Introspekcja: na czym polega i jak dokonać introspekcji?

Introspekcja to analiza uczuć, targających nami emocji czy przyczyn różnych naszych zachowań. Zasadniczo każdy może dokonać introspekcji – jak jednak można to zrobić? Do czego może być wykorzystywana introspekcja i co miałoby nam dawać bliższe przyjrzenie się własnej psychice? Przeczytaj, na czym polega introspekcja!

Spis treści

1. Introspekcja: na czym polega?
2. Jak dokonać introspekcji? Techniki
3. Introspekcja: wykorzystanie we współczesnej psychoterapii
4. Introspekcja: krytyka

Introspekcja to termin, który wywodzi się od łacińskiego słowa "introspectio" - można je tłumaczyć jako "zaglądanie do wewnątrz". Na tym właśnie polega introspekcja – jest nią bowiem samodzielne analizowanie własnych emocji, przeżyć i wszelkich innych uczuć, znajdujących się w naszej psychice.

Jedną z pierwszych osób, które interesowały się introspekcją, był niemieckiego pochodzenia filozof i psycholog – Wilhelm Wundt. Mężczyzna zajmował się introspekcją zasadniczo wtedy, gdy powstawały podwaliny współczesnej psychologii, czyli pod koniec XIX wieku. Początkowo introspekcja uznawana była za wyjątkowo obiecujące narzędzie psychologiczne, z biegiem czasu jednak metoda poddawana była coraz to głośniejszej krytyce, aż dzisiaj – w czasach współczesnych – introspekcja ogólnie straciła na znaczeniu. Mimo wszystko pojawiają się jednak głosy, że introspekcja jest narzędziem przydatnym chociażby podczas psychoterapii. Kto jednak ma rację i jak w ogóle wygląda introspekcja?

Introspekcja: na czym polega?

Celem dokonywania introspekcji jest przyjrzenie się bliżej różnym sferom naszej psychiki, o których na co dzień niekoniecznie w ogóle nawet myślimy. Podczas wglądu we własną psychikę powinniśmy rozważyć, jakie emocje nami targają i dlaczego. Przykładowo, czując wyjątkowego stopnia złość na najbliższą osobę, możemy się zastanowić, skąd się wzięły u nas aż takiego stopnia uczucia – czy wynika to z naszej nadwrażliwości, czy jednak rzeczywiście bliski nas wyjątkowo zawiódł?

W trakcie introspekcji analizowane mogą być różnego typu aspekty psychologiczne, takie jak:

• uczucia, które nami targają;
• decyzje, które podjęliśmy lub które planujemy podjąć;
• nasze zachowania i różne czynniki, które sprawiają, że postępujemy w taki, a nie inny sposób;
• nasze potrzeby;
• relacje z innymi ludźmi – zarówno z najbliższymi nam osobami, jak i ze współpracownikami czy z całkiem innymi ludźmi.

Ogólnie można przyjąć, że celem introspekcji jest rzeczywiście wgląd w samego siebie i przeanalizowanie swojej własnej psychiki. Pozostaje tutaj tylko pytanie: w jaki sposób można dokonać introspekcji?

Jak dokonać introspekcji? Techniki

Zasadniczo introspekcji można dokonać wszędzie i w dowolnym momencie – możliwe jest przyjrzenie się swojej własnej psychice nawet teraz, czytając tenże tekst. Najprościej jest po prostu spokojnie usiąść i pomyśleć o własnych emocjach – dlaczego akurat dzisiaj mam gorszy nastrój, skoro przez cały tydzień wszystko było w porządku? Co sprawiło, że zamiast cieszyć się weekendową wolnością, snuję się przez cały dzień po domu i nie mam ochoty na jakiekolwiek rozrywki? Dlaczego wczorajsza rozmowa z dziewczyną przerodziła się w poważną kłótnię – oboje przesadziliśmy, czy też może jednak któraś ze stron odegrała większy udział w tym sporze?

Introspekcję prowadzić możemy niejako w "swojej własnej głowie", ale nie tylko. Dokonywać wglądu we własną psychikę można na wiele różnych sposobów. Jako przykład można tutaj podać chociażby pisanie o swoich emocjach, uczuciach i wrażeniach – w tym celu można skorzystać zarówno z długopisu i kartki papieru, jak i zacząć prowadzić osobistego bloga. Można również – choć jest to standardowo uznawane za dziwaczne – rozmawiać… samemu ze sobą. Czasami po prostu łatwiej jest wypowiedzieć pewne kwestie i dopiero potem je analizować.

Introspekcja: wykorzystanie we współczesnej psychoterapii

Zdecydowanie nie jest jednak tak, że introspekcja została całkowicie wykreślona z psychologicznego świata. Nadal jest ona stosowana chociażby w psychoterapii, co więcej, wykorzystanie wglądu we własną psychikę może przynosić wyjątkowo korzystne rezultaty. Dzięki introspekcji pacjent może przeanalizować, co kieruje jego zachowaniami (np. podatnością do generowania konfliktów w związku) i następnie – w razie korzystania z psychoterapii, z pomocą terapeuty – odpowiednio zmodyfikować swoje myślenie i sprawić, by dany problem pojawiał się u niego zdecydowanie rzadziej.

Ogólnie można powiedzieć, że introspekcja może być cennym narzędziem dla każdego człowieka. Na co dzień zwykle nie mamy czasu zastanowić się nad tym, dlaczego tak naprawdę coś nas denerwuje, dlaczego czujemy się niepewnie w jakichś sytuacjach (np. wśród przyjaciół naszego partnera), czy dlaczego tkwimy w niesatysfakcjonującym nas związku. Poświęcenie kilku chwil na wgląd w samego siebie może nie tylko pozwolić nam zrozumieć nasze uczucia, emocje i decyzje, ale i sprawiać, że zmienimy podejście do różnorodnych aspektów życia i poczujemy, że wreszcie postępujemy w zgodzie z samym sobą.