęków i zaczerwienienia stawów, ograniczenia ruchomości, zmęczenia i osłabienia, utraty masy ciała w zaawansowanych stadiach choroby.

Nadczynność tarczycy a stres

Silne przeżycia emocjonalne mogą zakłócić równowagę hormonalną, prowadząc do nadmiernej aktywności tarczycy, czyli nadczynności tarczycy. Do objawów należą: przyspieszona akcja serca (tachykardia), nadmierna potliwość, drżenie rąk, nerwowość i niepokój, utrata masy ciała mimo zwiększonego apetytu, osłabienie mięśni.

Choroby serca i układu krążenia jako skutek stresu

Ciągły stres podnosi ciśnienie krwi, co z czasem może prowadzić do nadciśnienia tętniczego – groźnej choroby układu krążenia. Objawy obejmują: bóle i zawroty głowy, kołatanie serca, uczucie ucisku w klatce piersiowej, przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem.

Przewlekły stres emocjonalny zwiększa ryzyko chorób serca, w tym choroby wieńcowej. Typowe objawy to: bóle w klatce piersiowej (dławica piersiowa), uczucie duszności, łatwe męczenie się, zawroty głowy, przyspieszona akcja serca.

Astma oskrzelowa i alergie - wpływ stresu na zaostrzenie objawów

Stres emocjonalny może wywołać lub nasilić ataki astmy, wpływając na funkcjonowanie układu oddechowego. Objawy obejmują: duszność i świszczący oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej, kaszel, szczególnie nocą lub nad ranem, trudności w oddychaniu po wysiłku fizycznym lub w sytuacjach stresowych.

Pod wpływem stresu układ odpornościowy może reagować nadmiernie, co nasila objawy alergii, takie jak: kichanie i katar sienny, łzawienie i zaczerwienienie oczu, swędzenie i wysypki skórne, duszności u osób z alergią wziewną.

Zapalne choroby jelita grubego wskutek stresu

Choroby takie jak choroba Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą być związane ze stresem i emocjonalnym napięciem. Objawy to: biegunki, często z domieszką krwi, bóle brzucha, nagłe parcie na stolec, utrata masy ciała,osłabienie organizmu.

Choroby skóry a stan psychiczny i stres

Zaburzenia psychiczne często manifestują się na skórze, powodując różnego rodzaju wysypki i podrażnienia. Objawy AZS obejmują: suchą, swędzącą skórę, zaczerwienienie i stan zapalny, pękanie skóry i pojawianie się sączących ran, nasilenie objawów w sytuacjach stresowych.

Stres może wpływać na produkcję hormonów, co prowadzi do nasilenia problemów skórnych, takich jak trądzik. Objawy obejmują: występowanie grudek i krostek na twarzy, plecach i dekolcie, nadmierną produkcję sebum, bolesne zmiany zapalne, przebarwienia i blizny potrądzikowe.

Rumień płaski i guzowaty to rzadkie choroby skóry, które też mogą mieć podłoże psychosomatyczne. Objawy obejmują: czerwone, grudkowate zmiany skórne (rumień guzowaty), swędzące, płaskie wykwity (rumień płaski), nadwrażliwość skóry, bolesność zmian skórnych.

Nagły lub przewlekły stres może prowadzić do łysienia plackowatego, którego objawy to: nagła utrata włosów na ograniczonych obszarach skóry głowy, pojawianie się gładkich, okrągłych miejsc pozbawionych włosów, osłabienie i przerzedzenie włosów w innych częściach ciała, możliwe współwystępowanie z innymi chorobami autoimmunologicznymi.

Choroba Hashimoto - czy to choroba psychosomatyczna

Zaburzenia emocjonalne mogą wpływać na rozwój autoimmunologicznej choroby tarczycy, jaką jest Hashimoto. Objawy obejmują: przewlekłe zmęczenie, wypadanie włosów, przyrost masy ciała, uczucie zimna, problemy z koncentracją i pamięcią.

Jak zmniejszyć ryzyko chorób psychosomatycznych

Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób psychosomatycznych, warto zadbać zarówno o zdrowie psychiczne, jak i fizyczne.

• Redukcja stresu poprzez m.in. techniki relaksacyjne – medytacja, joga, ćwiczenia oddechowe.
• Zarządzanie czasem – planowanie obowiązków i unikanie nadmiernego przeciążenia pracą, co zmniejsza napięcie psychiczne.
• Ograniczenie ekspozycji na stresory (jeśli to możliwe). Warto unikać toksycznych relacji i nadmiernej presji w pracy.
• Wsparcie psychologiczne, terapia psychologiczna, rozmowa z psychologiem lub terapeutą. Wsparcie społeczne, jak rozmowa z bliskimi, grupy wsparcia i terapia grupowa, mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami.
• Budowanie zdrowych relacji, gdyż wsparcie bliskich osób ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego.
• Aktywność fizyczna, regularne ćwiczenia. Sport pomaga w redukcji stresu, poprawia nastrój i wspiera odporność organizmu.Ćwiczenia na świeżym powietrzu – spacer w lesie, bieganie czy jazda na rowerze dodatkowo poprawiają samopoczucie.
• Zdrowa dieta i regularne, dobrze zbilansowane posiłki, dieta bogata w witaminy, minerały i zdrowe tłuszcze, żeby wspierać układ nerwowy.
• Ograniczenie kofeiny
• Rezygnacja z alkoholu
• Dbałość o higienę snu i regularny rytm dobowy
• Unikanie ekranów przed snem, gdyż niebieskie światło z telefonów i komputerów zaburza produkcję melatoniny.
• Świadome radzenie sobie z emocjamiEkspresja emocji, ponieważ tłumienie uczuć może prowadzić do napięcia i dolegliwości psychosomatycznych.
• Techniki uważności (mindfulness) także pomagają lepiej kontrolować emocje i redukować napięcie.
• Profilaktyka zdrowotna i regularne badania lekarskie, ponieważ wczesne wykrycie problemów zdrowotnych pozwala na skuteczniejszą interwencję. Świadomość ciała, a więc zwracanie uwagi na sygnały organizmu może pomóc w uniknięciu poważniejszych schorzeń.

Katarzyna Głuszak