Iloraz inteligencji – czym jest, jak go obliczyć i rozwijać?

Iloraz inteligencji to wynik testów IQ, który obrazuje zdolności umysłowe, w tym m. in. rozumowanie, myślenie abstrakcyjne, logiczne i szybkość uczenia. Obecnie wiadomo, że testy inteligencji nie są jedynym wyznacznikiem sukcesu życiowego i bardzo ważna jest m.in. inteligencja emocjonalna.

Spis treści

1. Iloraz inteligencji - czym jest i jak go obliczyć?
2. Iloraz inteligencji - co wpływa na iloraz inteligencji?
3. Iloraz inteligencji - historia testów IQ
4. Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję niemowlaka?
5. Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję małego dziecka?
6. Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję na późniejszych etapach życia?
7. Iloraz inteligencji - wpływ na życiowy sukces

Iloraz inteligencji populacji wzrasta w państwach cywilizacji zachodniej od XX wieku, co zauważył w 1984 roku badacz James R. Flynn. Tendencja ta nazywana jest efektem Flynna, a jej wzrost określa się na około 3 punkty na każde, kolejne 10 lat. Ma na to wpływ wiele czynników, w tym czynniki środowiskowe oraz geny – warto wiedzieć, że istnieje 13 genów, których dziedziczenie daje blisko 30% odziedziczonej wartości IQ. Dowiedz się, jak mierzy się iloraz inteligencji, a także, czy istnieją sposoby, aby zwiększyć IQ.

Czytaj też: Dziedziczenie genów, czyli wpływ kombinacji genów na nasz wygląd, charakter i temperament

Iloraz inteligencji - czym jest i jak go obliczyć?

Iloraz inteligencji (z ang. intelligence quotient), popularnie określany jako IQ, to wartość liczbowa wyniku testu inteligencji. IQ odnosi się do inteligencji intelektualnej i obrazuje sprawność umysłu. Wyniki testu można w przybliżeniu przedstawić jako krzywą dzwonową rozkładu Gaussa.

Aby obliczyć popularne IQ należy skorzystać z testów specjalistycznych. Współczesne testy inteligencji mają formę krótkich zadań i są podzielone na bloki odpowiadające sprawnościom takim jak: językowa, arytmetyczna, skojarzeniowa, analityczna i przestrzenna.

Czytaj też: Test IQ online - sprawdź swoją inteligencję! Czy istnieje norma IQ?

Wynik testu jest ich wypadkową i stanowi iloraz inteligencji. Warto wiedzieć, że testy są tak konstruowane, aby średni wynik wynosił 100 jednostek, co oznacza, że IQ od 90 do 110 określane jest jako przeciętna inteligencja, natomiast wyższe niż 110 jako ponadprzeciętna inteligencja, a niższe od 90 jako inteligencja niższa niż przeciętna.

Do obliczenia powszechnie stosuje się m.in. Skalę Inteligencji Wechslera, Stanfordzką Skalę Bineta, Guilforda Strukturę Intelektu, Psychometryczne Teorie Inteligencji oraz Grupowe Testy Inteligencji.

W Polsce wiarygodny test IQ można wykonać np. w gabinetach psychologicznych lub w miejscach, które umożliwiają wykonanie testów stworzonych przez stowarzyszenie Mensa, czyli ugrupowania ludzi wybitnie inteligentnych.

Czytaj też: Psycholog - jak przebiega pierwsza wizyta? Psycholog a psychiatra i psychoterapeuta

Iloraz inteligencji - co wpływa na iloraz inteligencji?

Badania współczesnej psychologii nie dają jednoznacznej odpowiedzi, jakie czynniki mają wpływ na zdolności intelektualne. Niewiele dało także poszukiwanie genów inteligencji, mające miejsce w latach 90. XX wieku. Wiadomym jest jednak, że iloraz inteligencji zależny jest od wykształcenia kory mózgowej.

To właśnie te struktury odpowiadają za składowe inteligencji, czyli logiczne i abstrakcyjne myślenie, przyswajanie wiedzy i umiejętność rozwiązywania problemów. Dlatego, jeśli od najmłodszych lat opiekunowie dziecka będą odpowiednio stymulowali umysł, to w konsekwencji wykształci się sieć połączeń między neuronami odpowiadająca także za IQ.

Tym samym, chociaż istnieje wiele badań naukowych, które potwierdzają, że największy wpływ na inteligencję mają czynniki genetyczne, to jednak warto podkreślić, że istnieje również wiele innych, które wskazują, iż to właśnie czynniki środowiskowe mają przeważające znaczenie.

Czytaj też: Co dziedziczymy po przodkach, czyli GENY odpowiedzialne za nasz temperament, charakter i wygląd

Dowodzi tego m.in. badanie francuskich naukowców Christiane Capron i Michela Duyme'a, którzy pracowali z grupą kilkudziesięciorga dzieci, przebywających do 4 bądź 5 roku życia w zaniedbujących je rodzinach.

W tych grupach matka zazwyczaj była bezrobotna, a ojciec był niewykwalifikowanym robotnikiem i nie zawsze pamiętali, aby zaspokoić podstawowe potrzeby dzieci. Ostatecznie dzieci trafiały do adopcji, do rodzin zamożnych, opiekuńczych i troskliwych, co sprawiło, że były idealnymi kandydatami do badań nad tym, jak otoczenie wpływa na IQ.

Na początku, gdy dzieci nie miały jeszcze przydzielonych rodzin zastępczych, ich iloraz inteligencji był obniżony i wynosił najczęściej ok. 85 punktów. Następnie po 10 latach pobytu w rodzinach zastępczych, gdzie dzieci zaczęły się interesować światem i miały dobre wyniki w nauce, zbadano ponownie ich IQ i okazało się, że wzrosło, u niektórych nawet o 20 punktów.

Według naukowców świadczy to o tym, że znaczenie miały tutaj nie ich geny, a to, że rodzice dbali o ich podstawowe potrzeby, umożliwili uczęszczanie do dobrych szkół oraz spędzali z nimi dużo czasu.

Iloraz inteligencji - historia testów IQ

Pierwsze testy IQ wykonano ok. 1905 roku – od tego czasu są one regularnie unowocześniane, co jest konieczne, gdyż treść zadań musi być dostosowana do panującej rzeczywistości, faktów, słownictwa itp. Za pierwowzór współczesnych testów podaje się Skalę Inteligencji Bineta-Simona, która to miała określać, czy uczniowie nadążają za rówieśnikami, pozostają w tyle, czy wysuwają się na prowadzenie.

Dzięki wynikom testów można było wspomóc w nauce tych uczniów, którzy tego potrzebowali. W pierwszych testach IQ stosowano formułę obliczeń zaproponowaną przez W. Sterna. Uważał on, że na IQ składa się wartość ilorazu wieku umysłowego i wieku życia przemnożona przez 100. W praktyce oznacza to, że dziecko 4-letnie rozwiązujące zadania dla 2-latka uzyskałoby w nim wynik IQ równy 50 (IQ=2/4x100).

Jako że według Sterna inteligencja rozwija się równolegle z wiekiem życia, wyniki jego testów określane są jako IQ rozwojowe, a same testy jako skale rozwojowe. Do popularnych w Polsce testów tego typu zalicza się: Skala Inteligencji Termana-Merrill, Skala Inteligencji Grace Arthur, Skala do Badania Inteligencji Małych Dzieci Psyche Cattell.

Obecnie jednak najczęściej korzysta się ze skali Wechslera, psychologa, który opracował wersję dla dorosłych, jak i dzieci. Dzięki nim można ocenić m.in. sprawność funkcji poznawczych, wiedzę, zdolność do koncentracji oraz umiejętność koncentracji wzrokowo-ruchowej.

Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję niemowlaka?

Iloraz inteligencji można rozwijać od najmłodszych lat. Należy podkreślić, że we wczesnym dzieciństwie znacząca jest troska opiekunów, którzy dbają o to, by wszystkie podstawowe potrzeby podopiecznych były zaspokojone.

W tym okresie istotny jest rozwój kory mózgowej, do której trafiają impulsy powstające przede wszystkim poprzez zmysły. Dlatego też duże znaczenie na rozwój inteligencji ma m.in. przytulanie, kołysanie, śpiewanie, mówienie i patrzenie na niemowlaka. Stymulująco działają wtedy np. kontrastowe obrazy, które wśród popularnych zabawek mają największy wpływ na inteligencję dziecka.

• Na tym etapie, warto podkreślić, że niższe wyniki na testach inteligencji osiągają dzieci matek, które cierpiały na depresję poporodową. Wynika to przede wszystkim z tego, że chociaż mamy fizycznie zajmują się dziećmi, to nie wyrażają emocji, przez co ich dzieci nie widzą uśmiechu i różnych min, które znacząco stymulują ich mózg.

Wartym podkreślenia jest także to, że według naukowców z Rady Badań Medycznych pozytywny wpływ na IQ ma także karmienie piersią. Podkreślają jednak, że jest to znaczący czynnik tylko w połączeniu m.in. z wysokim statusem socjoekonomicznym, wykształceniem matki oraz dobrymi warunkami rodzinnymi.

Badacze z New York University’s Steinhardt School dowiedli także, że pozytywny wpływ na iloraz inteligencji ma sposób odżywiania u kobiet w ciąży i noworodków. Koniecznym jest, aby ich dieta była bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspomagają tworzenie się oraz rozwój komórek nerwowych. Oznajmili także, że nie ma wystarczających dowodów, które potwierdzą, że żelazo, witaminy z grupy B, cynk, ryboflawiny, niacyna i tiamina wspierają rozwój inteligencji.

Czytaj też: Dieta zwiększająca iloraz inteligencji (IQ)

Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję małego dziecka?

Kolejny etap w rozwoju inteligencji dziecka rozpoczyna się ok. 3 roku życia, czyli wtedy, gdy dziecko zazwyczaj idzie do przedszkola. W tym okresie zmysły nie odgrywają już tak dużej roli, a inteligencja rozwija się poprzez ciekawość świata i wyobraźnię.

Dlatego też, dzieci, które ciągle zadają pytania: Co to? i Dlaczego?, chociaż często powodują irytację u opiekunów, to pracują nad rozwojem swojej inteligencji, co w konsekwencji sprawia, że ich iloraz inteligencji jest wyższy. Dlatego też na tym etapie idealnie sprawdza się m.in. czytanie książek, w tym także tych interaktywnych, w którym rodzic pełni tylko rolę narratora.

Wspomniani naukowcy z USA uznali również, że iloraz inteligencji jest wyższy także u dzieci, które uczęszczają do przedszkola. Jest to spowodowane tym, że rozwijają wtedy intensywniej kompetencje językowe niż dzieci przebywające w domu np. pod opieką niani.

• Warto również podkreślić, że naukowcy z New York University’s Steinhardt School uznali za nieprawdziwe przekonanie, że dzieci, które wcześniej od swoich rówieśników rozpoczynają naukę, są mądrzejsze.

Iloraz inteligencji - jak rozwijać inteligencję na późniejszych etapach życia?

Aby rozwijać inteligencję u dzieci szkolnych oraz młodzieży, warto pamiętać o tym, by dać im swobodę. Dzięki temu, rozwój dziecka będzie niewymuszony i dopasowany do jego własnego tempa. Zaleca się zachęcić dziecko np. do czytania, ćwiczenia pamięci, a także ćwiczeń manualnych i ruchowych.

Dodatkowo, iloraz inteligencji będzie tym wyższy, jeśli dziecko będzie bardziej samodzielne, dlatego też, gdy to na nim będzie spoczywała odpowiedzialność za rozwiązanie konkretnych problemów, dopilnowanie obowiązków, zapanowanie nad nimi w czasie i przestrzeni, to wpłynie to korzystnie na rozwój jego mózgu.

Czytaj też: Nadopiekuńczość - jak nie zostać nadopiekuńczą matką

U starszych dzieci i młodzieży istotnym czynnikiem wpływającym na wysokość ilorazu inteligencji jest motywacja. Jak dowodzą Angela Lee Duckworth, Patrick D. Quinn, Donald R. Lynam, Rolf Loeber i Magda Stouthamer-Loeber dzięki niej w ciągu 4 lat można zwiększyć lub zmniejszyć IQ nawet o 20 punktów.

Ponadto, bardzo ważne jest, by dzieciom i młodzieży oferować różnorodne bodźce. Proponowane aktywności powinny być związane nie tylko z zainteresowaniami, ale także powinny dotyczyć różnych obszarów. Dotyczy to także dorosłych, którzy także mogą rozwijać swoją inteligencję decydując się na zajęcia, których np. wcześniej jeszcze nie wykonywali.

Jest to zasadne, gdyż badania dotyczące neuroplastyczności pokazują, że nadal badacze nie znają mózgu na tyle wystarczająco, aby móc stwierdzić, że w jakimiś konkretnym wieku jego rozwój się zatrzymuje. Tym samym, to co dzisiaj modnie określane jest jako tzw. wyjście poza strefę komfortu, sprzyja także podwyższaniu swojego IQ.

Iloraz inteligencji - wpływ na życiowy sukces

Chociaż wynik IQ przez wiele lat był znaczący, to współczesna psychologia dowodzi, że nie jest on jedynym wyznacznikiem życiowego sukcesu, w tym sukcesów zawodowych. Badacze, na czele ze znakomitym, amerykańskim psychologiem Danielem Golemanem dowodzą, że oprócz inteligencji intelektualnej, istnieje także inteligencja emocjonalna, która dopiero w połączeniu z wysokim IQ może dać sukces.

Nie można jej zmierzyć miernikami IQ. Odnosi się ona do rozpoznawania uczuć własnych i innych, kierowania emocjami oraz do zdolności motywowania siebie, jak i osób, z których łączą nas relacje. Obecnie w psychologii podkreśla się także znaczenie inteligencji moralnej (MQ) oraz inteligencji ciała (BQ), co wraz z inteligencją intelektualną i emocjonalną jest istotne w osiągnięciu sukcesu.

• Badania przeprowadzone przez Carnegie Institute of Technology w Pittsburghu udowodniły, że 85% sukcesu zawodowego i finansowego zależy od osobowości, negocjowania, umiejętności komunikowania się i przywództwa. Reszta zależy od wiedzy technicznej.

O autorze

Sonia Młodzianowska

Dziennikarka, redaktorka, copywriter. Publikuje w czasopismach i na portalach o tematyce zdrowotnej i parentingowej. Należy do Stowarzyszenia Dziennikarze dla Zdrowia.

Czytaj więcej artykułów tej autorki

Sonia Młodzianowska