ADD - zaburzenia koncentracji uwagi. Objawy i leczenie

ADD to zaburzenia psychiczne polegające na problemach z koncentracją uwagi. Występuje przede wszystkim u dzieci, ale dorośli także mogą mieć z nią problem. Pacjent z ADD może przez swoje zaburzenia doświadczać wielu trudności, m.in. w życiu rodzinnym czy zawodowym. Jak uniknąć ADD? Czy dorosłym z ADD można zaproponować skuteczne leczenie?

Spis treści

1. Co to jest ADD?
2. ADD - zaburzenia koncentracji uwagi: przyczyny
3. ADD - zaburzenia koncentracji uwagi: objawy
4. ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: konsekwencje 
5. ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: rozpoznanie
6. ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: leczenie

Co to jest ADD?

ADD (skrót od angielskiego Attention Deficit Disorder) to zaburzenia koncentracji uwagi. Problem ten traktowany jest jako odmiana ADHD, od jednostki tej odróżnia go brak nadpobudliwości ruchowej lub pojawianie się jej jedynie w nieznacznym natężeniu.

Zaburzenia koncentracji uwagi typowo zaliczane są do problemów dotyczących dzieci. W rzeczywistości ADD występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

Według statystyk z ADD borykać się może nawet do 6% dorosłych ludzi.

ADD - zaburzenia koncentracji uwagi: przyczyny

Zaburzenia koncentracji uwagi – nawet jeżeli rozpoznawane są dopiero w dorosłym wieku – rozpoczynają się dużo wcześniej. ADD początek ma tak naprawdę w wieku dziecięcym, ale problem utrzymuje się także w trakcie dorosłego życia pacjenta – nie jest tak, że po ukończeniu 18. roku życia dziecięce zaburzenia koncentracji przemijają.

Wtedy dziecięcy ADD przechodzi po prostu w ADD dorosłych. Opóźnienia w rozpoznawaniu zaburzenia mogą wynikać chociażby z tego, że ADD nie ma tak wyrazistych objawów, jak ADHD (w którym występuje, zwracająca zwykle znaczną uwagę, nadaktywność) – to właśnie dlatego czasami diagnoza zaburzeń koncentracji uwagi stawiana bywa dopiero u dorosłych.

Jednoznaczna przyczyna występowania ADD u dzieci i dorosłych do dziś nie została poznana. Uważa się, że w patogenezie zaburzenia rolę odgrywać mogą odziedziczone geny – zauważalne jest bowiem to, że zaburzenia koncentracji uwagi częściej występują u tych osób, w których rodzinach ktoś już wcześniej doświadczał podobnych problemów.

Przyczyną zaburzeń koncentracji uwagi u dorosłych mogą być także zaburzenia dotyczące ilości neuroprzekaźników w układzie nerwowym – taką hipotezę potwierdzać może chociażby to, że leki podawane czasami pacjentom z ADD, wpływające na stężenia neuroprzekaźników, mogą poprawiać stan ich psychiki.

Czytaj też: Psychika a choroby - wpływ świadomości psychicznej na układ odpornościowy

ADD - czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zaburzeń koncentracji i uwagi

Naukowcy wymieniają również pewne czynniki, które mogą zwiększać ryzyko występowania zaburzeń koncentracji uwagi – jako potencjalne zjawiska związane z zaburzeniem wymieniane są:

• stosowanie przez matkę substancji psychoaktywnych w ciąży (np. narkotyków, alkoholu) czy palenie papierosów,
• wcześniactwo,
• ekspozycja pacjenta na substancje toksyczne (np. na związki ołowiu).

ADD - zaburzenia koncentracji uwagi: objawy

Osoba borykająca się z ADD może być trudnym partnerem w związku, ciężko również z taką osobą pracować. Trudności wynikają z problemów związanych z zaburzeniami koncentracji uwagi u dorosłych. Mogą to być:

1. Znaczne problemy z koncentracją i uwagą: pacjent z ADD miewa trudności ze skupieniem się na wykonaniu jakiejś czynności, ale i na utrzymaniu skupienia już podczas jej wykonywania. Problemy tego rodzaju doprowadzają do tego, że dany człowiek może nawet wykonać powierzone mu zadania, jednakże może on to zrobić niedokładnie, z pominięciem szczegółów. Związane z ADD zaburzenia koncentracji mogą rodzić również trudności podczas słuchania innych ludzi czy też późniejsze problemy z przypomnieniem sobie, czego te rozmowy dotyczyły.
2. Problemy z organizacją codziennego życia. Człowiek cierpiący na ADD może mieć trudności z rozpoczynaniem wykonywania swoich obowiązków – zapoczątkowanie jakiejś czynności może być odkładane na bliżej nieokreślone „później”. Przez trudności z organizacją i planowaniem swojego czasu pacjent może wciąż i wciąż się spóźniać, oprócz tego osoby z ADD nierzadko mają tendencję do gubienia różnych przedmiotów, takich jak np. klucze czy dokumenty.
3. Trudności w wykonywaniu wielu zadań jednocześnie. Pacjent z ADD na co dzień doświadcza zaburzeń uwagi – jego uwaga jest wyjątkowo łatwo rozpraszalna, przez co podejmowanie się kilku zadań w jednym czasie staje się dla niego praktycznie niemożliwe.
4. Zaburzenia emocjonalne. W ADD pacjent może doświadczać obniżonej samooceny, ale i różnych zaburzeń nastroju. Jego nastrój bywa chwiejny, zauważalna może być również zwiększona drażliwość.

ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: konsekwencje 

ADD jest trudne nie tylko dla borykającego się z nim pacjenta, ale i dla jego otoczenia. W związku, osoba z ADD nierzadko może spotykać się z narzekaniami swojego partnera o to, że mimo wielokrotnych upomnień zapomina np. o zrobieniu zakupów czy zapłaceniu rachunków.

Człowiek z ADD może też wydawać się niezainteresowany rozmową ze swoim partnerem przez to, że ciężko może być mu skupić uwagę na dłużej trwającej pogawędce – taka sytuacja również może być przyczyną niejednej kłótni...

Trudności u osób z ADD dotykają też ich życia zawodowego. Pacjent z deficytem uwagi może zapominać o poleceniach przełożonego czy też wykonywać przydzielone mu zadania niedokładnie, dodatkowo czas wykonywania zobowiązań może być dłuższy niż wtedy, gdy podejmowałaby się tego osoba bez ADD.

ADD może też doprowadzać do problemów na gruncie edukacyjnym. Student z ADD – z trudnością skupia się na wykładzie, a problemy związane z zaburzeniami koncentracji i uwagi mogą również pojawiać się w trakcie zdawania egzaminów.

Podkreślenia wymaga to, że ADD bywa niejedynym zaburzeniem psychicznym pacjentów. Współistnieć z tą jednostką mogą również takie problemy, jak zaburzenia nastroju (zwykle w postaci jego obniżenia) czy zaburzenia lękowe. Ze względu na doświadczane przez osoby z ADD problemy rodzinne czy zawodowe, w tej grupie pacjentów zwiększone jest ryzyko korzystania z substancji psychoaktywnych, a także ryzyko rozwoju uzależnienia od takich środków.

ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: rozpoznanie

Diagnostyka ADD u dorosłych obejmuje przede wszystkim przeprowadzenie dokładnego wywiadu lekarskiego. Podczas niego pacjent pytany jest o doświadczane przez siebie dolegliwości – dużą wskazówkę stanowi informacja, że problemy pojawiały się już w dzieciństwie. Pomocną rolę w rozpoznawaniu ADD odgrywają specyficzne, wykorzystywane przez psychiatrów i psychologów, skale do oceny nasilenia zaburzeń koncentracji uwagi.

Zanim jednak pacjentowi zostanie postawione rozpoznanie ADD, konieczne jest wykluczenie innych możliwych przyczyn występujących u niego objawów. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić zarówno jednostki psychiatryczne (takie jak np. zaburzenia depresyjne, zaburzenia adaptacyjne czy zaburzenia lękowe), jak i jednostki somatyczne (np. uszkodzenie mózgu, schorzenia tarczycy czy napady padaczkowe).

ADD - zaburzenia koncentracji i uwagi: leczenie

Pacjenci z ADD mogą samodzielnie podejmować pewne kroki, które pomogą im w codziennym funkcjonowaniu. Pomocną rolę w organizacji czasu odgrywać może chociażby korzystanie alarmów w telefonie, przypominających o konieczności wykonania jakiejś czynności, czy też codzienne poranne planowanie swojego dnia. Ważne jest także to, aby się wysypiać, a także dbać o wygląd swojego otoczenia – już sam porządek na biurku może pomóc w skupieniu uwagi, bałagan z kolei zdecydowanie może sprzyjać pojawianiu się zaburzeń.

Wyróżnia się dwie metody postępowania specjalistycznego w ADD u dorosłych: psychoterapię oraz farmakoterapię. Psychoterapia w ADD może być prowadzona różnymi technikami, może to być np. psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) czy terapia rodzinna.

Oddziaływania psychoterapeutyczne wydają się najkorzystniejszą opcją terapii ADD z tego względu, że leki i owszem – mogą poprawiać stan pacjentów – jednakże ich stosowanie może być związane ze skutkami ubocznymi. Farmakoterapia w zaburzeniach koncentracji uwagi u dorosłych jest więc wdrażana tylko wtedy, kiedy spodziewane korzyści będą przeważały ewentualne ryzyko. W leczeniu ADD u dorosłych stosowane bywają zarówno leki stymulujące (takie jak np. metylfenidat), jak i preparaty niestymulujące (np. atomoksetyna).